Η τιμωρία του αντεθνικού καλλιτέχνη
 

"Ο συνθέτης και τραγουδιστής Σανάρ Γιουρνταταπάν, εκπρόσωπος της "Συσπείρωσης για την Ειρήνη", συνελήφθη στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης."
     (ενημερωτικό δελτίο της "Διεθνούς Αμνηστίας", 9.5.97)

Η είδηση μας ήρθε μέσω της Διεθνούς Αμνηστίας: ένας γνωστός Τούρκος αριστερός καλλιτέχνης, ενεργός στο κίνημα για την ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα του, συνελήφθη και κρατείται με την κατηγορία της υποστήριξης σε αποσχιστική τρομοκρατική οργάνωση - δηλαδή το εκτός νόμου Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ). "Πειστήρια του εγκλήματος" είναι η κατοχή δυο πλαστών διαβατηρίων και ισάριθμων αεροπορικών εισιτηρίων με τα ψευδώνυμα που αναγράφονταν στα διαβατήρια. "Επιπλέον", μας ενημερώνει δελτίο Τύπου της αμερικανικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον, "ο κ. Γιουρνταταπάν είχε στην κατοχή του 111 βιντεοκασέτες κι αρκετά ντοκουμέντα, το περιεχόμενο των οποίων ερευνάται από την αστυνομία". Ορισμένες από τις κασέτες, πάντα σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, περιείχαν κούρδικα τραγούδια και χορούς, κινηματογραφημένα στη διάρκεια της γιορτής του Νεβρόζ στις μεταναστευτικές κοινότητες της Γερμανίας. Σύμφωνα με το "Ασοσιέιτιντ Πρες" (17.4.97), εναντίον του ίδιου συνθέτη και τραγουδιστή έχει απαγγελθεί από τον περασμένο Δεκέμβριο κατηγορία για "διασπορά αποσχιστικής προπαγάνδας", επειδή μουσική του χρησιμοποιήθηκε σε ντοκιμαντέρ του κουρδικού δορυφορικού καναλιού MED-TV.
Ο Σανάρ Γιουρνταταπάν δε μας είναι άγνωστος. Τον γνωρίσαμε προσωπικά στην Κωσταντινούπολη τον περασμένο Γενάρη, κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ που κάναμε εκεί για τη νέα τουρκική αριστερά ("Εψιλον" 2.2.97). Ηξερε αρκετά καλά την Αθήνα και τα στέκια της. Στη συζήτηση που είχαμε μαζί του, αναπολούσε την εποχή της συνεργασίας του με τον Μίκη και τη Μελίνα, εκφράζοντας ταυτόχρονα τη νοσταλγία του για τη χρυσή εποχή της διεθνιστικής συνεργασίας ανάμεσα στα κινήματα ειρήνης των χωρών μας. Πολιτικός πρόσφυγας στην Ευρώπη τη δεκαετία του '80, επέστρεψε στην Τουρκία το 1991 μετά την παροχή αμνηστίας. Το Μάρτιο του 1995, ήταν ένας από τους 1.080 διανοούμενους που συνυπέγραψαν τη συλλογική έκδοση "Ελευθερία της έκφρασης!", με τα διωκόμενα "για εθνικούς λόγους" κείμενα 12 συγγραφέων όπως ο Γιασάρ Κεμάλ και ο Ορχάν Παμούκ.
 

Ειρηνιστής

Σημαντικότερος όμως χώρος δραστηριοποίησής του ήταν το ειρηνιστικό κίνημα, που για τη σημερινή Τουρκία σημαίνει όχι ανώδυνες κινητοποιήσεις κατά του ιμπεριαλισμού γενικώς, αλλά ενασχόληση με τα θέσφατα της ίδιας της εθνικής ασφάλειας - το αποσχιστικό αντάρτικο του Κουρδιστάν και το βρώμικο πόλεμο που διεξάγεται για την καταστολή του. Τον Γενάρη του 1996 συμμετέχει στην ιδρυτική διάσκεψη της πρωτοβουλίας "Συσπείρωση για την Ειρήνη" στην Κωσταντινούπολη κι εκλέγεται στη 10μελή Ομάδα Εργασίας της, μαζί με εκπροσώπους μαζικών φορέων, όπως οι πρόεδροι της Ενωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (IHD), Ακίμ Μπιρντάλ, και της Συνομοσπονδίας Δημοσιοϋπαλληλικών Συνδικάτων (KESK) Σίαμι Ερντέμ.
"Αυτή η ομάδα", μας εξήγησε, "ξεκίνησε με την αποστολή ερευνητικών ομάδων στο τουρκικό Κουρδιστάν. Τις μέρες εκείνες είχε συμβεί ένα σοβαρό επεισόδιο: ένα μινιμπάς είχε δεχτεί επίθεση ενόπλων, το κράτος έλεγε πως η επίθεση έγινε από το ΡΚΚ, έντεκα άνθρωποι είχαν σκοτωθεί κι ύστερα καεί. Είχαμε όμως ακούσει από ακριτομυθίες ότι υπεύθυνες για τη σφαγή δεν ήταν το ΡΚΚ αλλά οι κρατικές δυνάμεις. Πήγαμε λοιπόν εκεί και τελικά μπορέσαμε να αποδείξουμε, με ντοκουμέντα και συνεντεύξεις, την αλήθεια". Υπενθυμίζουμε εδώ ότι τα τελευταία τέσσερα χρόνια όλοι οι δημοσιογράφοι, Τούρκοι και ξένοι, έχουν αποσυρθεί από το Κουρδιστάν κάτω από τη διπλή πίεση του παρακράτους και του ΡΚΚ κι η ανακάλυψη της αλήθειας, ακόμη και για πολύ απλά γεγονότα, απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια.
Με αυτή την αγωνία του για αποκάλυψη της αλήθειας συνδέεται άμεσα και η τωρινή περιπέτεια του ειρηνιστή καλλιτέχνη. Παρακάμπτοντας τις επίσημες φαιδρότητες περί βιντεοκασετών και την κατηγορία περί συνεργασίας με το ΡΚΚ ("χωρίς την παραμικρή σοβαρή βάση", σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία), το σοβαρότερο αδίκημα για το οποίο διώκεται είναι αυτό της κατοχής των πλαστών διαβατηρίων και των εισιτηρίων που αποσκοπούσαν στη φυγάδευση των Μουράτ Ιπέκ και Μουράτ Ντεμίρ απ'την Τουρκία. Ο ίδιος δεν αρνείται το γεγονός: "Κατηγορούμαι κυρίως ότι προστάτεψα αυτά τα δυο άτομα", γράφει σε μήνυμά του από τις φυλακές Ουμρανίγιε. "Ναι, το έκανα! Επειδή πριν από 3 μήνες αυτά τα άτομα άρχισαν να αποκαλύπτουν τα εγκλήματα στα οποία υποχρεώθηκαν από το τουρκικό Gladio να συμμετάσχουν. Και επειδή οι πληροφορίες που έδωσαν για μαζικούς φόνους, αυθαίρετες συλλήψεις, φόνους που διαπράχθηκαν από `άγνωστους' θύτες, επιβεβαιώνονται από πολλούς μάρτυρες". Ας πάρουμε όμως την υπόθεση από την αρχή.

Ενα τυχαίο ατύχημα

Οπως είναι γνωστό, ένα τυχαίο τροχαίο ατύχημα στην τοποθεσία Σουσουρλούκ (3.11.96) πυροδότησε έναν ορυμαγδό αποκαλύψεων του τουρκικού Τύπου γύρω από τις σκοτεινές διασυνδέσεις του υπόκοσμου με το "αντιτρομοκρατικό" παρακράτος. Μια από τις σοβαρότερες αποκαλύψεις προήλθε από τους Ιπέκ και Ντεμίρ, πρώην αντάρτες του ΡΚΚ που μετά τη σύλληψή τους έγιναν συνεργάτες των διωκτικών αρχών με αντάλλαγμα τη μείωση των ποινών τους, σύμφωνα με τον ισχύοντα τουρκικό νόμο περί "μεταμεληθέντων".
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Ozgur Politika (11. 2.97), ο Μουράτ Ιπέκ περιέγραψε γλαφυρά τη συμμετοχή του στη δολοφονία του Κούρδου συγγραφέα Μουσά Αντέρ, το 1992 στο Ντιαρμπακίρ, καθώς και το πρώτο έγκλημα στο οποίο εξαναγκάστηκε να πάρει μέρος - τη δολοφονία της μαθήτριας Μπισένγκ Ανάκ, την επαύριο της εξέγερσης στην πόλη Σιρνάκ, το Μάρτιο της ίδιας χρονιάς: "Ηθελαν να
δούν πόσο φερέγγυος είμαι. Ο αξιωματικός ρώτησε "ποιος έχει ανακατευτεί σ' αυτά που γίνονται εκεί πέρα;" Οταν οι αστυνομικοί του έδωσαν το όνομα της Μπισένγκ Ανάκ, είπε "βγάλτε την από τη μέση". Το σπίτι της ήταν απέναντι απ' το τζαμί. Μαζί με τους ασφαλίτες, την πιάσαμε. Τη βασάνισαν στα γραφεία της αστυνομίας. Εκοψαν με ξυράφι την πλάτη και τις πέλματα των ποδιών της. Ελεγαν ότι ήταν απ' αυτούς που είχαν σκοτώσει έναν αστυνομικό, που λυντσαρίστηκε στο σπίτι του από το πλήθος κατά τη διάρκεια των ταραχών. Μου έδωσαν ένα τουφέκι G-3 και με αυτό το όπλο φύτεψα μια σφαίρα στο κεφάλι της".
Από την ημέρα της δημόσιας ομολογίας τους, οι δυο επικίνδυνοι μάρτυρες βρίσκονταν στην παρανομία. Θα συλληφθούν στο γραφείο του Γιουρνταταπάν, κατά τη διάρκεια έρευνας εκεί στις 17 Απριλίου. Ανάμεσα στα κατασχεθέντα ντοκουμέντα είναι και βιντεοκασέτες με πρόσθετες περιγραφές από μέρους τους των ανατριχιαστικών λεπτομερειών του συνεχιζόμενου πολέμου που το τουρκικό ειρηνιστικό κίνημα προσπαθεί να σταματήσει. Σήμερα κρατούνται στις φυλακές Μετρίς, χώρο φυλάκισης ως επί το πλείστον ακροδεξιών εξτρεμιστών, γεγονός πολλαπλά επικίνδυνο για τις ζωές τους.
"Δε σας ζητώ να κάνετε κάτι για μένα", διαβάζουμε στο μήνυμα που έστειλε ο φυλακισμένος συνθέτης στις 25 Απριλίου, "αλλά για αυτούς τους δυο ανθρώπους, που το παρακράτος μπορεί να καταδικάσει στη σιωπή. Φοβάμαι πως μπορεί να πέσουν θύματα κάποιας από τις `συνήθεις' συμπλοκές ανάμεσα σε κρατουμένους ή τροχαίου δυστυχήματος κατά τη μεταγωγή τους. Τούτη εδώ η φυλακή (η Ουμρανίγιε) θα ήταν πολύ ασφαλέστερη γι' αυτούς. Θα βρίσκονταν ανάμεσα σε παλιούς τους φίλους που είναι αρκετά έξυπνοι ώστε να μη θελήσουν να τους εκδικηθούν για την προδοσία τους αλλά, αντίθετα, να τους προστατέψουν ως πολύ σημαντικούς μάρτυρες"...
 

(Ελευθεροτυπία, 24/5/1997)