Το κρυμμένο ολοκαύτωμα

"Οι ενέργειες του ινδονησιακού στρατού είναι απολύτως απαράδεκτες"
        (Μπιλ Κλίντον, 10.9.99)

Αγνοημένο από την καθ' ημάς ειδησεογραφία, το πολύπαθο Ανατολικό Τιμόρ μπήκε κι αυτό σε φάση "ομαλοποίησης" μετά την επέμβαση του ΟΗΕ και την ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων στο νησί. Οι μαζικές σφαγές που ακολούθησαν το δημοψήφισμα της 30ης Αυγούστου υπέρ της ανεξαρτησίας αποτελούν πια παρελθόν και η "διεθνής κοινότητα" συγχαίρει τον εαυτό της που, έστω και κατόπιν εορτής, παρενέβη για μιαν ακόμη φορά υπέρ των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Και, φυσικά, τη μερίδα του λέοντος από τις δάφνες γι' αυτή την εξέλιξη διεκδικεί η Ουάσιγκτον, που με τη "σθεναρή" της στάση στους διεθνείς οργανισμούς υποχρέωσε την κυβέρνηση της Τζακάρτα να αναδιπλωθεί, δεχόμενη τη διεθνή παρέμβαση. Μέσα σ' αυτό το κλίμα της γενικευμένης ευφορίας, ποιος θα θυμηθεί τον καθοριστικό ρόλο που οι ίδιοι οι σημερινοί "ειρηνοποιοί" διαδραμάτισαν στη δημιουργία του στρατοκρατικού, φασιστικού τέρατος, το οποίο σήμερα τόσο υποκριτικά καταγγέλλουν;
Δε μιλάμε για το ίδιο το Τιμόρ και τη στρατιωτική κατάληψή του από τον ινδονησιακό στρατό λίγες μόλις ώρες μετά τις συνομιλίες του δικτάτορα Σουχάρτο με τους Φόρντ και Κίσινγκερ στη Τζακάρτα (6.12.75). Ούτε για την απλόχερη βοήθεια που ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ως υψηλόβαθμος διπλωμάτης των ΗΠΑ, είχε προσφέρει το 1977-79 στη σφαγή των αντιστεκόμενων Τιμορέζων από τα κατοχικά στρατεύματα. Αυτή τη φορά θα πάμε ακόμα πιο πίσω, στις ταραγμένες μέρες της ανόδου του στρατηγού Σουχάρτο στην εξουσία, το θυελλώδες φθινόπωρο του 1965, και τη μαζική εξολόθρευση εκατοντάδων χιλιάδων ινδονήσιων κομμουνιστών -ένα από τα μεγαλύτερα κρατικά εγκλήματα του εικοστού αιώνα, που για προφανείς λόγους έχει αγνοηθεί συστηματικά από τη διεθνή βιομηχανία της ενημέρωσης. Η υπενθύμισή του αξίζει τον κόπο, καθώς φέτος το καλοκαίρι ήρθαν στο φως συγκλονιστικά ντοκουμέντα για την τότε στάση της Ουάσιγκτον απέναντι στα γεγονότα. Πρόκειται για μια σειρά έγγραφα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τα οποία συγκεντρώθηκαν από τον αμερικανό ερευνητή Τζον Κέλι και δημοσιεύθηκαν στις 10.7.99 στην αυστραλιανή Sidney Morning Herald, κάτω από τον εύγλωττο τίτλο "Το κρυμμένο Ολοκαύτωμα".

Η απόφαση της εκκαθάρισης

Πριν αναφερθούμε στα έγγραφα αυτά καθεαυτά, μια ματιά στα γεγονότα της εποχής είναι αναγκαία. Πέμπτη σε πληθυσμό χώρα του κόσμου με 110 εκατομμύρια κατοίκους, η Ινδονησία βρισκόταν εκείνη την εποχή κυριολεκτικά στο σταυροδρόμι όσον αφορά τους διεθνείς (αλλά και εσωτερικούς) της προσανατολισμούς. Ο πρόεδρός της, Αχμέτ Σουκάρνο, ηγετική μορφή του Κινήματος των Αδεσμεύτων, είχε μπει πια στο τελευταίο στάδιο της βιολογικής του φθοράς, πυροδοτώντας μια κρίση διαδοχής ανάμεσα στις μοναδικές συγκροτημένες δυνάμεις του αρχιπελάγους: το στρατό, πολλά στελέχη του οποίου είχαν εκπαιδευτεί στις ΗΠΑ, και το ΚΚ Ινδονησίας, το μεγαλύτερο μη-κυβερνητικό κομμουνιστικό κόμμα της υφηλίου με 3.000.000 κομματικά μέλη και 17.000.000 οργανωμένους οπαδούς στις μετωπικές του οργανώσεις. Ενώ η ένταση κλιμακωνόταν, στις 30 Σεπτεμβρίου 1965 σημειώθηκε κίνημα μονάδων της προεδρικής φρουράς, που υποστήριζαν ότι σκοπός τους ήταν να προλάβουν σχεδιασμένο πραξικόπημα ενός "συμβουλίου στρατηγών" υπό την καθοδήγηση της CIA. Το εγχείρημα υποστηρίχθηκε από την εφημερίδα του ΚΚΙ, κατέρρευσε όμως ταχύτατα όταν ο μυημένος από τους κινηματίες στρατηγός Σουχάρτο άλλαξε στρατόπεδο την τελευταία στιγμή, αναλαμβάνοντας ουσιαστικά τα ηνία της εξουσίας. Ακολούθησε η εκκαθάριση των κομμουνιστών σε όλη τη χώρα, από το στρατό και διάφορες παρακρατικές συμμορίες ισλαμιστών και χριστιανών φονταμενταλιστών. Μέσα σε λίγους μήνες, το τρίτο μεγαλύτερο ΚΚ της γης αποτελούσε πια μακρινή ανάμνηση.
Η αντίδραση του "Ελεύθερου Κόσμου" απέναντι στο μακελειό εκατοντάδων χιλιάδων αντιφονούντων ήταν, το λιγότερο, ενθουσιώδης. Για το περιοδικό Time (15/7/66), λ.χ., η αιματηρή αυτή εκκαθάριση ήταν "τα καλύτερα νέα που έχει ακούσει η Δύση από την Ασία εδώ και χρόνια". Το 1990 η Αμερικανίδα δικηγόρος Κάθι Καντάνε αποκάλυψε ότι η πρεσβεία των ΗΠΑ στη Τζακάρτα είχε εφοδιάσει τους ανθρώπους του Σουχάρτο με μια λίστα 5.000 φακελωμένων Ινδονήσιων κομμουνιστών για τα περαιτέρω... Με το φετινό δημοσίευμα της Sidney Morning Herald αποκτούμε, ωστόσο, μια πολύ πιο ολοκληρωμένη (αν και αναμφίβολα ελλιπή) εικόνα για τη γενικότερη ανάμιξη της Ουάσιγκτον στα γεγονότα. Αποκαλύπτεται έτσι πως οι αμερικανικές υπηρεσίες όχι μόνο είχαν έγκαιρη (και συχνά προκαταβολική) ενημέρωση για την πραγματοποιούμενη σφαγή, αλλά επιπλέον πίεζαν διαρκώς τους Ινδονήσιους στρατηγούς να "ολοκληρώσουν" την εκστρατεία τους, φέροντας σε πέρας την Τελική Λύση του εγχώριου κομμουνιστικού κινήματος.

Η τώρα ή ποτέ

Λίγες μέρες μετά το αποτυχημένο κίνημα της προεδρικής φρουράς, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Τζακάρτα, Μάρσαλ Γκριν, διαπιστώνει (5.10.65) πως "ο στρατός ελέγχει την κατάσταση κι έχει στα χέρια του σημαντικά όργανα εξουσίας, όπως ο Τύπος, το ραδιόφωνο κι η TV" και "έχει τώρα την ευκαιρία να κινηθεί εναντίον του ΚΚΙ (...) Εν ολίγοις, η κατάσταση είναι 'τώρα ή ποτέ'". Εισήγηση του πρεσβευτή προς την Ουάσιγκτον είναι "να αποφευχθεί δημόσια ανάμιξη όσο εξελίσσεται ο αγώνας για την εξουσία", με υπόγεια πριμοδότηση των "σωστών" χαρτιών: "Να υποδείξουμε καθαρά σε ανθρώπους-κλειδιά του στρατού, όπως ο Νασουτιόν κι ο Σουχάρτο, την επιθυμία μας να βοηθήσουμε όπου μπορούμε. Να διατηρήσουμε και, ει δυνατόν να επεκτείνουμε τις επαφές μας με τους στρατιωτικούς".
Κύριος στόχος της αμερικανικής προσπάθειας θα είναι, ωστόσο, η προπαγανδιστική δαιμονοποίηση των κομμουνιστών. Παρόλο που τόσο ο ίδιος όσο και οι ειδήμονες της πρεσβείας διατηρούν τις αμφιβολίες τους για τη συμμετοχή των τελευταίων στο αποτυχημένο κίνημα, ο Γκριν ζητά από τα κεντρικά "να διασπαρεί η ιστορία της ενοχής του ΚΚΙ, της προδοσίας και της βαρβαρότητάς του", εκτιμώντας πως "αυτή η προσπάθεια έχει προτεραιότητα και είναι ίσως η βοήθεια που χρειάζεται πιο άμεσα ο στρατός και μπορούμε εμείς να του δώσουμε". Στις 15 Οκτωβρίου, θα εκθέσει ο ίδιος στην Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών (USIA) τις επιθυμητές λεπτομέρειες της σχετικής προπαγάνδας, έτσι ώστε να συνδέονται οι αντικομμουνιστικές εκκαθαρίσεις της Ινδονησίας με τον "αγώνα των νοτιοβιετναμέζων ενάντια στο Πεκίνο και τη δική του μάρκα κομμουνισμού".

Τα ντοκουμέντα της φρίκης

Κύριο γνώρισμα των περισσότερων από τις εκθέσεις του Αμερικανού πρέσβη είναι η διαρκής αγωνία του, μήπως και η σφαγή μείνει στη μέση και κάποιο κομμάτι του ΚΚΙ επιβιώσει απ' τον κατακλυσμό. Παρόλο που "ο στρατός άρχισε εκτεταμένες "σκούπες" στα λαϊκά προάστια της Τζακάρτα", τηλεγραφεί στις 7.10, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας συμφιλιωτικής παρέμβασης του Ινδονήσιου προέδρου, μια και "η έκταση της αποφασιστικότητας του στρατού να αντισταθεί στο Σουκάρνο είναι ακόμα ασαφής". Την επομένη, μια ένστολη "επαφή" ενημερώνει το στρατιωτικό ακόλουθο Ουίλις Εθελ ότι "ο στρατηγός Σουχάρτο ενθαρρύνει θρησκευτικές ομάδες να αναλάβουν πολιτική δράση με την υποστήριξη του στρατού" και πως "αυτή η δραστηριότητα θα αυξηθεί τις επόμενες δυο-τρεις μέρες". Ανάλογες διαβεβαιώσεις ο πρεσβευτής λαμβάνει και από ισλαμιστές πολιτικούς που σπεύδουν να επισκεφθούν την πρεσβεία στις 15.10, συνοδευόμενοι από αξιωματικούς: "Συζήτησαν μαζί μας τη στρατηγική που ελπίζουν να ακολουθήσει ο στρατός", αναφέρει ο Γκριν, εξηγώντας ότι οι συνομιλητές του "ελπίζουν πως ο στρατός θα προχωρήσει βήμα-βήμα όχι μόνο εναντίον του ΚΚΙ αλλά και σε ολόκληρη την κομμουνιστική κλίκα του Σουκάρνο".
Οι εκτιμήσεις αυτές δεν καθησυχάζουν όμως απολύτως τον πρεσβευτή, που στις 20.10 εκφράζει ακόμα σαφέστερα τους φόβους του: "Το κόμμα δέχτηκε ένα μεγάλο, αν και όχι απαραίτητα θανάσιμο, χτύπημα όσον αφορά την εικόνα του, έχει υποστεί σημαντική ζημιά στις επικοινωνίες και τη διοικητική δομή του, καθώς και κάποια ζημιά στην οργανωμένη του δύναμη μέσω συλλήψεων, βασανισμού και, σε ορισμένες περιπτώσεις, εκτελέσεων στελεχών του ΚΚΙ. Μερικές χιλιάδες στελέχη του ΚΚΙ έχουν, σύμφωνα με πληροφορίες, συλληφθεί στην Τζακάρτα και αρκετές εκατοντάδες απ' αυτά έχουν εκτελεστεί. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, ένα βασικό μέρος του οργανωτικού δυναμικού του ΚΚΙ φαίνεται πως έχει μείνει σε μεγάλο βαθμό άθικτο και ικανό να ανακάμψει γρήγορα, μόλις σταματήσουν οι επιθέσεις του στρατού (...) Η καταστολή του ΚΚΙ απ' το στρατό δεν θα συνιστά επιτυχία, εκτός αν είναι διατεθειμένος να χτυπήσει τον κομμουνισμό ως τέτοιο". Στο ίδιο τηλεγράφημά του, πάντως, ο Γκριν σπεύδει να αναγνωρίσει πως "ο στρατός δουλεύει παρόλα αυτά σκληρά για να καταστρέψει το ΚΚΙ" και διευκρινίζει πως ο ίδιος, προσωπικά, "έχει αυξανόμενο σεβασμό για την αποφασιστικότητα και οργανωτικότητά του στη διεκπεραίωση αυτής της κρίσιμης αποστολής". Στις 4 Νοεμβρίου, τέλος, κάθε επιφύλαξη έχει πλέον αρθεί: "Ο στρατός κάνει μια πρώτης τάξεως δουλειά εδώ, κινούμενος ενάντια στους κομμουνιστές, και σύμφωνα με όλες τις τρέχουσες ενδείξεις είναι η ανερχόμενη εξουσία στην Ινδονησία. Αμεσο είναι το πρόβλημα της ειρήνευσης και της εγκαθίδρυσης στενού ελέγχου των περιοχών που αποτελούν προπύργια των κομμουνιστών, ιδίως στην κεντρική Ιάβα, και της καταπολέμησης του σαμποτάζ και της τρομοκρατίας του ΚΚΙ. Φαίνεται πιθανή η αιματοχυσία με συμμετοχή χριστιανικών και μουσουλμανικών οργανώσεων νεολαίας, καθώς και στρατιωτικών κλπ. Πιθανόν να χρειαστεί επειγόντως ιατρική και άλλη βοήθεια".

"Μεγάλη ευκαιρία"

Ανάλογες είναι και οι οδηγίες της Ουάσιγκτον προς τον πρεσβευτή της. "Αργά ή γρήγορα θα καταστεί όλο και πιο σαφές ότι οι ηγέτες του στρατού είναι η μοναδική δύναμη που μπορεί να επιβάλει την τάξη στην Ινδονησία, και ότι θα πρέπει να πάρουν την πρωτοβουλία να σχηματίσουν στρατιωτική ή πολιτικοστρατιωτική κυβέρνηση, με ή χωρίς το Σουκάρνο", διαβάζουμε σε τηλεγράφημα της 29.10, μαζί με το αίτημα να διαβιβαστεί αυτό το μήνυμα στους άμεσα ενδιαφερόμενους. Οσο για τις σφαγές των κομμουνιστών, δίνει εντολή για πλήρη υποστήριξη: "Οι ερχόμενες ημέρες, εβδομάδες και μήνες μπορεί να μας προσφέρουν μια ευκαιρία χωρίς προηγούμενο για να επηρεάσουμε ανθρώπους και γεγονότα. Ελαφρά όπλα κι εξοπλισμός μπορεί να χρειαστούν για την αντιμετώπιση του ΚΚΙ. Καθώς εξελίσσονται τα γεγονότα, ο στρατός μπορεί να βρεθεί σε κανονικό πόλεμο με το ΚΚΙ, και θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι γι' αυτό το ενδεχόμενο. Θα θελήσουμε, φυσικά, να συνεννοηθούμε με τους Βρετανούς, Αυστραλούς κά".
Δυστυχώς, η έλλειψη χώρου δεν μας επιτρέπει να παραθέσουμε εδώ συγκλονιστικές λεπτομέρειες από τις τυφλές σφαγές και το γενικευμένο ξεκαθάρισμα (πολιτικών, προσωπικών, κοινωνικών κά) λογαριασμών που καταγράφουν οι εκθέσεις των Αμερικανών διπλωματών από τους (κατά την έκφρασή τους) "διψασμένους για αίμα" παρακρατικούς συμμορίτες. Θα περιοριστούμε στον τελικό απολογισμό του μακελειού: "υπολογισμοί τόσο της πρεσβείας όσο και [κάποιας πηγής, το όνομα της οποίας έχει απαλειφθεί] συμφωνούν σε ένα σύνολο 400.000 περίπου σκοτωμένων", διαβάζουμε σε μια έκθεση του Φεβρουαρίου 1966. Μεταγενέστερες εκτιμήσεις Αμερικανών πανεπιστημιακών και της Διεθνούς Αμνηστίας θα κάνουν λόγο για 500.000-1.000.000 δολοφονίες, στις οποίες θα πρέπει να προστεθούν όχι λιγότεροι από 750.000 πολιτικοί κρατούμενοι, οι περισσότεροι απ' τους οποίους έμειναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70, ή και αργότερα...

(Ελευθεροτυπία, 25/9/1999)