Η αλληλεγγύη στον εισαγγελέα

Μπορεί ένας εισαγγελέας, αστυνομικός ή δικαστικός να επιβάλλει όρια στις πολιτικές εκτιμήσεις ενός συνδικαλιστικού φορέα; Τι είδους ελευθερία της έκφρασης μπορεί να υπάρξει σε μια κοινωνία, όταν τα μέλη ενός συλλόγου εκπαιδευτικών καλούνται να απολογηθούν για τη στοιχειώδη άσκηση κριτικής σε ενέργειες των διωκτικών αρχών; Από πότε οι μαζικές οργανώσεις των εργαζόμενων πρέπει να δίνουν λόγο στον εισαγγελέα για τις απόψεις που εκφράζονται -και ενίοτε υιοθετούνται-στις γενικές τους συνελεύσεις; Όσο αυτονόητη κι αν μοιάζει εκ πρώτης όψεως, η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα κάθε άλλο παρά είναι σε τελική ανάλυση δεδομένη. Το διαπιστώνουμε από μια (αρκετά πρωτόγνωρη για τα δεδομένα του συνδικαλιστικού κινήματος της μεταδικτατορικής περιόδου) εισαγγελική παρέμβαση στις δραστηριότητες του διδασκαλικού συλλόγου Νίκαιας.

Ήταν μέσα Μαΐου, όταν στο 18ο δημοτικό σχολείο Νίκαιας έφτασε ένα φαξ, προερχόμενο από το Ειρηνοδικείο της περιοχής και απευθυνόμενο προς τον τοπικό Σύλλογο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Το περιεχόμενό του ήταν εξαιρετικά λιτό: "Προκειμένου να εκτελέσουμε την Β/1646α προκαταρκτική παραγγελία του κ. Εισαγγελέα Πειραιά. παρακαλούμε να μας γνωρίσετε τα ονόματα και τις διευθύνσεις των μελών του Συλλόγου σας κατά το σχολικό έτος 1998-1999". Θορυβημένα, τα μέλη του ΔΣ έσπευσαν να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες για την εν λόγω εισαγγελική παραγγελία. Τους διευκρινίστηκε ότι η παραγγελθείσα προκαταρκτική εξέταση αφορά "καταγγελία σε βάρος μη κατονομαζόμενων αστυνομικών και δικαστικών λειτουργών" από μέρους του Συλλόγου, και συγκεκριμένα "προσβλητικές εκφράσεις κατά των δικαστικών λειτουργών που χειρίστηκαν την υπόθεση Α. Περλάλα". Το γεγονός επιβεβαιώθηκε σε τηλεφωνική επικοινωνία του "Ιού" με το Ειρηνοδικείο Νίκαιας. Σώμα του "εγκλήματος", για τη διαλεύκανση του οποίου καλούνται οι εκπαιδευτικοί να παραδώσουν στις ανακριτικές αρχές πλήρη κατάλογο των "υπόπτων", αποτελεί ένα ψήφισμα που η γενική συνέλευση του συλλόγου είχε εγκρίνει στις 3 Φεβρουαρίου 1999, την εποχή των μεγάλων μαθητικών κινητοποιήσεων. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Η σύλληψη

Βρισκόμαστε στην εποχή που η αναμέτρηση του μεγάλου μαθητικού κινήματος κατά του νόμου Αρσένη με την κυβέρνηση είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της, μετά το ιντερλούδιο των χριστουγεννιάτικων διακοπών. Το πρωί της 15ης Ιανουαρίου 1999, η μεγαλύτερη πορεία των ημερών -με συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων μαθητών, φοιτητών κι εκπαιδευτικών- διασχίζει το κέντρο της Αθήνας, χωρίς ιδιαίτερα επεισόδια. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η επίθεση μιας δεκαριάς νεαρών με μολότοφ εναντίον παραταγμένης διμοιρίας των ΜΑΤ στη συμβολή της πλατείας Συντάγματος με την οδό Μητροπόλεως, επίθεση που σημειώνεται στις 12:20 περίπου και έχει ως αποτέλεσμα τον ελαφρύ τραυματισμό ενός αστυνομικού. Χάρη ωστόσο στην αυτοσυγκράτηση και των δυο πλευρών, τα επεισόδια δεν θα γενικευτούν και η εικόνα μιας Αθήνας που "έχει περάσει δια πυρός και σιδήρου" θα παραμείνει ευσεβής πόθος των ανθρωποφάγων τηλεοπτικών δελτίων -και μόνον αυτών. Μια ώρα αργότερα, και ενώ οι συγκεντρωμένοι έχουν αρχίσει να διαλύονται ήσυχα, ανακοινώνεται η πρώτη σύλληψη: ένας 17χρονος μαθητής που είχε την κακή ιδέα να αποχωρήσει από το Σύνταγμα προς "λάθος" κατεύθυνση, και να κατέβει με τους φίλους και τις φίλες του την οδό Μητροπόλεως, εντοπίζεται από τους εξαγριωμένους άνδρες των ΜΑΤ ως ύποπτος για την προαναφερθείσα συμπλοκή, ξυλοκοπείται άγρια και μεταφέρεται στην κλούβα για τα περαιτέρω. Ονομάζεται Αρμπάν Περλάλα και, για επίσης κακή του τύχη, κατάγεται από την Αλβανία. Παρόλο που καθηγητές και συμμαθητές του σπεύδουν στη διάρκεια της ανάκρισης να καταθέσουν ότι την ώρα των επεισοδίων βρισκόταν διαρκώς μαζί τους στο μπλοκ των διαδηλωτών του σχολείου τους, στην πλατεία Κλαυθμώνος και σε απόσταση εκατοντάδων μέτρων από τα γεγονότα, τελικά θα παραπεμφθεί σε δίκη με σωρεία κατηγοριών (στάση, αντίσταση, κατασκευή και χρήση εκρηκτικών υλών, εμπρησμός από πρόθεση, πρόκληση σωματικών βλαβών, ακόμη και ...βλασφημία) και θα προφυλακιστεί. Ένα ακόμη σοβαρότερο στοιχείο -τα τηλεοπτικά πλάνα του επεισοδίου, τα οποία δείχνουν καθαρά πως το άτομο που εκσφενδόνισε την επίμαχη μολότοφ ήταν τελείως διαφορετικά ντυμένο απ' ό,τι ο Αρμπάν Περλάλα (κολλητά αντί για φαρδιά παντελόνια, μπουφάν αντί για τζάκετ με κουκούλα, κλπ)- θεωρήθηκε επίσης ελάσσονος σημασίας σε σχέση με τη μαρτυρία ενός και μοναδικού αστυνομικού, που κατέθεσε πως τον αναγνωρίζει ως δράστη της επίθεσης.

Η αλληλεγγύη

Ύστερα από όλα αυτά, οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς τον προφυλακισμένο μαθητή ήταν και φυσιολογικές και αναμενόμενες. Πρώτοι οι συμμαθητές του πραγματοποίησαν στις 29 Ιανουαρίου λαμπαδηφορία και συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το κτίριο της Γενικής Ασφάλειας. Ακολούθησαν με ανακοινώσεις διαμαρτυρίας 37 ΕΛΜΕ, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων και άλλοι φορείς, ενώ η βουλευτής του ΣΥΝ Στέλλα Αλφιέρη επισκέφτηκε το νεαρό μαθητή στο κρατητήριο. Ως αποτέλεσμα όλων αυτών των κινήσεων, διατάχθηκε στις 11 Φεβρουαρίου η άρση της προσωρινής κράτησής του με καταβολή εγγύησης, την οποία έσπευσε να καταβάλει η ΟΛΜΕ. 

Είναι μέσα σε αυτό το κλίμα που η γενική συνέλευση του συλλόγου δασκάλων και νηπιαγωγών της Νίκαιας εγκρίνει στις 3 Φεβρουαρίου ένα ψήφισμα αλληλεγγύης προς τον προφυλακισμένο 17χρονο μαθητή (και τον, επίσης συλληφθέντα την ίδια μέρα, αδιόριστο καθηγητή Βασίλη Ευαγγελίδη). Το κείμενο του ψηφίσματος υπενθυμίζει τα δεδομένα της υπόθεσης και καταγγέλλει τη δίωξη, χωρίς να καταφεύγει σε μεγαλοστομίες και λεκτικές κορώνες: "Ο Αρμπάν Περλάλα πιάστηκε αφού έληξε η διαδήλωση, πολλοί συμμαθητές του και οι καθηγητές του δηλώνουν ότι δεν έχει καμία σχέση με όσα του αποδίδει η αστυνομία, κακοποιήθηκε βάναυσα κατά τη σύλληψή του και την παραμονή του στην ασφάλεια, αντιμετωπίστηκε με προκατάληψη και ρατσισμό από τον εισαγγελέα και τον ανακριτή και στάλθηκε στις φυλακές κατηγορούμενος για πολλά κακουργήματα. Η άμεση αποφυλάκιση του Αλβανού μαθητή Αρμπάν Περλάλα και του αδιόριστου καθηγητή Βασίλη Ευαγγελίδη αποτελεί ζήτημα τιμής για το μαθητικό και εκπαιδευτικό κίνημα, για κάθε κοινωνικό και πολιτικό χώρο που αντιστέκεται στη νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα, στο ρατσισμό και στην κρατική καταστολή". 

Τα μεθεόρτια

Μετά την υπερψήφισή του, το κείμενο στάλθηκε -μεταξύ άλλων- με fax και στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Γραφειοκρατικά άψογη, η ηγεσία της αστυνομίας θα απαντήσει επίσημα (αν και με δίμηνη καθυστέρηση) προς το Σύλλογο, σχετικά με όσα καταλογίζονται στα όργανά της: "Σε απάντηση του ανωτέρω σχετικού, που υποβάλατε στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, με το οποίο καταγγείλατε ότι ο μαθητής ΠΕΡΛΑΤΑ [sic] Αρμπάν και ο καθηγητής ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗΣ Βασίλειος κακοποιήθηκαν κατά την κράτησή τους στην Διεύθυνσή μας, σας γνωρίζουμε ότι από έρευνα που έγινε από Ανώτερο Αξιωματικό της Υπηρεσίας μας, δεν προέκυψε κακοποίηση αυτών, ούτε πειθαρχικές ευθύνες αστυνομικών" (υποστράτηγος Παύλος Ρούμπης, Αθήνα 15.4.99, αρ,πρωτ.6004/15/925-γ). Κάτι λιγότερο από τις συνήθεις ΕΔΕ, δηλαδή -κι αυτό παρά την ύπαρξη συγκεκριμένων ιατροδικαστικών γνωματεύσεων από το νοσοκομείο "Ελπίς" (15/1/99) και το νοσοκομείο κρατουμένων Κορυδαλλού (25/2/99), οι οποίες πιστοποιούν ότι ο 17χρονος μαθητής μετά την περιποίησή του από τα αστυνομικά όργανα έφερε "εκτεταμένη χύμωση του αριστερού οφθαλμού κατόπιν πλήξεως με αμβλύ όργανο", με αποτέλεσμα "αδυναμία διανοίξεως των βλεφάρων για πλήρη και λεπτομερή έλεγχο τόσο του προσθίου ημιμορίου όσο και του βυθού" και συνιστούν "αξονική τομογραφία και νευροχειρουργική εξέταση για περαιτέρω διερεύνηση και παρακολούθηση". Ούτως ή άλλως, πάντως, και με δεδομένη τη μέχρι σήμερα εμπειρία από πολύ σοβαρότερες περιπτώσεις, δύσκολα θα περίμενε κανείς επίδειξη μεγαλύτερης ευαισθησίας από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης για τέτοια πλημμελήματα...

Πόσο μάλλον όταν συνυπολογίσει κανείς την αντίδραση των λειτουργών της Δικαιοσύνης... Στις 18 Μαΐου, το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αθηνών καταδίκασε (με ψήφους 4-3) τον Απμπάν Περλάλα σε κάθειρξη 8 1/2 χρόνων, κρίνοντας τη μαρτυρία του αστυνομικού που τον συνέλαβε περισσότερο αξιόπιστη από τα ίδια τα βιντεοσκοπημένα πλάνα των επεισοδίων (από την άλλη, ο μαθητής παρέμεινε ελεύθερος, καθώς κρίθηκε ότι η έφεσή του μπορεί να έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα). Τις ίδιες πάνω-κάτω μέρες, η Εισαγγελία του Πειραιά παραγγέλλει την προκαταρκτική εξέταση, για όσους δασκάλους της Νίκαιας "προσέβαλαν" την τιμή του σώματος με το να εκδηλώσουν την αντίθεσή τους στην προφυλάκισή του. 

Ας ελπίσουμε να πρόκειται απλά για κρούσμα υπερβάλλοντος ζήλου. 

(Ελευθεροτυπία, 10/6/2000)