Απαγορευμένα όπλα για "εσωτερική" χρήση
 

"Και το Σιάτλ θέλει το δακρυγόνο του"
        ("Ελευθεροτυπία", 2/12/1999)

Για όσους έζησαν τη βίαιη διάλυση της συγκέντρωσης ενάντια στην επίσκεψη Κλίντον, το βράδι της 19ης Νοεμβρίου, η μετατροπή του κέντρου της Αθήνας σε θάλαμο τοξικών αερίων θα μείνει χωρίς αμφιβολία αξέχαστη. Παίρνοντας αφορμή από την ολιγόλεπτη απόπειρα της "κεφαλής" της συγκέντρωσης να προχωρήσει προς την αμερικανική πρεσβεία, οι δυνάμεις των ΜΑΤ που βρίσκονταν παραταγμένες στην περιφέρεια του συλλαλητηρίου εξαπέλυσαν εκτεταμένη "αντεπίθεση" σε όλη την έκταση του τελευταίου, πνίγοντας τόσο την πλατεία Συντάγματος όσο και τους γύρω δρόμους, χαμηλά ώς την Ομόνοια, μέσα σε σύννεφα δακρυγόνων. Παρά το θεαματικό του πράγματος, τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ ελάχιστα ασχολήθηκαν με το ζήτημα, απασχολημένα καθώς ήταν με την (απείρως πιο προσοδοφόρα, από πολιτική άποψη) "ζωντανή" κάλυψη της κατεδάφισης των βιτρινών της οδού Πανεπιστημίου. Εξίσου συνοπτικά ήταν και τα σχετικά ρεπορτάζ των έντυπων μέσων. Με αποτέλεσμα, όταν καταλάγιασε ο αχός των επεισοδίων, η παραφιλολογία γύρω από τη δράση των λεγόμενων "γνωστών-αγνώστων" να θέσει εκτός ημερήσιας διάταξης κάθε ερώτημα σχετικά με τη διεξαγωγή αυτού του ιδιόρρυθμου χημικού πολέμου ενάντια στον "εσωτερικό εχθρό" και τις επιπτώσεις του στην υγεία των ανθρώπων - τόσο των ίδιων των διαδηλωτών, που οι "φυσούνες" της ΕΛΑΣ ψέκασαν σαν τις κατσαρίδες, όσο και των χιλιάδων εκείνων Αθηναίων που ο βιότοπός τους δηλητηριάστηκε για πολλοστή φορά με τις επικίνδυνες αυτές ουσίες.
Υπερβολές; Κάθε άλλο. Παρά την πασιφανώς ευφημιστική ονομασία τους ("δακρυγόνα"), τα χημικά αέρια που η αστυνομία μας χρησιμοποιεί ως μέσα καταστολής των πάσης φύσης φύσεως "οχλοκρατικών εκδηλώσεων" δεν είναι παρά μια κάπως "ήπια" εκδοχή ορισμένων από τα (θανατηφόρα) χημικά όπλα, η χρήση των οποίων σε πολεμικές συρράξεις απαγορεύεται αυστηρά από το Διεθνές Δίκαιο! Τα έγγραφα που παραθέτουμε σε διπλανή στήλη είναι αρκετά αποκαλυπτικά. Πρόκειται για δυο Μνημόνια Αποφάσεων για την Εθνική Ασφάλεια (National Security Decision Memorandums) του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, τα οποία αποχαρακτηρίστηκαν το 1992 και μπορούν να αναζητηθούν στην οικεία ιστοσελίδα της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων στο Ιντερνετ (http://www. fas.org/irp/offdocs/nsdm-ford/index.html). Χρονολογούνται από τις ημέρες της προεδρίας του Χένρι Φορντ, όταν η Ουάσιγκτον μελετούσε το ενδεχόμενο προσχώρησής της στο πρωτόκολλο της Γενεύης για την απαγόρευση των χημικών όπλων, και φέρουν την υπογραφή του τότε ΥΠΕΞ, Χένρι Κίσινγκερ. Αντικείμενό τους είναι οι επιφυλάξεις που οι ΗΠΑ επρόκειτο να θέσουν, όταν θα δεσμεύονταν δημόσια να μην (ξανά)χρησιμοποιήσουν τέτοια όπλα - επιφυλάξεις που, στη μια από τις δυο περιπτώσεις, αφορούν ακριβώς τις δυνατότητες ("κατ' εξαίρεσιν") χρήσης τέτοιων δακρυγόνων αερίων.
Μερικές υπενθυμίσεις είναι εδώ αναγκαίες για την καλύτερη κατανόηση των εγγράφων. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Γενεύης (1925), απαγορεύεται απόλυτα οποιαδήποτε χρήση χημικών αερίων ή άλλων χημικών ή βιολογικών όπλων στη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων, ενδεχόμενη δε παραβίαση αυτού του κανόνα συνιστά έγκλημα πολέμου. Η υπαγωγή ή όχι των "δακρυγόνων" ουσιών (CS, CN, CR, OC) στην κατηγορία αυτών των απαγορευμένων όπλων παρέμεινε, ωστόσο, αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των ενδιαφερόμενων μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '60. Το ερώτημα απέκτησε άμεσο ενδιαφέρον ιδίως κατά τη διάρκεια της αμερικανικής επέμβασης στο Βιετνάμ (1965-73), όταν ο στρατός των ΗΠΑ χρησιμοποίησε σε ευρεία κλίμακα αέρια CN και CS για να υποχρεώνει τους Βιετκόγκ να βγαίνουν από τις υπόγειες κρύπτες τους, με αποτέλεσμα το θάνατο 689 τουλάχιστον Βιετναμέζων (αλλά και ενός, τουλάχιστον, αυστραλού στρατιώτη). Αποτέλεσμα αυτής της ζύμωσης υπήρξε η απόφαση 2603 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, στις 16 Δεκεμβρίου 1969, με την οποία κατέστη σαφές ότι οι απαγορεύσεις του Πρωτοκόλλου περιλαμβάνουν "την πολεμική χρήση όλων των χημικών, βακτηριολογικών και βιολογικών ουσιών (συμπεριλαμβανόμενων των δακρυγόνων και άλλων βλαπτικών ουσιών), όσων υφίστανται σήμερα και όσων μπορούν να αναπτυχθούν στο μέλλον". Η απόφαση αυτή πάρθηκε με 80 ψήφους υπέρ, έναντι 3 κατά και 36 αποχών. Κατά ψήφισαν οι ΗΠΑ, η Αυστραλία (που επίσης μετείχε στον πόλεμο του Βιετνάμ, στο πλευρό της Ουάσιγκτον) και η Πορτογαλία (που εκείνη την εποχή διεξήγαγε τους δικούς της πολέμους στην Αφρική). Η Ελλάδα απείχε απ' την ψηφοφορία, όπως άλλωστε και οι υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ, η Ιαπωνία, το Ισραήλ αλλά και η Κίνα.
Τα έγγραφα που παραθέτουμε συνδέονται με τον "εκσυγχρονισμό" της πολιτικής των ΗΠΑ -και στο συγκεκριμένο ζήτημα- την επαύριο της αμερικανικής ήττας στην Ινδοκίνα και του σκανδάλου Γουοτεργκέϊτ. Απόφαση της επίσημης Ουάσιγκτον είναι να συμμορφωθεί με τις επιλογές της διεθνούς κοινότητας, προσυπογράφοντας την "αυθεντική ερμηνεία" του Πρωτοκόλλου της Γενεύης από τη ΓΣ του ΟΗΕ. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, οι ιθύνοντες της υπερδύναμης φροντίζουν να ξεκαθαρίσουν από τα πριν τις εξαιρέσεις κατά τις οποίες επιτρέπουν στον εαυτό τους τη χρήση των απαγορευμένων όπλων: χημική "αποψίλωση" στο εσωτερικό και την άμεση περίμετρο των αμερικανικών βάσεων, προσφυγή στα "δακρυγόνα" σε μια σειρά περιπτώσεις (όπως η καταστολή "αιχμαλώτων πολέμου που προβαίνουν σε ταραχές", οι "αποστολές διάσωσης", κλπ).
Ενα τέταρτο του αιώνα αργότερα, τι σημαίνουν όλα αυτά; Οσο κι αν αυτό μπορεί να ξενίσει ένα κοινό συνηθισμένο στην αθρόα ρίψη χημικών αερίων στο κέντρο της ίδιας του της πρωτεύουσας, η χρήση δακρυγόνων αερίων παραμένει απαγορευμένη στις πολεμικές συγκρούσεις: χαρακτηριστικός είναι ο θόρυβος που ξεσηκώθηκε διεθνώς τον Ιούλιο του 1993, όταν το σερβικό πυροβολικό εκτόξευσε οβίδες με CS (το ίδιο δηλαδή αέριο με αυτό που χρησιμοποιείται τακτικά για την καταστολή διαδηλώσεων, της 19ης Νοεμβρίου συμπεριλαμβανόμενης) εναντίον των μουσουλμανικών θέσεων στα περίχωρα του Σαράγεβο. Από την άλλη πλευρά, η ρίψη δακρυγόνων εναντίον του "εσωτερικού εχθρού" εξακολουθεί να αποτελεί πάγια (και ουδόλως απαγορευμένη) πρακτική όλων των αστυνομιών και κυβερνήσεων του κόσμου. Στα "ψιλά" πέρασαν έτσι οι δεκάδες νεκροί της παλαιστινιακής Ιντιφάντα, που η μαζική χρήση CS από τον ισραηλινό στρατό κατοχής έστειλε πρόωρα στον άλλο κόσμο (68 μονάχα το πρώτο 10μηνο της εξέγερσης), αλλά και οι σποραδικοί πεσόντες από το ίδιο αίτιο σε όλα τα μήκη και πλάτη της υδρογείου - από τις ΗΠΑ (1975, 1992) και τη Ν.Κορέα (1987) ως την ΟΔ Γερμανίας (1986) και την Αγγλία (1996). Ποιος ξέρει; Ισως κάποιοι διαδηλωτές απαιτήσουν κάποτε το νομικό καθεστώς του εμπολέμου, προκειμένου να προστατευτούν οι ζωές και η υγεία τους...

(Ελευθεροτυπία, 4/12/1999)