Μια βραδιά με το "Ουράνιο Τόξο"
 

"Νέα πρόκληση από φιλοσκοπιανούς! Στο πόδι η Φλώρινα για εκδήλωση του Ουράνιου Τόξου."
     ("Ελεύθερος Τύπος", 30.4.1997)

Οι αναγνώστες των εφημερίδων της Δεξιάς πρέπει να τα 'χουν χαμένα. Αφού βομβαρδίστηκαν επί μία βδομάδα με ρεπορτάζ που καλούσαν σε εγρήγορση, ενόψει της εκδήλωσης του "Ουράνιου Τόξου" στη Φλώρινα, δεν έμαθαν τίποτα για την κατάληξή της. Μάταια αναζητούν όλες αυτές τις μέρες έστω και μια λέξη για το περιεχόμενο, τους συμμετέχοντες, τη μορφή της εκδήλωσης. Οι ίδιοι που έκρουαν τον κώδωνα του εθνικού κινδύνου, προτίμησαν να σιωπήσουν. Δεν θεώρησαν υποχρέωσή τους να πληροφορήσουν το κοινό τους ούτε καν αν έγινε τελικά η περιβόητη εκδήλωση.
Ε λοιπόν η εκδήλωση έγινε. Με τη διακριτική παρουσία της Ασφάλειας, το απόγευμα του περασμένου Σαββάτου συγκεντρώθηκαν σε ένα εξοχικό κέντρο, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Φλώρινα, καμιά διακοσαριά κάτοικοι της περιοχής, ανταποκρινόμενοι στην πρόσκληση του Ουράνιου Τόξου για μια ημερίδα με θέμα "Οι γλωσσικές, πολιτιστικές και εθνικές ιδιαιτερότητες, σημείο αναφοράς στις χώρες της Ενωμένης Ευρώπης και η ελληνική πραγματικότητα". Είχε προηγηθεί άρνηση της Νομαρχίας, του Πολιτιστικού Συλλόγου και του Εμπορικού και Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου να παραχωρήσουν τις αίθουσές τους. Οι ομιλητές ήταν τελικά επτά, και πήραν θέση κάτω από ένα πανό με δίγλωσσο τσιτάτο του Γκότσε Ντέλτσεφ: "Αντιλαμβάνομαι τον κόσμο σαν ένα πεδίο για πολιτιστική άμιλλα ανάμεσα στους λαούς." Μια καρέκλα στο πάνελ έμεινε κενή. Οι ελληνικές αρχές στα σύνορα απαγόρευσαν -για μια ακόμα φορά- την είσοδο του Αλεξάντερ Πόποφσκι, εκπρόσωπου των πολιτικών προσφύγων που έχουν εξαιρεθεί, ως "μη Ελληνες το γένος", από το νόμο του επαναπατρισμού. Η άρνηση ήταν διπλή: όχι μόνο το διαβατήριό του αναφέρει τον τόπο γέννησής του με τη σλαβική ονομασία, αλλά και το όνομά του βρίσκεται στη μαύρη λίστα των ανεπιθύμητων προσώπων, που θεωρούνται επικίνδυνα για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια. Πρόλαβε, πάντως, να μας δώσει μια ανοιχτή επιστολή προς τον Γιώργο Παπανδρέου, με την οποία ζητεί την προσωπική παρέμβαση του αναπληρωτή υπουργού εξωτερικών για να λήξει το καθεστώς αυτής της απαγόρευσης.
Την εκδήλωση χαιρέτισαν, χωρίς να παραστούν, εκπρόσωποι του Δικτύου για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα και της ΥRE. Η συμμετοχή -ως παρατηρητή- εκπροσώπου του Συνασπισμού ματαιώθηκε, μετά από διαμαρτυρία της τοπικής οργάνωσης και πρωτοβουλία κάποιων στελεχών της Πολιτικής Γραμματείας. Η ασυνέπεια αυτή οδήγησε σε παραίτηση τον υπεύθυνο του τμήματος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Παύλο Αθανασόπουλο.

Η ιδιαιτερότητα της περιοχής

Την εκδήλωση άνοιξε ο εκπρόσωπος του Ουράνιου Τόξου, Παύλος Βοσκόπουλος, ο οποίος υποστήριξε ότι ο διάλογος είναι ο μόνος τρόπος να αναλυθούν ζητήματα ταμπού για την ελληνική κοινωνία, όπως το μειονοτικό ζήτημα. "Πιστεύουμε ότι το μέτρο της ευαισθησίας απέναντι στη γλωσσική, πολιτιστική και εθνική ιδιαιτερότητα των πολιτών καθορίζει και τον προοδευτικό ή συντηρητικό χαρακτήρα μιας κοινωνίας." Η εκπρόσωπος της Ελληνικής Ομάδας για τα δικαιώματα των μειονοτήτων Ναυσικά Παπανικολάτου παρατήρησε ότι η προσπάθεια ομογενοποίησης της κοινωνίας οδηγεί σε αντιδημοκρατικά μέτρα. "Υπάρχουν πολλές χώρες που έχουν αναγνωρίσει εθνικές μειονότητες και έχουν παραχωρήσει στα μέλη τους πλήρη δικαιώματα. Στις περισσότερες όμως βαλκανικές χώρες το πρόβλημα παραμένει." Η ομιλήτρια δήλωσε ότι δεν θα ασχοληθεί με το ζήτημα της ονομασίας της μειονότητας, όλοι όμως οι υπόλοιποι αποδέχθηκαν την ονομασία "Μακεδόνες" ("μακεδονική γλώσσα" κλπ) που χρησιμοποιεί το Ουράνιο Τόξο για να χαρακτηρίσει την πληθυσμιακή ομάδα των γηγενών κατοίκων της περιοχής.
Η δημοσιογράφος Ann-Marie Bostrom, εκπρόσωπος του Σουηδικού Παρατηρητηρίου του Ελσίνκι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αναφέρθηκε στο πρόβλημα των περιουσιών των πολιτικών προσφύγων. "Μιλώντας με πολλούς πρόσφυγες στη Δημοκρατία της Μακεδονίας σχηματίσαμε την εντύπωση ότι έχουν πλέον απελπιστεί. Δεν πιστεύουν ότι μπορούν να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους, επειδή δεν υπάρχουν επίσημα έγγραφα. Είχαν άδικο. Η πρόσφατη εμπειρία μας έδειξε ότι αρκετοί έχουν τίτλους ιδιοκτησίας. Υπάρχει αρκετό υλικό για να παρουσιάσουμε την υπόθεση αυτή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και με το προηγούμενο της Κύπρου νομίζουμε ότι υπάρχει έδαφος να γίνει δεκτή η προσφυγή μας." Πρόκειται για την περίπτωση των Ελληνοκυπρίων που έχουν στραφεί κατά της Τουρκίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για το θέμα της καταπάτησης των περιουσιών τους στα κατεχόμενα.
Ο εκπρόσωπος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του Ελσίνκι, Παναγιώτης Δημητράς, επισήμανε ότι "ο αγώνας για την αναγνώριση του Τούρκου στη Δυτική Θράκη και ο αγώνας για την αναγνώριση του Μακεδόνα στη Μακεδονία είναι ίδιος με τον αγώνα του Χ σαϊεντολόγου και του Ψ βουδιστή, να του αναγνωριστεί η ιδιαιτερότητα." Ο υπεύθυνος σύνταξης του περιοδικού 'Τετράδια Μαρξισμού', Βασίλης Σακελλαρίου, χαρακτήρισε την κρατική πολιτική απέναντι στους γηγενείς ως "ιδιότυπη εθνοκάθαρση" και παρατήρησε ότι "κάθε εθνική μειονότητα στα Βαλκάνια αντιμετωπίζεται με όρους εθνικής ασφάλειας, και γίνεται μια προσπάθεια από όλες τις κυβερνήσεις να χειραγωγούν τις μειονότητες σαν όργανα εξωτερικής πολιτικής." Ο Ηλίας Ζαφειρόπουλος, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της ΟΑΚΚΕ (της οργάνωσης που συνεργάστηκε με το Ουράνιο Τόξο στις εκλογές του 1996), υποστήριξε ότι "ο ελληνικός σοβινισμός είναι ο χειρότερος από τους βαλκανικούς σοβινισμούς. Αν το Ουράνιο Τόξο δέχεται σήμερα πίεση και απομόνωση, είναι επειδή επιμένει να υποστηρίζει ότι εκπροσωπεί τους εθνικά Μακεδόνες."
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η παρουσία και η ομιλία του δημοσιογράφου Σαλί Χαλίλ, εκδότη της εφημερίδας Ιλερί, της Κομοτηνής. "Οπως φοβόμαστε κι εμείς να πούμε ότι είμαστε Τούρκοι, έτσι κι εσείς λέτε μόνο ότι είσαστε ντόπιοι." Επελέγη να εκπροσωπήσει τη μειονότητα της Θράκης στην εκδήλωση από τον Πρόεδρο του Συλλόγου Επιστημόνων και τον Πρόεδρο της Ανώτατης Μειονοτικής Επιτροπής. Απαρίθμησε τα προβλήματα των ομοεθνών του ("η παιδεία μας είναι χάλια, έχει γίνει ειδικός αναδασμός εις βάρος μας, δε μας άφηναν να αγοράσουμε κτήματα από τους δικούς μας"), και προχώρησε σε προτάσεις: "Πρέπει να βγάλετε μια εβδομαδιαία εφημερίδα που θα γράφει για τα δίκαια των Μακεδόνων. Αλλιώς η αφομοίωση δεν είναι μακριά. Αν πάτε έτσι, σε 20-30 χρόνια δεν ξέρω πόσοι θα 'χετε μείνει."

Αυτονομιστές ή "αυτοαμυνιστές";

Με το κλείσιμο των ομιλιών υποβλήθηκαν δεκάδες ερωτήσεις. Για το ζήτημα της διδασκαλίας της τοπικής γλώσσας, ο κ. Βοσκόπουλος εξήγησε ότι το Ουράνιο Τόξο δεν προχωρά σε ιδιωτικά σχολεία, παρά τη σχετική υπόδειξη διεθνών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, επειδή θεωρεί ότι η σχετική υποχρέωση ανήκει στην πολιτεία. Στο κρίσιμο ερώτημα, αν τίθεται θέμα αυτονομίας ή ομοσπονδοποίησης, σε συνδυασμό με την εμπειρία της Ισπανίας και του Βελγίου, όλοι οι ομιλητές ήταν κατηγορηματικοί. "Το σημαντικότερο είναι η συνένωση των λαών και όχι ο διαχωρισμός τους", είπε ο κ. Ζαφειρόπουλος. Η Ann Marie Bostrom παρατήρησε ότι "στην υπόλοιπη Ευρώπη πέφτουν τα σύνορα, και εδώ, στα Βαλκάνια, χτίζουμε νέα." Ο κ. Βοσκόπουλος ξεκαθάρισε ότι "από τότε που λειτουργούμε ως πολιτική οργάνωση, είτε ως ΜΑΚΙΒΕ είτε ως Ουράνιο Τόξο, έχουμε δηλώσει ότι δεν δίνει λύση η αυτονομία. Πιστεύουμε στο σεβασμό των συνόρων, ανεξάρτητα από τυχόν αδικίες του παρελθόντος. Ο αγώνας για ισοπολιτεία και κοινωνική δικαιοσύνη πρέπει να πραγματοποιηθεί εντός των υπαρχόντων συνόρων." Για να ειρωνευτεί, μάλιστα, όσους κατηγορούν ως "αυτονομιστές" τους ακτιβιστές του Ουράνιου Τόξου, ο κ. Βοσκόπουλος θύμισε στο ακροατήριο την απάντηση ενός κατοίκου της Μελίτης: "Λάθος μας λέτε, δεν είμαστε αυτονομιστές, αλλά αυτοαμυνιστές."
Μετά από τρίωρη διαδικασία, ακολούθησε γλέντι με τοπικούς σκοπούς και τραγούδια. Η συμμετοχή δεν ήταν τόσο μεγάλη, όσο στους χορούς που οργανώνουν οι πολιτιστικοί σύλλογοι των κοντινών χωριών (ιδίως της Μελίτης και των Λόφων). Ο Σαλί Χαλίλ είχε έτοιμη την εξήγηση: "Κι εμείς εκεί στη Θράκη, όταν κάνουμε γάμο μαζεύουμε πολύ κόσμο. Οταν όμως κάνουμε πολιτική συγκέντρωση, η συμμετοχή είναι μικρή.
 

(Ελευθεροτυπία, 17/5/1997)