Η κυνική ομολογία της CIA

"Η δίωξη του Πινοτσέτ συνιστά κατάχρηση εξουσίας"
        (Χένρι Κίσινγκερ, 6.10.1999)

ΠΗ απόφαση του βρετανικού δικαστηρίου για την έκδοση του στρατηγού Πινοτσέτ στην Ισπανία, προκειμένου να δικαστεί εκεί για (ορισμένα από) τα εγκλήματα που διέπραξε στη διάρκεια της δεκαπεντάχρονης δικτατορίας του είναι, αναμφισβήτητα, μια χαρμόσυνη είδηση. Μολονότι απέχουμε ακόμη πολύ από την οριστική έκβαση της υπόθεσης (και οι πιθανότητες ο χιλιανός δικτάτορας να επιστρέψει στο σπίτι του κάθε άλλο παρά έχουν καταστεί αμελητέες), το γεγονός και μόνο ότι η εν ψυχρώ σφαγή χιλιάδων ανθρώπων δεν θεωρείται παραγραφείσα υπόθεση δεν μπορεί παρά να αντιμετωπιστεί θετικά. Κάτι άλλωστε ξέρουν κι εκείνοι (συγγενείς των "αγνοουμένων", φυλακισμένοι και βασανισμένοι της χούντας) που τα ξημερώματα του περασμένου Σαββάτου γιόρτασαν το γεγονός διαδηλώνοντας στο κέντρο του Σαντιάγκο, μέσα σε μια θάλασσα -σημειώνει το Γαλλικό Πρακτορείο (8/10/99)- "από πανό, συνθήματα και πρόσωπα όπου αναμιγνύονταν μ' ένα παράξενο τρόπο η χαρά και ο πόνος". Ποιος ξέρει; Ισως του χρόνου η ανάπηρη Χιλιανή Δημοκρατία να μπορέσει να γιορτάσει την επέτειο του πραξικοπήματος του 1973, όχι σαν εθνική γιορτή (όπως κάνει μέχρι σήμερα) αλλά ως την αποφράδα μέρα που όντως υπήρξε...
Η δικαστική απόφαση της 8ης Οκτωβρίου δεν είναι ωστόσο η μοναδική είδηση των ημερών σχετικά με τη Χιλή και την αιματηρή καριέρα του στρατηγού Πινοτσέτ. Κατά σύμπτωση (;), την ίδια ακριβώς ημέρα δόθηκε στη δημοσιότητα από την αμερικανική κυβέρνηση το δεύτερο πακέτο των (τέως) απόρρητων εγγράφων του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ, της CIA, της DIA κ.λπ. υπηρεσιών, τα οποία σχετίζονται με την πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στη Χιλή τη δεκαετία 1968-78. Πρόκειται για το δεύτερο μέρος μιας διαδικασίας αποχαρακτηρισμού του σχετικού αρχειακού υλικού που ξεκίνησε ύστερα από τη σύλληψη και δίωξη του Πινοτσέτ στην Ευρώπη και η οποία αναμένεται να συμπεριλάβει τη συντριπτική πλειοψηφία των επίμαχων ντοκουμέντων. Η πρώτη δέσμη (5.800 έγγραφα) δόθηκε στη δημοσιότητα στις 30 Ιουνίου, ενώ μια τρίτη αναμένεται να αποχαρακτηριστεί στο άμεσο μέλλον. Επιπλέον, από τις 5 Οκτωβρίου έχει καταστεί προσπελάσιμο ένα ακόμη μέρος από τις περίφημες "μαγνητοταινίες του Νίξον" (445 ώρες σε σύνολο 3.700 περίπου), όπου έχουν καταγραφεί ζωντανά οι συσκέψεις της τότε αμερικανικής ηγεσίας για διάφορα ζητήματα, της Χιλής συμπεριλαμβανόμενης.
Δεν πρόκειται, φυσικά, για τα πρώτα ντοκουμέντα που έρχονται στο φως σχετικά με το ρόλο των ΗΠΑ στην αποσταθεροποίηση κι εν συνεχεία την ανατροπή της κυβέρνησης της Λαϊκής Ενότητας. Ηδη λίγο πριν από το πραξικόπημα του Πινοτσέτ, ο δημοσιογράφος Τζακ Λντερσον είχε αποκαλύψει (και η κυβέρνηση Αλιέντε δημοσιεύσει) τα περίφημα "έγγραφα της ΙΤΤ", που αποδείκνυαν περίτρανα τις επαφές της αμερικανικής πολυεθνικής με τη CIA για την εξουδετέρωση του πρώτου μαρξιστή προέδρου που εξελέγη με δημοκρατικά μέτρα στη λατινομαερικάνικη υποήπειρο (στην Ελλάδα κυκλοφόρησαν το 1974 από τις εκδόσεις Ωκεανίδα με τον τίτλο "Ο ιμπεριαλισμός εναντίον της Χιλής. Μυστικά ντοκουμέντα της ΙΤΤ"). Στα χρόνια που ακολούθησαν, ήρθαν στο φως και άλλα στοιχεία: τα αγωνιώδη τηλεγραφήματα του αμερικανού πρεσβευτή στο Σαντιάγκο Εντουαρντ Κόρι σχετικά με τις προσπάθειές του να εμποδίσει με κάθε μέσο την ανάδειξη του Αλλιέντε στην προεδρία (1970), το Μνημόνιο αριθ. 93 του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ σχετικά με την κήρυξη υπόγειου οικονομικού πολέμου κατά της Λαϊκής Ενότητας (9/11/70), κόκ. Για πρώτη φορά όμως έχουμε στα χέρια μας υλικό -και μάλιστα άφθονο- από την κατεξοχήν κρίσιμη περίοδο των τελευταίων μηνών πριν το πραξικόπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1973, που ανέτρεψε την κυβέρνηση της Αριστεράς κι έφερε στην εξουσία το στρατηγό Πινοτσέτ, μέσα σ' ένα λουτρό αίματος.
Φυσικά, τα πράγματα απέχουν πολύ από το να είναι ρόδινα. Μεγάλο μέρος των εγγράφων που δίνονται στη δημοσιότητα είναι αγρίως λογοκριμένο "για λόγους εθνικής ασφαλείας" των ΗΠΑ ή για λόγους "προστασίας των πηγών" των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Με αποτέλεσμα, τα πιο ενδιαφέροντα αποσπάσματά τους να παραμένουν απόρρητα, σε πείσμα των διακηρύξεων περί "διαφάνειας" και "αποκατάστασης της αλήθειας". Το διαπιστώνουμε, μεταξύ άλλων, και από το έγγραφο που απέσπασε την προσοχή των ΜΜΕ την εβδομάδα που μας πέρασε και το οποίο αναφέρεται στην κατάδοση (από τη CIA) και δολοφονία (από τη χιλιανή χούντα) του αριστερού αμερικανού δημοσιογράφου Τσαρλς Χόφμαν, υπόθεση που ενέπνευσε τον "Αγνοούμενο" του Κώστα Γαβρά: με πρόσχημα την "προστασία των πηγών", όλες οι αποκαλυπτικές λεπτομέρειες του εν λόγω εγγράφου είχαν σβηστεί με μαρκαδόρο όταν αυτό είχε "αποχαρακτηριστεί" για πρώτη φορά, το 1980. Μπορούμε κάλιστα να φανταστούμε την έκταση των πληροφοριών που μας απποκρύπτουν οι παρόμοιες διαγραφές που, συχνότατα, συναντάμε στις καινούριες παρτίδες ντοκουμέντων.
Τα έγγραφα που παρουσιάζουμε εδώ είναι από κάθε άποψη αποκαλυπτικά, τόσο ως προς τα στοιχεία που έρχονται στο φως όσο και ως προς εκείνα που -μάλλον άκομψα- συγκαλύπτονται. Πρόκειται για δύο αναφορές της CIA, αγρίως λογοκριμένες, που ούτε λίγο ούτε πολύ εξαγγέλλουν στην αμερικανική κυβέρνηση το επερχόμενο πραξικόπημα, αναφέροντας μάλιστα με ακρίβεια την ημέρα και την ώρα της εκδήλωσής του! Ευδιάκριτες είναι από τη μια η ικανοποίηση των πρακτόρων για τα "θετικά" νέα και από την άλλη η αγωνία τους, μήπως κάποιος ελιγμός του Αλιέντε οδηγήσει στην αναβολή του κινήματος. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η πληροφορία για τη σχετικά καθυστερημένη μύηση του στρατηγού Πινοτσέτ στη συνωμοσία, γεγονός που εξηγείται από το ότι ο μετέπειτα αρχιδικτάτορας μόλις είχε αναλάβει αρχηγός ΓΕΣ, αντικαθιστώντας το νομιμόφρονα στρατηγό Πρατ. Σαφέστατες, τέλος, είναι οι ενδείξεις ότι το "ζουμί" των αναφορών έχει διαγραφεί -ιδίως στις τελευταίες παραγράφους των δυο εγγράφων, που, όπως γίνεται συνήθως, ασχολούνται με το "δια ταύτα" και τη στάση των ίδιων των συντακτών του εγγράφου απέναντι στα γεγονότα. Συντακτών που, στη συγκεκριμένη περίπτωση, κάθε άλλο παρά κινήθηκαν βέβαια για να εμποδίσουν την προγραμματισμένη σφαγή...

(Ελευθεροτυπία, 16/10/1999)