Εναλλακτικά καταναγκαστικά έργα

"Τρεις αντιρρησίες τιμωρήθηκαν από το ΠΙΚΠΑ Σιδηροκάστρου επειδή αρνούνται να δουλεύουν περισσότερες από 8 ώρες την ημέρα"
        ("Αυγή", 10/3/1999)

Υποτίθεται ότι με την ψήφιση του νόμου 2510/97 για την καθιέρωση της εναλλακτικής (κοινωνικής) θητείας των αντιρρησιών συνείδησης, η χώρα μας έκανε μια μεγάλη τομή στο κρίσιμο ζήτημα των θρησκευτικών ελευθεριών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στην εφαρμογή της, όμως, αυτή η καταρχήν θετική ρύθμιση (μετά από τόσα χρόνια απαράδεκτων φυλακίσεων και πολλαπλού διασυρμού των αντιρρησιών), δεν αφήνει και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Η προσπάθεια του νομοθέτη να καθησυχάσει τις κατεστημένες αντιλήψεις "προκειμένου να μην υπάρξει διέξοδος για τους εκ του πονηρού αντιρρησίες, που θα επικαλούνταν αυτή την ιδιότητα για να αποφύγουν τη στρατιωτική θητεία" (όπως σημειώνει ο καθηγητής Α. Λοβέρδος, 6/11/1998), δημιούργησε "τέρατα".
Οι καταγγελίες πέφτουν βροχή. Δεν φτάνουν οι αυστηρές προϋποθέσεις που θέτει ο νομοθέτης σε όσους επιλέγουν -και προσπαθούν- να υπαχθούν στο καθεστώς της εναλλακτικής κοινωνικής θητείας. Ούτε φαίνεται να αρκεί ότι τους στέλνει για 36 ολόκληρους μήνες υποχρεωτικά σε παραμεθόριες περιοχές - στην ουσία εκτοπίζοντάς τους, όπως σχολίαζε ο αείμνηστος Φαίδων Βεγλερής. Φτάνοντας στο κοινωφελές ίδρυμα, όπου οι αντιρρησίες θα εργαστούν σε όποιο πόστο και για όσο χρόνο κάθε μέρα τους διατάξει η διοίκησή του, κατά κανόνα διαπιστώνουν ότι οφείλουν να πληρώσουν πολλά ακόμα για την "αποκλίνουσα" επιλογή τους.
Ηδη από τον περασμένο Ιούλιο, πρώτο διάστημα εφαρμογής του μέτρου, με έγγραφό της η "Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου" (Πρόεδρος Ν. Φραγκάκης, Γεν. Γραμματέας Ν.Κ. Αλιβιζάτος) έγραφε σχετικά στον κ. Τσοχατζόπουλο:
"Οι ρυθμίσεις θα πρέπει να απαλλαγούν από κάθε κυρωτική-εκδικητική λογική διότι, όπως υπογραμμίζαμε, η καθιέρωση της εναλλακτικής θητείας δεν συνιστά παραχώρηση προς τις ιδιαιτερότητες κάποιων πολιτών, αλλά αναγνώριση ενός θεμελιώδους διακιώματός τους. Εχουν φθάσει καταγγελίες για τουλάχιστον απάνθρωπη και εκδικητική μεταχείριση πολλών αντιρρησιών από τους υπευθύνους των ιδρυμάτων. Μεταξύ άλλων μας έχει καταγγελθεί ότι: Καλούνται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους επί 15 και πλέον ώρες κάθε μέρα, συμπεριλαμβανομένου του Σαββάτου και της Κυριακής. Δεν τους επιτρέπεται να εξέλθουν από τα κέντρα, συνήθως θεραπευτήρια χρονίων παθήσεων, όπου υπηρετούν. Τους έχει ανακοινωθεί ότι δεν δικαιούνται να λάβουν ολιγοήμερη άδεια -κατά συγχώνευση της προβλεπόμενης διήμερης κάθε μήνα- προκειμένου να επισκεφθούν τους οικείους τους. Δεν έχουν εξασφαλισθεί στοιχειωδώς κατάλληλες συνθήκες στέγασης".

Νέοι είλωτες

Και από πού αντλούν την εξουσία οι διοικήσεις των ιδρυμάτων; Πώς δημιουργούν μια νέα κατηγορία ειλώτων στις κοινωφελείς τους υπηρεσίες; Η απάντηση είναι απλή. Η γραφειοκρατία των καραβανάδων τούς έχει δώσει το ελεύθερο. Οι υπεύθυνοι των ιδρυμάτων -που δεν έχουν και πολλούς λόγους, όπως φαίνεται, να σεβαστούν τους "περίεργους" αυτούς εθελοντές- επικαλούνται αποφάσεις της Διεύθυνσης Στρατολογικού του ΓΓΕΘΑ, όπου αναφέρεται ότι οι υπόχρεοι "δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ως εργαζόμενοι".
Στις 27 Αυγούστου ο κ. Τσοχατζόπουλος υποχρεώθηκε να παρέμβει, με τη μέθοδο, όμως, του Ποντίου Πιλάτου. "Η αληθής έννοια, έγραφε, της σχετικής παραγράφου είναι απλώς ότι η εκπλήρωση εναλλακτικής πολιτικής-κοινωνικής υπηρεσίας δεν αποτελεί μια τυπική εργασιακή σχέση, δεν ακολουθεί το τυπικό ωράριο εργασίας των υπαλλήλων και, συνεπώς, είναι δυνατή και η πέραν του τυπικού ωραρίου εργασίας απασχόληση, όταν όμως υφίσταται πραγματική ανάγκη, στα πλαίσια των καθηκόντων που τους ανατίθενται. Γενικά οι συνθήκες εκπλήρωσης της εναλλακτικής υπηρεσίας πρέπει να ακολουθούν τις γενικά παραδεγμένες αρχές και αντιλήψεις περί σεβασμού της προσωπικότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συμπεριφορές και πρακτικές αντίθετες στις αρχές αυτές είναι απαράδεκτες και, αν έχουν παρουσιαστεί, πρέπει να εκλείψουν".
"Και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ", που λέμε. Στο μεταξύ, οι μήνες κυλούν και η κατάσταση δεν βελτιώνεται. Τα ιδρύματα, ιδίως όσα διοικούνται από αξιωματούχους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αδυνατούν να συμπεριφερθούν με ανθρώπινο τρόπο σε νέους που, όπως είναι γνωστό, κατά κανόνα ανήκουν στη θρησκευτική κοινότητα των Χριστιανών Μαρτύρων του Ιεχωβά. Οι προκαταλήψεις εναντίον τους από τους φορείς και τους οπαδούς της "επικρατούσας θρησκείας" δεν είναι κρυφές. Ακραίο γεγονός αποτελεί η προσφυγή της διοίκησης του Γηροκομείου Αιγίου στο Συμβούλιο της Επικρατείας, με αίτημα την απομάκρυνση του αντιρρησία Γεώργιου Κλιάμπα επειδή είναι αλλόδοξος και δεν μπορεί να υπηρετεί σε ένα ορθόδοξο ίδρυμα! "Ο τοποθετούμενος είναι μάρτυς του Ιεχωβά, άλλης πίστεως δηλαδή και συνεπώς όχι μόνο αρνητής, αλλά και ακατάλληλος δια την εκτέλεσιν τής, υπό την αιγίδα του Μητροπολίτου, παρεχομένης ψυχολογικής και κοινωνικής στηρίξεως κατά το Ορθόδοξον Δόγμα των ανθρώπων με ειδικάς ανάγκας και των οικογενειών των".
Οσες φορές οι αντιρρησίες-εθελοντές παραπονούνται για τα εξοντωτικά ωράρια και τα σκληρά τους καθήκοντα, εισπράττουν τις ίδιες περίπου απαντήσεις από τους υπευθύνους των ιδρυμάτων, που θυμίζουν σκεπτικά (κατά-) δικαστικών αποφάσεων. Στις 14/1/1999, λ.χ, η διευθύντρια του Θεραπευτηρίου Χρονίων Παθήσεων Χανίων με πεντασέλιδο κείμενο της, αληθινό καταπέλτη, δεν αφήνει κανένα περιθώριο στους είλωτές της:
"Οσοι εκπληρώνουν εναλλακτική πολιτική κοινωνική υπηρεσία, δικαιούνται αδείας δύο εργασίμων ημερών κάθε μήνα και μόνο. Η εκπλήρωση εναλλακτικής θητείας δεν αποτελεί μια τυπική εργασιακή σχέση, αλλά εκτελείται αντί της στρατιωτικής θητείας, με αποτέλεσμα οι αντιρρησίες συνείδησης να μην έχουν άλλες διευκολύνσεις, πέραν της προβλεπομένης, ως άνω, αδείας 2 ημερών ανά μήνα. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται ρητώς και από την, με χρονολογία και αριθμό Φ 429. 39/6/340805/98, απόφαση του Υπουργείου εθνικής Αμύνης. Είναι εύλογο, λοιπόν, εφόσον ο νόμος μιλεί μόνο για δυο μέρες άδεια ανά μήνα, να εργάζεστε και Σαββατοκύριακα, αλλά και οιεσδήποτε άλλες επίσημες αργίες, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει έλλειψη εκ μέρους μας σεβασμού της προσωπικότητάς σας"!

Η τιμωρία

Αν πιστεύετε ότι η διευθύντρια εξαντλεί τα επιχειρήματά της στην ερμηνεία του νόμου 2510, απατάσθε. Η δίχως ωράρια και άδειες εργασία εξηγείται και από ανθρωπιστικής, δήθεν, απόψεως: "Περαιτέρω -σημειώνει στο ίδιο έγγραφό της- οι ασθενείς του Θεραπευτηρίου που είναι άτομα με ειδικές ανάγκες, έχουν ανάγκη φύλαξης διαρκώς, δηλαδή και τα Σαββατοκύριακα, καθώς και τις λοιπές αργίες. Επειδή δε οι μόνιμοι υπάλληλοι δεν είχαν πάρει την άδειά των (...) υφίσταται πραγματική ανάγκη να καλύψετε μια βάρδια".
Για όσους δεν κατάλαβαν, οι αντιρρησίες πρέπει να "βουλώσουν", με την καταναγκαστική εργασία τους, όλες τις τρύπες του καταρρέοντος συστήματος πρόνοιας. Αν δεν συμφωνούν, τους περιμένει η τιμωρία. Οπως, αναλυτικά, προβλέπει ο νόμος, φυσικά. Το ΠΙΚΠΑ Σιδηροκάστρου άνοιξε το δρόμο. Στις 3 του μηνός αποφάσισε να τιμωρήσει τους τρεις αντιρρησίες του, ανάμεσά τους και τον πρώην αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τους Αντιρρησίες, Γιάννη Χρυσοβέργη. Το "αδίκημά" τους ήταν ότι ζήτησαν να δουλεύουν 8 ώρες την ημέρα, 5 μέρες τη βδομάδα.

(Ελευθεροτυπία, 13/3/1999)