Τη βρίσκετε με το κλιματιστικό σας; 



"Φωλίτσα μόνο 200 τετραγωνικά, βρε αγάπη μου;"
                            (από ραδιοφωνική διαφήμιση στεγαστικού δανείου)



Αλήθεια, πώς την είδαν τη δουλειά διαφημιστές και διαφημιζόμενοι κατακαλόκαιρο; Ποιος τους είπε ότι η πραμάτεια τους θα προβληθεί καλύτερα στο ραδιόφωνο αν κατά κάποιο τρόπο συσχετιστεί με τα πιο παρωχημένα και ηλίθια στερεότυπα για τα φύλα και τις μεταξύ τους σχέσεις; Και πώς τους ήρθε ότι πρέπει να σκαρφιστούν κάτι που να ξεφτιλίζει τις γυναίκες για να πουλήσουν κλιματιστικά, να μοιράσουν στεγαστικά δάνεια ή να πείσουν ότι τα δικά τους παιδικά παιχνίδια είναι τα φτηνότερα της αγοράς; 

Χιούμορ, ενδέχεται να αντιτείνουν οι ενδιαφερόμενοι. Ναι, μόνο που πρόκειται για ένα χιούμορ με συγκεκριμένο προσανατολισμό και αυστηρά καθορισμένους στόχους: τα δροσερά ραδιοφωνικά αστειάκια βγάζουν γέλιο -ή εν πάση περιπτώσει αυτό επιδιώκουν- εμφανίζοντας τη μια γυναικεία καρικατούρα κολλητά στην προηγούμενη. Υστερικές και ενίοτε σεξομανείς, υστερόβουλες αλλά και άβουλες, στην καλύτερη περίπτωση πονηρές και στη χειρότερη (και συνηθέστερη) απολύτως κρετίνες, οι γυναίκες των ραδιοφωνικών διαφημιστικών σποτ εκνευρίζουν τους άνδρες (τους), τους εκμεταλλεύονται, τους ταλαιπωρούν με καταναλωτικούς εξωφρενισμούς και περιμένουν από αυτούς τα πάντα: από το πώς να μαγειρέψουν σωστά και τι να ψωνίσουν για τα παιδιά μέχρι πού να περάσουν τις διακοπές τους και πώς να αποκτήσουν ιδιόκτητη στέγη. 

Βρε κορίτσια, ντροπή!

Δύσκολο να υποθέσουμε τους λόγους που οδήγησαν τους διαφημιστές στη μετατροπή των ερτζιανών σε άσυλο όλων αυτών των απίστευτων γυναικείων τύπων. Να οσμίστηκαν τα μηνύματα των καιρών και να απελευθερώθηκαν από τις δεσμεύσεις μιας σχετικής "πολιτικής ευπρέπειας" απέναντι στις γυναίκες στην οποία τους είχε υποχρεώσει η προηγούμενη περίοδος; Δεν αποκλείεται. Ταυτόχρονα, όμως, το μέσο πρέπει να παίζει κι αυτό το ρόλο του: υποχρεωμένοι να στηριχθούν στο λόγο και όχι στην εικόνα, οι δημιουργοί των ραδιοφωνικών σποτ σπανίως καταφεύγουν στα γυναικεία πρότυπα που κάνουν θραύση στις τηλεοπτικές διαφημίσεις. Αφού στο ραδιόφωνο οι γυναίκες δεν φαίνονται αλλά ακούγονται, είναι πιθανόν η ιδέα της "γυναίκας που μιλάει" να παραπέμπει ακόμη κάποιους στην παμπάλαιη μισογυνική προκατάληψη, σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες χρησιμοποιούν τη δυνατότητα της ομιλίας διαφορετικά από τους άνδρες: δεν "μιλούν" αλλά φλυαρούν, γκρινιάζουν, κλαψουρίζουν, νιαουρίζουν, χαϊδεύονται, κουτσομπολεύουν. Το "αστείο", λοιπόν, θα βγει από την αναφορά στις υποτιθέμενες αυτές ιδιοτυπίες της γυναικείας ομιλίας, μέσα από μια σύγχρονη στην ουσία εκδοχή της κλασικής και δοκιμασμένης συνταγής που κάποτε τροφοδότησε τις γελοιογραφίες των περιοδικών ποικίλης ύλης, τις κωμωδίες του ελληνικού κινηματογράφου και τα ανέκδοτα της δεκαετίας του '60.

Ιδού λοιπόν, μέσα από ένα ελάχιστο δείγμα, οι περί γυναικών απόψεις με τις οποίες μας βομβαρδίζουν διαφημιστές και διαφημιζόμενοι, όποια στιγμή κι αν αποφασίσουμε να ανοίξουμε το ραδιόφωνο. Στην πρώτη διαφήμιση, δυο επίδοξες γιαγιάδες ανταλλάσσουν με τον εξής ιδιόρρυθμο τρόπο τη χαρά τους για το επικείμενο ευτυχές γεγονός: 

"Συμπεθέρα Α: Ξέρω εγώ, ο γιος μου το κατάφερε το αγόρι.

Συμπεθέρα Β: Τι λες, συμπεθέρα. Κορίτσι είναι, σίγουρα, δεν βλέπεις την κοιλιά;

Συμπεθέρα Α: Αποκλείεται. Στο σόι κάνουμε πάντοτε αγόρια. Εκτός κι αν η προκομμένη σου...

Συμπεθέρα Β: Για πρόσεξε τα λόγια σου, συμπεθέρα. Ο,τι έσπειρε ο γιος σου, θα θερίσει". Στο σημείο αυτό, τις διακόπτει μια αυστηρή ανδρική φωνή (κλασικό μοτίβο στο διαφημιστικό είδος που εξετάζουμε): "Βρε κορίτσια, ντροπή. Γερό να 'ναι κι ό,τι να 'ναι. Αφήστε τώρα τον καβγά του καναπέ και τρέξτε να ψωνίσετε". Ακολουθεί το όνομα αλυσίδας καταστημάτων με παιχνίδια και μωρουδιακά που θα μπορούσε να διεκδικήσει την πρωτιά στις διαφημίσεις της συγκεκριμένης κατηγορίας. Καιρό τώρα, τα ραδιοφωνικά της σποτ παρουσιάζουν τους αθώους άνδρες να ξεμυαλίζονται από κουτοπόνηρες γυναίκες που χρησιμοποιούν την εγκυμοσύνη ως μέσο για να τους κουκουλώσουν. Μοναδική παρηγοριά των παγιδευμένων αρσενικών οι χαμηλές τιμές των παιδικών προϊόντων της εν λόγω αλυσίδας... 

Φουσκωτή σαν τα μυαλά σου

Δεν είναι, όμως, μόνον η γυναικεία υποκρισία που κάνει τους άνδρες να υποφέρουν. Τραγική, κατά την ίδια πάντοτε διαφημιστική σειρά, είναι και η αδυναμία επικοινωνίας των γυναικών, ένα μείγμα ηλιθιότητας και μεγαλομανίας, που ταλαιπωρεί εξίσου τους προσγειωμένους συζύγους τους. Ενα φρέσκο παράδειγμα:

"Άνδρας: Θα πάρουμε πισίνα.

Γυναίκα: Να φωνάξουμε έναν αρχιτέκτονα και ίσως χρειαστούμε ειδική άδεια.

Άνδρας: Πισίνα για τα παιδιά λέμε. Μόνο 890. Τι φαντάστηκες; Επίσης μια βάρκα.

Γυναίκα: Με δύο τουλάχιστον καμπίνες και πιθανώς να πρέπει να προσλάβουμε καπετάνιο. 

Άνδρας: Φουσκωτή βάρκα λέμε, ρε γυναίκα, σαν τα μυαλά σου! 2990. Τώρα που το σκέφτομαι, πρέπει να πάρουμε και ψυγείο.

Γυναίκα: Μπράβο, αγάπη μου. Αυτό με τις δύο πόρτες που βγάζει και παγάκια.

Άνδρας (αρχίζει να εκνευρίζεται): Πάλι 'Λάμψη' έβλεπες, ρε γυναίκα; Ψυγείο, λέμε, για το κάμπινγκ 30 λίτρων. 4990. Α, και μπρατσάκια για το μικρό. Μόνο 495.

Γυναίκα: Το ένα;

Άνδρας (σε απόγνωση): Άντε, και πού να σφίξουν οι ζέστες!" 

Ανόητες και με το μυαλό στο κυνήγι του αρσενικού, αλλά και πρώτη δύναμη στην κατανάλωση. "Πήγαμε να μου πάρει μια ζώνη", αφηγείται μια γυναικεία φωνή σε ένα άλλο ραδιοφωνικό σποτ. "Και του λέω: Αχ, αυτή η ζώνη πάει μ' αυτήν την τσάντα. Και μ' αυτήν τη βαλίτσα. Όλα μου τα πήρε. Πολύ ανοιχτοχέρης. Βέβαια είχε πάρει καταναλωτικό δάνειο από την τάδε Τράπεζα. Ανοιχτοχέρα Τράπεζα!"

Δάνειο για να τη βγάλει στα μαγαζιά; Οι άνδρες αγοράζουν για τις γυναίκες, ακόμη και όταν το προϊόν αφορά όλα τα μέλη της οικογένειας. Χαρακτηριστική περίπτωση τα κλιματιστικά που λες και κατασκευάστηκαν για να δροσίζουν το γυναικείο πληθυσμό και να τσουρουφλίζουν τον ανδρικό. Αρκεί να θυμηθούμε εκείνον τον ατυχή που η "γυναίκα του καίγεται" και η "κόρη του καίγεται", κι αυτός "καίγεται" που έχει να αγοράσει δύο κλιματιστικά. Εκεί, όμως, που οι διαφημιστές τα δίνουν όλα είναι τα στεγαστικά δάνεια:

"Γυναίκα (νιαουρίζοντας): Έλα να μιλήσουμε... Πώς φαντάζεσαι τη νέα μας φωλίτσα;

Άνδρας (σοβαρός): Ευρωπαϊκών προδιαγραφών.

Γυναίκα: Με ευρωπαϊκά υλικά;

Άνδρας: Με ευρωπαϊκά λεφτά. Και δεν χρειάζεται να τρέξεις μακριά". Συνεχίζει να της εξηγεί τους όρους του δανείου. Εκείνη διαμαρτύρεται ναζιάρικα: "Φωλίτσα μόνο 200 τετραγωνικά, βρε αγάπη μου;" 

Και με Γιαπωνέζο, μωρή;

Υπάρχουν, όμως, και γυναίκες λιγότερο απαιτητικές αν και εξίσου παθητικές, καθώς κι αυτές περιμένουν από τους κυρίους τους τη λύση των οικογενειακών προβλημάτων:

"Γυναίκα: Αγάπη μου, έχουμε δική μας στέγη;

Άνδρας: Δάνειο τάδε με την αξιοπιστία της δείνα Τράπεζας.

Γυναίκα (θαμπωμένη): Αξιοπιστία. Τι έννοια! Τι άνδρας! Σήμερα που όλοι μιλούν με υπαινιγμούς και υπεκφυγές, αυτός να μιλάει για αξιοπιστία.

Άνδρας (φαντάζεται κανείς το θεληματικό του πηγούνι): Κοιμήσου ήσυχη.

Γυναίκα: Ήσυχη και ασφαλής για πάντα; Ως τη χρυσή μας επέτειο;

Άνδρας. Αποπληρωμή μέχρι είκοσι χρόνια.

Γυναίκα: Αχ, σαν μήνας του μέλιτος. 

Άνδρας: Μήνες του μέλιτος με τα χαμηλότερα επιτόκια.

Γυναίκα: Κι αν έρθουν δίσεκτα χρόνια;

Άνδρας: Η ασφάλεια μας καλύπτει απόλυτα. Μη φοβάσαι!"

Ηλίθιες είναι, απαιτητικές και πολυέξοδες είναι, ανασφαλείς είναι, να μην είναι και λίγο σεξουαλικά διεστραμμένες; Για αδιευκρίνιστους λόγους, κάμποσοι διαφημιστές κλιματιστικών αρέσκονται να τα μετατρέπουν σε μυστικά αντικείμενα του γυναικείου πόθου, κρεμασμένα στον τοίχο υποκατάστατα του ανδρικού οργάνου. Η κυρία που μας ρωτά με νόημα αν το είδαμε, η μαμά που ζηλεύει την κόρη και θέλει να τον δει τώρα, η γυναίκα του ναυτικού που βασανίζει τον ταλαίπωρο άντρα της με το κρυφό της πάθος:

"Άνδρας: Έλα μανάρι μου, πιάσαμε Τζέντα. Και μου λείπεις.

Γυναίκα: Αχ Νίκο μου, κι εσύ. Πότε έρχεσαι;

Άνδρας: Σε τρεις βδομάδες. 

Γυναίκα: Κι ο καιρός;

Άνδρας: Δροσούλα, εσείς; Ακόμα καύσωνα;

Γυναίκα (σκέφτεται, τελικά το ξεστομίζει): Μωρέ, δε στο 'πα. Πήρα ένα Γιαπωνέζο και τον θέλω! Καίγομαι!

Άνδρας: Και μου το λες έτσι κατάμουτρα, μωρή;

Γυναίκα: Νίκο...

Άνδρας: Και με Γιαπωνέζο, μωρή;

Γυναίκα: Είναι κλιματιστικό. Κι εσύ, ζώον."

Μόνο που δεν τελειώνουν εδώ οι εμπνεύσεις των καλοκαιρινών ραδιοφωνικών σποτ. Υπάρχει και η κυρία που πάνω στον καβγά καταστρέφει ολόκληρο το σπίτι ("Τι αλουμινοκατασκευές ξεχαρβάλωσε, τι ταπετσαρίες έσκισε, τι ψευδοροφές κατέβασε", εξιστορεί ο παθών προτού καλέσει σε βοήθεια τους καλύτερους τεχνικούς της πιάτσας). Μια άλλη πάλι ξυπνά τον άμοιρο τον άνδρα της μέσα στα άγρια χαράματα γιατί αυτή (σε αντίθεση με αυτόν) δεν ήταν ενημερωμένη ότι έχουν δρομολογηθεί και γρήγορα πλοία για τα νησιά. Πολλές ξετινάζουν τα κινητά και χρησιμοποιούν και το "handsfree" για να έχουν τα χέρια ελεύθερα για την μπιρίμπα. Άσε που είναι όλες άσχετες και περί τα οικιακά και χρειάζονται την παρέμβαση του ειδικού για να τους πει πώς να βγάλουν τους λεκέδες από τα μάρμαρα ή τη μαυρίλα από τους τοίχους της κουζίνας. Και σαν να μην έφταναν αυτά, τα μυαλά τους συνέχεια πάνω από το κεφάλι τους. Σαν εκείνη την αχαρακτήριστη που βρίσκει επιτέλους έναν άνδρα ικανοποιημένο από το αυτοκίνητό του, οπότε πρόθυμο να τη γδύσει -κατά τη διαδρομή- με τα μάτια. 

Δεν έχει νόημα να συνεχίσουμε. Φέτος το καλοκαίρι, οι διαφημιστές προτείνουν τη δική τους εκδοχή για τις γυναίκες, μια εκδοχή τόσο αναχρονιστική όσο και απαράδεκτη. Δύσκολο να γλιτώσουμε από την ηχορύπανσή τους, ακόμη ίσως δυσκολότερο να συνεννοηθούμε μαζί τους. Εκτός κι αν χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα τους και τους αντιγυρίσουμε τη βραβευμένη ραδιοφωνική τους ατάκα: "Αγαπητοί κύριοι, της θειας σας".

(Ελευθεροτυπία, 8/7/2000)