Ο εσωτερικός διάλογος του κ. Πάγκαλου

"Βαριές εκφράσεις, με πρωταγωνιστή τον υπουργό Εξωτερικών"
        (Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 30/1/99)

Καθ' όλη τη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης στο χώρο της παιδείας, οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης δεν έπαυαν να διαλαλούν σε όλους τους τόνους ότι η λύση στο πρόβλημα είναι ο "διάλογος" και ζητούσαν από μαθητές και καθηγητές να επιστρέψουν στα σχολεία για "να αρχίσει ο διάλογος". Ομως δεν είναι ανάγκη να έχει κανείς αντικυβερνητική προκατάληψη για να διαπιστώσει ότι όλες αυτές οι εκκλήσεις για διάλογο συνοδεύονται από μια σαφή προσπάθεια να κλείσει κάθε δυνατότητα συνεννόησης -και πολύ περισσότερο συνδιαλλαγής- με τις κοινωνικές ομάδες που αντιστέκονται στην ισοπεδωτική εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος.Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σε όλους τους τομείς της πολιτικής.
Επιλέγουμε ενδεικτικά τις πρόσφατες δηλώσεις ενός κορυφαίου υπουργού, του Θεόδωρου Πάγκαλου. Δεν καταφεύγουμε στις δηλώσεις του αρνητικού πρωταγωνιστή των ημερών, του κ. Αρσένη, γιατί κινδυνεύουμε να κατηγορηθούμε ότι επωφελούμαστε από τη φυσική του μειονεξία στα "προφορικά". Αποφεύγουμε ακόμα να κάνουμε χρήση των δηλώσεων του πλέον εύγλωττου κυβερνητικού στελέχους, του Ευάγγελου Γιαννόπουλου, γιατί θα ήταν άδικο να του καταλογίσουμε δηλώσεις που του αποσπούν με το ζόρι οι δαιμόνιοι ρεπόρτερ που, τον περιμένουν χαράματα έξω από κάποιο νυχτερινό κέντρο. Αντιθέτως, οι δηλώσεις του κ. Πάγκαλου, στις οποίες αναφερόμαστε, έχουν γίνει σε χώρους επίσημους (στη Βουλή, ή σε επίσημες συνεντεύξεις του υπουργού Εξωτερικών) και δεν ήταν καθόλου αυθόρμητες ή τυχαίες. Επιλέγουμε, επίσης, τις δηλώσεις του κ. Πάγκαλου, διότι από την ίδια τη θέση του, ως επικεφαλής επί χρόνια της ελληνικής διπλωματίας, έχει σπουδάσει και έχει ασκηθεί όσο κανείς άλλος συνάδελφός του στην τεχνική του "διαλόγου".

Οι απαράδεκτοι, οι ομοφυλόφιλοι και οι διεφθαρμένοι

Τρεις είναι οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Πάγκαλου που σχετίζονται με την πολιτική του διαλόγου, όπως την αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση.
1. Οι διαξιφισμοί με τους εκπροσώπους του ΚΚΕ στη Βουλή. Οταν ο κ. Κόρακας τον χαρακτήρισε απαράδεκτο, ο υπουργός δήλωσε απολύτως ικανοποιημένος: "Εάν ποτέ με παραδεχθείτε, θα είναι τραγικό για μένα, θα είναι μήνυμα θανάτου." (29/1/99). Λίγες μέρες νωρίτερα, σε κοινοβουλευτική επιτροπή, ο κ. Πάγκαλος είχε τοποθετηθεί και πάλι συνολικά εναντίον του ΚΚΕ: "Το ΚΚΕ αμφισβητεί τον κοινοβουλευτισμό εμπράκτως, οργανώνοντας διαδικασίες διατάραξης της κοινωνικής ζωής του τόπου" και "ανατρέχει σε οχλοκρατικές διαδικασίες."
2. Οι χαρακτηρισμοί για τους πολίτες που διεκδικούν το δικαίωμα του "εθνικά Μακεδόνα": "Ενας είναι μειονότητα; Δύο είναι μειονότητα; 1.700 σε όλη την Ελλάδα είναι; Γιατί τόσους πήρε το μέτωπο Σλαβομακεδόνων, σταλινικών και ομοφυλοφίλων, το γνωστό ως Ουράνιο Τόξο." (22/12/98) "Εγώ είπα, ότι το Ουράνιο Τόξο, επισήμως, το ίδιο, λέει ότι είναι συμμαχία των Σλαβομακεδόνων, της ΟΑΚΚΕ που είναι μια σταλινική οργάνωση και του Κινήματος Απελευθέρωσης Ομοφυλοφίλων. Εγώ δεν είπα ότι οι Σλαβομακεδόνες είναι ομοφυλόφιλοι. Μερικοί θα είναι. Και πολλοί Ελληνες είναι."
3. Η αξιολόγηση του κινήματος των μαθητών και των καθηγητών: "Ούτε οι μαθητές ούτε οι καθηγητές δεν δουλεύουν αρκετά. Δουλεύουν απαράδεκτα λίγο. Οι μαθητές και οι καθηγητές, με την ανοχή των γονέων, έχουν μπει σε ένα σύστημα αμοιβαίας και συνεχώς διευρυνόμενης διαφθοράς. Οι καθηγητές πρέπει να κερδίσουν τα χρήματα που τους δίνει το δημόσιο, τα οποία δεν κερδίζουν. Δεν εργάζονται αρκετά για να τα κερδίσουν." (21/1/99)

Ο Πάγκαλος απαντά στον Πάγκαλο

Είναι φυσικό ότι μ' αυτές τις διατυπώσεις κλείνουν οι πόρτες οποιουδήποτε διαλόγου με πολιτικούς αντιπάλους και οργανωμένες κοινωνικές ομάδες που διεκδικούν κάτι. Δεν είναι ανάγκη να ανατρέξουμε στις απόψεις όσων δέχτηκαν αυτές τις φραστικές επιθέσεις του υπουργού. Αρκεί να διαβάσουμε κάποια δικά του κείμενα, τα οποία ανακαλύψαμε σε άρθρα του δημοσιευμένα σε έντυπα της περιόδου '66-'72. Πρόκειται για μια επιστολή του που δημοσιεύθηκε στο γαλλικό περιοδικό της εξωκοινοβουλευτικής αριστερής διανόησης Partisans (τεύχος 25, Ιανουάριος 1966) και δυο άρθρα του στην παράνομη (λόγω χούντας) Κομμουνιστική -με το συμπάθιο- Επιθεώρηση, όργανο του τότε ΚΚΕ εσωτερικού ("Βάση και προοπτικές της στρατοκρατίας", Αύγουστος 1970, και "Εθνική εξωτερική πολιτική", Γενάρης 1972).
Να τι λέει, για παράδειγμα, ο κ. Πάγκαλος το 1972 για τον αντικομμουνισμό: "(Η χούντα) διώκει τους κομμουνιστές όχι για τις ιδέες τους, αλλά γιατί είναι τάχα σκοτεινοί συνωμότες, προδότες και εχθροί της πατρίδας. Ο γλοιώδης Αγγελος Τσουκαλάς ποικίλλει ακόμα περισσότερο τη θεωρία, αναγνωρίζοντας τον πατριωτισμό των Γάλλων και Ιταλών κομμουνιστών, αλλά όχι των Ελλήνων. Βέβαια σε κάθε χώρα της Ευρώπης οι ντόπιοι χαφιέδες κάνουν ακριβώς το ίδιο: οι Γάλλοι κομμουνιστές δεν είναι τάχα πατριώτες στη Γαλλία, οι Ιταλοί στην Ιταλία κλπ." Στο ίδιο κείμενο επισημαίνεται ότι "η χούντα και ο Γρίβας επιστρατεύουν το παλιό δοκιμασμένο εργαλείο κάθε εθνικής μειοδοσίας, τον αντικομμουνισμό."
Οσο για τις απόψεις του για τα Βαλκάνια και το Μακεδονικό, κι αυτές ήταν σαφείς και επεξεργασμένες: "Μέσα στο καμίνι του Βυζαντίου και της Οθωμανικής κατοχής, οι λαοί της Βαλκανικής αναμίχθηκαν, είτε γιατί συνεργάστηκαν είτε γιατί συγκρούστηκαν και ισοπεδώθηκαν τόσο, ώστε σήμερα να μπορούμε να μιλήσουμε για ένα κατά βάση κοινό βαλκανικό πολιτισμό. Αυτή τη θέση δεν την αλλοιώνει ούτε η ύπαρξη διαφορετικών γλωσσών, ούτε οι τέτοιες ή άλλες εθνικές ιδιομορφίες, που βέβαια υπάρχουν." Και λίγο πιο κάτω: "Ετσι αναπτύχθηκε η Μεγάλη Ιδέα με τις αντισλαβικές παραφυάδες της, που βασικά ανταποκρινόταν στη στρατηγική του μεγάλου εμπορομεσιτικού κεφαλαίου για τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς στα Βαλκάνια. Η στρατηγική αυτή εξυπηρετούσε βασικά τα συμφέροντα του αγγλικού ιμπεριαλισμού που χρησιμοποιούσε τους Ελληνες καπιταλιστές σαν κομπραδόρους και τους Ελληνες πολιτικούς σαν πράκτορες." (1972)
"Η αντίδραση, μέσα από ένα ακατάσχετο χείμαρρο πατριδοκαπηλικής φλυαρίας και με τη χρησιμοποίηση των κατεψυγμένων μύθων του πανσλαβισμού, έχει καταφέρει να αδειάσει από κάθε περιεχόμενο τις πατριωτικές αξίες. Οι εσφαλμένες, εθνικά απαράδεκτες θέσεις γύρω από το Μακεδονικό, βοήθησαν την αντικομμουνιστική διαστροφή του εθνικισμού και γίνονται ακόμα αντικείμενο καπηλείας." (1970) "Ο εθνικιστικός σοβινισμός, ο ελληνοκεντρισμός με ρατσιστικές προεκτάσεις, είναι σταθερά γνωρίσματα της αντιδραστικής ιδεολογίας στη χώρα μας." (1972)
Για τις κινητοποιήσεις, τέλος, εκείνη την περίοδο (1970) ο κ. Πάγκαλος κατέφευγε στον Λένιν (Απαντα, τ. 21, σ. 210) για να καταλήξει ότι "υπάρχει στη χώρα μας το πρώτο συστατικό της επαναστατικής κατάστασης. Μένει να ερευνήσουμε την κατάσταση και τις προοπτικές του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Τέλος να ανεβάσουμε τους αγώνες του λαού σε ψηλότερο επίπεδο. Αυτό το τελευταίο βέβαια συνδέεται με τη δημιουργία ενιαίου φορέα παλλαϊκής αντίστασης και την ισχυροποίηση επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης."
Με την επιστολή του, τέλος, προς το γαλλικό περιοδικό (1966), ο κ. Πάγκαλος διαμαρτύρεται, επειδή σε ανταπόκριση από την Ελλάδα αναφερόταν ότι οι διαδηλωτές του '65 στην Αθήνα δεν είχαν ιδέα περί Μαρξ: "Αυτή η άποψη μού προκαλεί αμηχανία. Διότι η πραγματικότητα είναι ότι στην Ελλάδα υπήρξε ένα μαρξιστικό κίνημα, το ΚΚΕ, το οποίο σε μια συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας μας είχε υπό την επιρροή του την πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Σ' αυτό συμφωνούν ακόμα και οι αντίπαλοί του. Αναφέρομαι στην περίοδο 1944-1945. Οι μαρξιστικές εκδόσεις στην Ελλάδα έχουν τις μεγαλύτερες πωλήσεις, κι αυτό μπορεί να το καταλάβει κανείς αμέσως μόλις δει τη βιτρίνα οποιουδήποτε αθηναϊκού βιβλιοπωλείου."

Με την υπενθύμιση των παλιών αυτών κειμένων του κ. Πάγκαλου δεν επικρίνουμε καθόλου την αλλαγή των πολιτικών του απόψεων. Θεωρούμε αναφαίρετο δικαίωμα καθενός να αναθεωρεί όσο συχνά θέλει τα πολιτικά του "πιστεύω". Εξάλλου, ο υπουργός μπορεί να έφυγε από το ΚΚΕ εσωτερικού και να προσχώρησε στο κίνημα του Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά οι απόψεις που διατυπώνει στο κείμενο "Εθνική εξωτερική πολιτική" είναι -κατά τα άλλα- πολύ πιο κοντά στις σημερινές του, παρά, για παράδειγμα, οι τότε απόψεις του ΠΑΚ σε σχέση με τις σημερινές του ΠΑΣΟΚ.
Ισχύει, λοιπόν, το αντίθετο. Η επιθετική αυτή γλώσσα προς όποιον διανοείται να αμφισβητήσει εμπράκτως την κυβερνητική πολιτική στον εσωτερικό ή τον εξωτερικό τομέα κρύβει μάλλον τη μακρινή συγγένεια και την ουσιαστική κατανόηση των επιχειρημάτων του πολιτικού αντιπάλου. Οι βίαιοι χαρακτηρισμοί είναι απαραίτητοι για να "ξεχάσει" η κοινή γνώμη το παρελθόν του ΠΑΣΟΚ και των περισσότερων ηγετικών του στελεχών και να οχυρωθούν περισσότερο οι διαχωριστικές γραμμές νέου τύπου που σφυρηλατήθηκαν το '89-'90.
Οσοι, λοιπόν, αποδίδουν τις διατυπώσεις του κ. Πάγκαλου στον εκρηκτικό του χαρακτήρα, απλώς κάνουν λάθος.

 

(Ελευθεροτυπία, 6/2/1999)