Μέρες του '85


"Εσελον, κυρίες και κύριοι! Προ δεκαετίας κάτι τέτοιο θα σας ξεσήκωνε!..."
                ("Τα Νέα" 4.3.2000) 



Οι ειδήσεις που σχετίζονται με την παρακολούθηση των πολιτών από τις κάθε λογής μυστικές υπηρεσίες, ντόπιες και ξένες, παρουσίαζαν πάντα ευνόητο ενδιαφέρον. Η επίφοβη εικόνα ενός πανταχού παρόντος αστυνομικού μηχανισμού, ικανού να γνωρίζει τα πάντα για τους πάντες, συνιστά ένα από τα πιο κλασικά στερεότυπα της σύγχρονης πολιτικής παραφιλολογίας. Το επιβεβαιώνει, μεταξύ άλλων, ο αντίκτυπος των πρόσφατων αποκαλύψεων σχετικά με τις δραστηριότητες του (υπό αμερικανική εποπτεία) διεθνούς κατασκοπευτικού δικτύου "Echelon", οι τεχνικές δυνατότητες του οποίου ξεπερνάνε κατά πολύ όσα γνωρίζαμε μέχρι τώρα για τις επιδόσεις της δυτικής κατασκοπευτικής κοινότητας.

Τι τις κάνουν, όμως, οι κάθε λογής χαφιέδες τις πληροφορίες που συγκεντρώνουν γύρω από τις "κινήσεις" του "εσωτερικού εχθρού" Δεν είμαστε, φυσικά, σε θέση να γνωρίζουμε για τις μεθόδους "αξιοποίησης" αυτών των στοιχείων από τους μακρινούς επιτελείς του "Echelon" και της NSA. Διαθέτουμε, ωστόσο, κάποια εύγλωττα δεδομένα για τις αντίστοιχες πρακτικές των καθ' ημάς συναδέλφων τους. Πρόκειται για ένα άκρως απόρρητο "Πρακτικό σύσκεψης για θέματα κρατικής ασφάλειας", από αυτές που κάθε 15νθήμερο πραγματοποιούνται στη Διεύθυνση Κρατικής Ασφάλειας του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης για την τακτική "ανταλλαγή πληροφοριών και εκτιμήσεων πάνω σε θέματα Κρατικής Ασφάλειας". Το έγγραφο αποτελείται από 26 δακτυλογραφημένες σελίδες, φέρει ημερομηνία 12 Μαρτίου 1985 κι από πολλές απόψεις έχει πλέον καθαρά ιστορικό χαρακτήρα, καθώς η σύνθεση αλλά και τα κυρίαρχα πολιτικοϊδεολογικά ρεύματα της ελληνικής κοινωνίας έχουν προ πολλού δραστικά μετασχηματιστεί. Παρόλα αυτά, αποτελεί ένα εύγλωττο δείγμα τόσο των αντιλήψεων που διακατείχαν τους κατασταλτικούς μηχανισμούς της πρώιμης ΠΑΣΟΚικής "Αλλαγής", όσο και των πάγιων λογικών που διαπερνούν τις αντίστοιχες πρακτικές της σύγχρονης "αυταρχικής δημοκρατίας". Στο άρθρο αυτό θα περιοριστούμε στη μελέτη των τμημάτων εκείνων που ασχολούνται με τις εκδοχές του "κοινωνικού" εχθρού, γηγενούς ή αλλοδαπού. Σε μελλοντικό δημοσίευμά μας, θα ασχοληθούμε με το δεύτερο σκέλος των "Πρακτικών" -την αντιμετώπιση του "εθνικού" εχθρού, μέσα κι έξω από τη χώρα. 

Η ταξινόμηση των "επικίνδυνων"

Όπως προκύπτει από την ανάγνωση των "Πρακτικών", οι τακτικές 15νθήμερες συσκέψεις της ΔΙΚΑ ακολουθούν ένα πάγιο τυπικό. Εκτός από τους επικεφαλής των επιμέρους τμημάτων και γραφείων της Ασφάλειας, σε αυτές συμμετέχουν επίσης εκπρόσωποι της ΚΥΠ (νυν ΕΥΠ), του ΓΕΕΘΑ και των υφιστάμενών του Επιτελείων (ΓΕΣ, ΓΕΑ, ΓΕΝ), καθώς και του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Η διαδικασία της "ανταλλαγής πληροφοριών" περιλαμβάνει εισηγήσεις των επιμέρους "υπεύθυνων" αστυνομικών για κάθε "χώρο", και ακολουθούν οι ανάλογες "εκτιμήσεις-διαπιστώσεις". Η ταξινόμηση, τέλος, των υπό παρακολούθηση "χώρων" ακολουθεί ένα σταθερό και αμετάβλητο σχήμα, όπως προκύπτει από το γεγονός ότι ο σχετικός κατάλογος περιλαμβάνει ένα πλήθος υποπεριπτώσεων που αναφέρονται -και μάλιστα με καθορισμένη σειρά- χωρίς να έχει προκύψει ο,τιδήποτε σχετικό στο υπό εξέταση διάστημα. 

Ενδιαφέρον έχει, φυσικά, αυτό καθεαυτό το οργανόγραμμα των συλλογικοτήτων που προκαλούν το ασφαλίτικο "ενδιαφέρον". Τα επιμέρους κεφάλαια και υποκεφάλαια του ντοκουμέντου έχουν ως εξής: 

1) Β΄ Τμήμα ΔΙΚΑ: (α) "Ακροαριστερές - Εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις", (β) "Αναρχικός Χώρος", (γ) "Επεισόδια μεταξύ νεολαιών πολιτικών Κομμάτων - Οργανώσεων και οπαδών ΚΚΕ και άλλων Κομμάτων", (δ) "Επιθέσεις (φθορές) κατά γραφείων Κομμουνιστικών Κομμάτων - Οργανώσεων", (ε) "Δραστηριότητες ακροαριστερών - αναρχικών οργανώσεων γύρω από το Στρατό".

2) 2ο Γραφείο του ίδιου Τμήματος: (α) "φιλοδικτατορικός χώρος", (β) "φιλοφασιστικός χώρος", (γ) "φιλοβασιλικός χώρος", (δ) "ακροδεξιός χώρος, γενικότερα", (ε) "εξτρεμιστικές - βίαιες ενέργειες". 

3) 3ο Γραφείο Γ΄ Τμήματος: (α) περιπτώσεις πιθανής κατασκοπευτικής δραστηριότητας", (β) "Ξένες προπαγάνδες", (γ) "Συνάλλαγμα", (δ) "Ναρκωτικά".

4) 1ο Γραφείο Β΄ Τμήματος ("Χώρος Ελληνικών Εξτρεμιστικών - τρομοκρατικών οργανώσεων και διεθνούς τρομοκρατίας"): (Α) "Ελληνικός Χώρος": (α) "Εξτρεμιστικές ενέργειες, την ευθύνη των οποίων ανέλαβαν Ελληνικές Οργανώσεις ή δεν ανέλαβε καμιά Οργάνωση", (β) "Εξτρεμιστικός - τρομοκρατικός χώρος Άκρας Αριστεράς", (γ) "Εξτρεμιστικός - τρομοκρατικός χώρος Άκρας Δεξιάς", (δ) "Ανώνυμες απειλητικές καταγγελίες (Φάρσες)", (Β) "Διεθνής Χώρος": (α) "Εξτρεμιστικές - τρομοκρατικές ενέργειες, που έγιναν στην Ελλάδα και την ευθύνη των οποίων ανέλαβαν Αλλοδαπές Οργανώσεις ή δεν ανέλαβε καμιά Οργάνωση", (β) "Παλαιστινιακός Χώρος", (γ) "Αρμενικός Χώρος", (δ) "Δυτικοευρωπαϊκός Χώρος", (ε) "Ιταλικός Χώρος", (στ) "Λιβυκός Χώρος", (ζ) "Ιρακινός Χώρος", (η) "Ιρανικός Χώρος", (θ) "Δυτικογερμανικός Χώρος", (ι) "Γαλλικός Χώρος", (ια) "Βελγικός Χώρος", (ιβ) "Ισπανικός Χώρος", (ιγ) "Βρετανικός Χώρος", (ιδ) "Λιβανικός Χώρος".

5) Α΄ Τμήμα: (α) Βορειοελλαδικά θέματα" (δηλ. Μακεδονικό), (β) "Μουσουλμανικό", (γ) "Βορειοηπειρωτικό".

Τρομοκράτες και φαρσέρ

Η αναλυτική αυτή ταξινόμηση υποβάλλει την εικόνα μιας ασφυκτικής παρακολούθησης κάθε "ανορθόδοξου" ή "αποκλίνοντος" πολιτικοκοινωνικού ρεύματος από τα λαγωνικά των υπηρεσιών ασφαλείας. Ως πρόθεση, δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί. Τα αποτελέσματα όμως που προκύπτουν από την ανάγνωση των επιμέρους "πληροφοριών", σηκώνουν πολλή συζήτηση...

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το κεφάλαιο για την "τρομοκρατία". Η μοναδική πληροφορία του δεκαπενθημέρου για το εσωτερικό της χώρας, αφορά μίαν αποτυχημένη απόπειρα κι ελάχιστα διαφέρει από ένα τυπικό ειδησάριο εφημερίδας: "Την 2-3-85 και ώρα 03.15΄, άγνωστος τηλεφώνησε στην Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ" και είπε ότι στη Γερμανική Πρεσβεία θα γίνει έκρηξη. Από αυτοψία που έγινε διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό, που είχε τοποθετηθεί στο πεζοδρόμιο και σε απόσταση 5 περίπου μέτρων από την είσοδο της παραπάνω Πρεσβείας. Ο μηχανισμός αυτός εξουδετερώθηκε προ της λειτουργίας του. Την ευθύνη της βομβιστικής ενέργειας ανέλαβε με προκήρυξη η "Επαναστατική Ομάδα Διεθνιστικής Αλληλεγγύης ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΣΙΜΗΣ. Ενεργείται προανάκριση. (...) Από τις μέχρι τώρα έρευνες δεν έχουμε στοιχεία τέτοια που να επιβεβαιώνουν ή να απορρίπτουν την εκδοχή ότι η τοποθέτηση της βόμβας είναι πράγματι έργο της ανωτέρω οργάνωσης. Εξετάζονται όλες οι πιθανές εκδοχές".

Ακόμη λιγότερο διαφωτιστικά είναι τα δεδομένα από το εξωτερικό. Η συντριπτική πλειοψηφία των πληροφοριών θα μπορούσε να αντληθεί με ένα απλό ξεφύλλισμα των εφημερίδων. Μοναδική εξαίρεση, η αναπαραγωγή μιας "αρβύλας" για τις επιδόσεις του "αρμενικού χώρου": "Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, Αρμένιοι από την περιοχή EREVAN της Σοβιετικής Αρμενίας εισήλθαν στην Τουρκία και δολοφόνησαν 9 Τούρκους. Το γεγονός αυτό αποσιωπήθηκε από τις Τουρκικές Αρχές". Ενδιαφέρουσα είναι πάντως η ευδιάκριτη συμπάθεια των συντακτών του εγγράφου προς τους "εχθρούς του εχθρού μας": ενώ για τους απεργούς πείνας της δυτικογερμανικής RAF ο χαρακτηρισμός "αγωνιστές" μπαίνει σε εισαγωγικά (με την πρόσθετη διευκρίνιση ότι προέρχεται από ομοϊδεάτες τους διαδηλωτές), τα μέλη του αρμενικού ASALA αναγνωρίζονται ως τέτοιοι χωρίς εισαγωγικά...

Δυσανάλογο με την επικινδυνότητα του φαινομένου αποδεικνύεται, πάντως, το ενδιαφέρον των μηχανισμών ασφαλείας για τους κάθε λογής τηλεφωνικούς φαρσέρ. Μια ολόκληρη παράγραφος αφιερώνεται στο φαινόμενο, ενώ δε λείπει ούτε η εξαγωγή συμπερασμάτων (!) στη βάση της στατιστικής: "Κατά το 15νθήμερο από 1-12/3/85 σημειώθηκαν συνολικά 31 απειλητικά τηλεφωνήματα. Κατά το αμέσως προηγούμενο χρονικό διάστημα (από 13/2 έως 28/2), είχαν σημειωθεί 69 τέτοια τηλεφωνήματα. Από τη σύγκριση των δυο αυτών αριθμητικών δεδομένων συνάγεται ότι κατά το υπό επισκόπηση 15νθήμερο είχαμε αισθητή μείωση των ανώνυμων τηλεφωνημάτων". Γραφειοκρατική αγκύλωση ή, αντίθετα, έμμεση υποδήλωση της ανακούφισης των "οργάνων" για τη μείωση του φόρτου εργασίας;

Η παρακολούθηση των "άκρων"

Ακόμη σαφέστερα είναι τα πράγματα όταν η παρακολούθηση των τεκταινόμενων αφορά πολύ πιο διαφανείς (και καθόλα νόμιμους) πολιτικούς χώρους. Το κεφάλαιο λχ το αφιερωμένο στις "ακροαριστερές - εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις" μπορεί να καταλαμβάνει 2 ολόκληρες πυκνογραμμένες σελίδες, περιορίζεται ωστόσο σε μια ρουτινιάρικη καταγραφή δημόσιων εκδηλώσεων από επώνυμες οργανώσεις και κινήσεις. Τυπικό δείγμα: "Την 4.3.85, ώρα 18.30΄, στο θέατρο "ΚΑΒΑ" Αθήνας, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ (Μ-Λ) πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση 50 περίπου ατόμων, με θέμα: 'Τα αντιδραστικά συμβόλαια στην κορυφή, σημαίνουν εξάρτηση, λιτότητα, τρομοκρατία στο λαό'". Κατά κανόνα, οι εκδηλώσεις αυτού του είδους παρακολουθούνται διακριτικά από κάποια εντεταμένα όργανα, που πληροφορούν τους προϊσταμένους τους για τον αριθμό των συγκεντρωμένων και άλλες μικρολεπτομέρειες. Μαθαίνουμε έτσι ότι τα 150 άτομα που μαζεύτηκαν στην αίθουσα Οικονομίδου της Νομικής για συζήτηση των Αριστερών Συσπειρώσεων με θέμα την 11μηνη απεργία των βρετανών ανθρακωρύχων, "ώρα 20.15΄ διαλύθηκαν ήσυχα" ΄ το ίδιο συνέβη και με την εκδήλωση του ΕΚΚΕ κατά της επανεκλογής του Καραμανλή: "Ώρα 22.30΄ οι συγκεντρωθέντες απεχώρησαν ήσυχα". Την εικόνα συμπληρώνει η απαρίθμηση κάθε μορφής πολιτικών δραστηριοτήτων: "Την 8/3/1985, ώρες νυκτερινές στη Θεσ/νίκη, άγνωστοι σκόρπισαν έντυπες ανακοινώσεις με τίτλο: 'Η ψήφος στον Καραμανλή, σταθεροποίηση της αντιλαϊκής εξουσίας', και καταλήγουν: 'Όχι στον Καραμανλή, όχι στους συμμάχους του'. Πηγή προέλευσης Ε.ΜΑ.Σ. (Ενότητα Μαρξιστών Σοσιαλιστών)".

Ίδια γεύση και στην παρακολούθηση του "αναρχικού χώρου". Διερχόμενο όργανο καταγράφει εκτενώς (καταναλώνοντας μίαν ολόκληρη σελίδα) το περιεχόμενο αφίσας του γνωστού αντιεξουσιαστή Παναγιώτη Παπαδόπουλου (γνωστότερου τότε με το ποιητικό προσωνύμιο "Κάιν ο εγκληματίας"), η οποία είχε αναρτηθεί στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου "Ελεύθερος Τύπος". Η ίδια πρακτική ακολουθείται σε κάθε γωνιά της χώρας: "Τις νυκτερινές ώρες της αυτής στη Θεσ/νίκη άγνωστοι τοιχοκόλλησαν αφίσες με περιεχόμενο: 'Ενάντια σε κάθε διαχωρισμό, ενάντια στην εξατομίκευση, για την παγκόσμια κοινότητα των ανθρώπων, οργάνωση της επαναστατικής προοπτικής, οι απαγορεύσεις και οι νόμοι του Κράτους δεν θα πνίξουν τη φωνή και την επαναστατικότητά μας. Ο αφισοκτόνος νόμος θα μας βρει ενάντιους'. Πηγή προέλευσης: Αναρχικοί". Βρισκόμαστε στις πρώτες μέρες μετά την (επανα)ποινικοποίηση της αφισοκόλλησης από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, και η καταγραφή των σχετικών αντιδράσεων καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της έκθεσης.

Πενιχρά είναι αντίθετα τα αποτελέσματα της αναζήτησης πληροφοριών για το χώρο της ακροδεξιάς. Τη μερίδα του λέοντος καταλαμβάνει η εκτίμηση ότι "στα στελέχη της ΕΠΕΝ επικρατεί κάποια σύγχυση, λόγω διαφωνιών μεταξύ των". Με εξαιρετικά κομψές διατυπώσεις διευκρινίζεται, πάντως, ότι ο αποχωρήσας από το κόμμα Αλέξανδρος Λιανόπουλος, υπεύθυνος ώς τότε "της οργάνωσης νεολαίας και προώθησης της κομματικής δουλειάς", "αποστρατεύθηκε το 1983, υπηρετούσε στο Πεντάγωνο [και] αμέσως μετά την αποστρατεία του έστειλε στον Ευάγγελο Αβέρωφ (ΝΔ) υπόμνημα και ζητούσε την αποφυλάκιση των αξιωματικών της 7ετίας".

Οι "ανήσυχοι" φαντάροι

Προνομιακός στόχος της Ασφάλειας την περίοδο που μελετάμε δεν είναι ωστόσο οι εν γένει "εξτρεμιστές", αλλά το κίνημα των φαντάρων. Η επισκόπηση των σχετικών εξελίξεων καταλαμβάνει μιάμιση σελίδα, πολύ πιο "μεστή" ωστόσο σε πληροφορίες απ' ό,τι τα προηγούμενα. Πρόκειται άλλωστε για το μόνο πολιτικό χώρο για τον οποίο το συγκεκριμένο έγγραφο προδίδει (εκτός από τη συνήθη καταγραφή) και παρακολούθηση "από τα μέσα": "Σύμφωνα με πληροφορία, εκπρόσωπος επώνυμης οργάνωσης στρατιωτών της Φινλανδίας υπέβαλε σε περιορισμένη συνάντηση εκπροσώπων των Ευρωπαϊκών Ενώσεων στρατιωτών, πρόταση για συμμετοχή σε μελλοντικές Ευρωπαϊκές συνδιασκέψεις στρατιωτών, σαν πλήρες μέλος, επώνυμης γνωστής Ελληνικής Επιτροπής για το στρατό που κατευθύνεται από νόμιμο κόμμα. Επειδή το γεγονός αυτό προκάλεσε τις αντιδράσεις δυο Ελληνικών αριστερίστικων οργανώσεων και επώνυμου γνωστού εκπροσώπου Ολλανδικής οργάνωσης στρατιωτών, προτάθηκε τελικά όπως η "Επιτροπή για το Στρατό" του νομίμου Κόμματος συμμετέχει μεν στις ανωτέρω εκδηλώσεις, αλλά σαν παρατηρητής και όχι σαν πλήρες μέλος". 

Δεν λείπουν, τέλος, και πιο πολιτικές εκτιμήσεις για την πορεία του όλου κινήματος: "Οι περιορισμένες εκδηλώσεις της 'Επιτροπής για το Στρατό', κατά τον παρελθόντα μήνα, ενδεχομένως να οφείλονται στη διάσταση απόψεων στελεχών τους, που έχει παρατηρηθεί τον τελευταίο καιρό".

Άγνωστο, φυσικά, πώς "αξιοποιήθηκαν" όλες αυτές οι πληροφορίες...

(Ελευθεροτυπία, 18/3/2000)