Ιστορίες εκσυγχρονισμένου αυταρχισμού

"Στη νομαρχιακή αυτοδιοίκηση περιήλθε από χθες το φοιτητικό στέκι"
        ("Ρεθυμνιώτικα Νέα", 9-10/1/1999)

Με τη λήξη των γιορτών, ο επεισοδιακά (επαν)εκλεγμένος νομάρχης Ρεθύμνου Μανόλης Λίτινας και η Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Κρήτης αποφάσισαν να επιβάλουν ορισμένες αποχρώσεις της γενικής "εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης" στον τόπο τους. Με εντολή τους, οι αστυνομικές δυνάμεις εισέβαλαν, σε άψογο σχηματισμό, το πρωί της 8ης Ιανουαρίου στο φοιτητικό πολιτιστικό στέκι, στο πανεπιστημιακό κτίριο της οδού Δημητρακάκη, στο Ρέθυμνο, και το ανακατέλαβαν από τις εχθρικές δυνάμεις. Τυπικά, υλοποιούσαν μια -υποτίθεται- απλή, νόμιμη, λογική και διαφανή πράξη ενοικίασης του κτιρίου. Αν και, όπως ομολογεί η προσκείμενη στον κ. Λίτινα τοπική εφημερίδα "Ρεθυμνιώτικα Νέα", "δεν έγινε γνωστό ποιές υπηρεσίες της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης θα εγκατασταθούν και θα λειτουργήσουν στο εν λόγω κτίριο".
Η αιφνιδιαστική αστυνομική επιδρομή που, όπως σημειώνει ο αρθρογράφος της ίδιας εφημερίδας, Κώστας Πετρίδης, "προκάλεσε αλγεινή εντύπωση και αγανάκτηση στους φοιτητές, τους περαστικούς και σε κάθε πολίτη, ο οποίος είχε εκτιμήσει και θαυμάσει τη δραστηριότητα των παιδιών", ήταν η κορύφωση μιας σοβαρής πολιτικής διένεξης. Οσο κι αν οι δυνάμεις της "νομιμότητας" προσπαθούν -ως συνήθως- να πείσουν την τοπική κοινωνία, μέσω των τηλεοπτικών δήθεν ρεπορτάζ (π.χ κανάλι "ΚΥΔΩΝ"), ότι οι καταληψίες φοιτητές είχαν προξενήσει "μεγάλες καταστροφές" στο επίμαχο κτίριο, οι ενεργοί πολίτες γνωρίζουν πολύ καλά ότι η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Η Πρυτανεία και η Νομαρχία θέλουν απλώς να συκοφαντήσουν και να καταστρέψουν ό,τι δεν ελέγχουν. Ενα αυτοδιοικούμενο κέντρο (εκτός εμπορικού κυκλώματος) στα χέρια των σπουδαστών, με μεγάλη επιρροή σ' όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα και σταθερές ουσιαστικές σχέσεις με τις ζωντανές δυνάμεις της πόλης, δεν χωνεύεται εύκολα από τις εξουσίες.

Η προετοιμασία της επιδρομής

Για το θέμα είχαμε πρωτογράψει σ' αυτή τη στήλη στις 12 του περασμένου Σεπτεμβρίου, όταν, ύστερα από εντολή του νομάρχη Λίτινα, οι αρμόδιες υπηρεσίες (με τη σύμφωνη γνώμη, φυσικά, των πρυτανικών αρχών) είχαν διακόψει την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και νερού στο "Φοιτητικό στέκι", προετοιμάζοντας το έδαφος για την τελική επίθεση. Ολα είχαν ξεκινήσει με τη μετεγκατάσταση, τον Μάρτιο του 1998, των πανεπιστημιακών σχολών μερικά χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο. Οπως γίνεται σ' αυτές τις περιπτώσεις, το πρώτο πράγμα που απειλείται είναι η κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πανεπιστημιακής κοινότητας, η σχέση της με την πόλη. Με το τέλος των ημερήσιων μαθημάτων το καινούργιο "κάμπους" (αίθουσες, κυλικείο και εστιατόριο) νέκρωνε.
Πέντε πολιτιστικές ομάδες και δύο φοιτητικά έντυπα, με δύο αιτήσεις τους προς το πρυτανικό συμβούλιο (25.3 και 6.4.1998), ζητούν να τους παραχωρηθεί το κτίριο που ως τότε στέγαζε τις διοικητικές υπηρεσίες του πανεπιστημίου. Μάλιστα, προτείνουν την άμεση αξιοποίηση του ήδη κενού ισογείου "για εκθέσεις, τοποθέτηση αρχείων και συναντήσεις". Καμιά απάντηση των αρχών. Στις 7 Μαΐου, οι φοιτητές καταλαμβάνουν το οίκημα. Σε ένα δεκαήμερο οργανώνουν προβολές ταινιών και συζητήσεις με σκηνοθέτες, ζωγράφους και πανεπιστημιακούς, καθώς και συναυλία βαλκανικής μουσικής. Στις 20 Μαΐου, η γενική συνέλευση των φοιτητών όλων των συλλόγων του Ρεθύμνου (μία από τις μαζικότερες που έχουν ποτέ γίνει) υπερψηφίζει, με μεγάλη πλειοψηφία, την πρόταση των πολιτιστικών ομάδων υπέρ της κατάληψης του κτιρίου.

Υποστήριξη της κοινωνίας

Λίγες μέρες αργότερα, ομόφωνα υπέρ του "Φοιτητικού στεκιού" θα τοποθετηθεί και η ειδική τετραμελής επιτροπή που συνέστησε η σύγκλητος για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Σταδιακά, η τοπική κοινωνία, όχι μόνο αποδέχεται το εγχείρημα αλλά όσο έρχεται σε επαφή με την πολιτιστική παραγωγή των φοιτητών, τόσο δένεται μαζί τους. Οι πρυτανικές αρχές, ωστόσο, θέτουν άλλες, ανταγωνιστικές προτεραιότητες. Στις 26 Ιουνίου συγκαλείται με οριακή απαρτία, στο Ηράκλειο, μακριά από την εστία της αναταραχής, η σύγκλητος, όπου 15 μέλη της (επί συνόλου 46) αποφασίζουν ότι το μήλον της Εριδος πρέπει να νοικιαστεί σε δημόσια υπηρεσία! Με αυτόν τον τρόπο η πρυτανεία μεταφέρει τη "βρομοδουλειά" της εκκαθάρισης των φοιτητικών επιλογών σε άλλη υπηρεσία, που τον Αύγουστο αποκαλύπτεται ότι είναι η νομαρχία του κ. Λίτινα.
Στις 7 Σεπτεμβρίου, περίπου 60 πανεπιστημιακοί δάσκαλοι των σχολών του Ρεθύμνου συντάσσονται με το "Φοιτητικό στέκι". "Η Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Κρήτης" -γράφουν στο κείμενο τους- "επικεντρώνει τις προσπάθειές της στην εξεύρεση τρόπων ώστε να φύγουν οι φοιτητές από το εν λόγω κτίριο, χωρίς όμως να έχει βρεθεί προηγουμένως μια ικανοποιητική εναλλακτική λύση. Εξάλλου, το οικονομικό επιχείρημα ενοικίασης του κτιρίου της οδού Δημητρακάκη είναι μάλλον ισχνό, αφού, σύμφωνα με εκτιμήσεις που παρουσιάστηκαν στη Σύγκλητο, δεν αναμένεται μίσθωμα τόσο υψηλό ώστε να αντισταθμίζεται η απώλεια για την πολιτιστική ζωή του Πανεπιστημίου στην πόλη. Στόχος άλλωστε του Πανεπιστημίου είναι πρωτίστως η εξυπηρέτηση κοινωνικών αναγκών". Ούτε αυτή η λογική παρέμβαση θα φέρει αποτέλεσμα, ούτε και οι δεκάδες σπουδαίες -ιδίως για τα δεδομένα της περιοχής- εκδηλώσεις που μεσολάβησαν όλο το προηγούμενο διάστημα θα άλλαζαν την πορεία των πραγμάτων.

Παραβίαση του ασύλου

"Το μόνο που ενδιέφερε την Πρυτανεία" -γράφει η επιτροπή του φοιτητικού στεκιού στις 10/1/1999, μετά την αστυνομική ανακατάληψη- "ήταν να πνίξει αυτήν την προσπάθεια. Και υπερθεματίζοντας στον 'εκσυγχρονιστικό' αυταρχισμό, που γίνεται της μόδας το τελευταίο διάστημα, δεν δίστασε να διατάξει την παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου με τόσο απροσχημάτιστο τρόπο που θα ζήλευαν και τα δικτατορικά καθεστώτα. Γι' αυτούς το πανεπιστημιακό άσυλο είναι μια ανούσια νομικίστικη έννοια που την χειρίζονται κατά βούληση, έως ότου μπορέσουν να την καταργήσουν εντελώς. Κι όμως το άσυλο είχε και έχει μια απλή και ουσιαστική σημασία: να προστατεύει από τις εκάστοτε αυθαίρετες εξουσίες την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών μέσα στους πανεπιστημιακούς χώρους. Αν λοιπόν οι λέξεις έχουν κάποιο νόημα, το διά της βίας κλείσιμο του φοιτητικού στεκιού, του χώρου που κατεξοχήν φιλοξένησε την ελεύθερη διακίνηση και ανταλλαγή ιδεών (οι εκατοντάδες φοιτητές, πανεπιστημιακοί και πολίτες του Ρεθύμνου που παρεβρίσκονταν στις εκδηλώσεις μας το γνωρίζουν πολύ καλά) συνιστά την πιο τυπική περίπτωση καταπάτησης του ασύλου που είχαμε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Οποιος το αρνείται, κρύβεται πίσω από το δάκτυλό του.
Να το ξεκαθαρίσουμε: δεν βλέπουμε το θέμα σαν μια ακόμα κρητική βεντέτα με την Πρυτανεία ή τη Νομαρχία. Η ουσία για μας είναι η αναγκαιότητα ενός χώρου συνάντησης, δημιουργίας και ελευθερίας στην πόλη του Ρεθύμνου, καθώς και η διαφύλαξη κάποιων στοιχειωδών δημοκρατικών ηθών στο πανεπιστήμιό μας. Ολοι οι φοιτητές, πανεπιστημιακοί και πολίτες του Ρεθύμνου, που πιστεύουν ότι αυτά έχουν κάποια σημασία, οφείλουν να αντιδράσουν".

(Ελευθεροτυπία, 16/1/1999)