"Είμαστε ένα είδος ομήρων"...


"Συλλήψεις δημοσιογράφων στα Κατεχόμενα"
                        (Το Βήμα 13.7.2000)



Οι μεγάλες ειδήσεις, λέγεται, περνάνε συνήθως στα μονόστηλα. Το θυμηθήκαμε τούτες τις μέρες, με αφορμή τις διώξεις αντιφρονούντων δημοσιογράφων στην κατεχόμενη Βόρεια Κύπρο. Παρά το οφθαλμοφανές ενδιαφέρον της υπόθεσης, το γεγονός στριμώχτηκε στα "ψιλά" των εφημερίδων ΄ ακόμη και στην ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία, θεωρήθηκε έλασσον σε σχέση με τα σεξουαλικά σκάνδαλα των εκεί δεσποτάδων ή τον καλοκαιρινό καύσωνα. Φαίνεται, τελικά, ότι η ύπαρξη στην "απέναντι πλευρά" ανθρώπων που αντιστέκονται στο "δικό τους" εθνικισμό δεν συνιστά και τόσο ευπρόσδεκτη είδηση, καθώς έχει την κακή ιδιότητα να υπονομεύει ανεπανόρθωτα τα κάθε λογής εθνικά στερεότυπα.

Από τους "προδότες" στους "κατασκόπους"

Έχουμε και λέμε, λοιπόν: το απόγευμα της 7ης Ιουλίου, όργανα της τουρκοκυπριακής αστυνομίας συνέλαβαν τον εκδότη και διευθυντή της αριστερής εφημερίδας "Αβρούπα", Σενέρ Λεβέντ, μαζί με άλλα πέντε άτομα. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Ασφάλειας, επρόκειτο για μια τυπική υπόθεση κατασκοπείας: "Συνελήφθησαν μέλη και ο αρχηγός μιας συμμορίας που ενεργούσαν υπό το κάλυμμα μιας καθημερινής εφημερίδας και απέβλεπαν στην υπονόμευση του κράτους και κυρίως στην υπεξαίρεση στρατιωτικών και πολιτικών μυστικών, σε συνεργασία με τους Ελληνοκυπρίους του Νότου. Η συμμορία επιχειρούσε να διεισδύσει στο στράτευμα και πραγματοποιούσε ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση. Η υπόθεση θεωρείται εξαιρετικά σοβαρή".

Δεν πρόκειται για κεραυνό εν αιθρία. Εδώ και τρία χρόνια, η "Αβρούπα" ("Ευρώπη") αποτελεί την πιο ξεκάθαρη αντιπολιτευτική φωνή απέναντι στο εθνικιστικό καθεστώς του Ραούφ Ντενκτάς -αλλά και το πιο ελεύθερο έντυπο σε ολόκληρο το νησί, όπως εύστοχα επισήμανε πρόσφατα σε τούτη την εφημερίδα ο Μακάριος Δρουσιώτης ("Ε" 2/7). Πόλος συσπείρωσης της γηγενούς αντιπολίτευσης κατά των στρατευμάτων κατοχής και της αφομοιωτικής πολιτικής που αργά αλλά σταθερά ενσωματώνει τη Βόρεια Κύπρο στη "μητέρα πατρίδα", δε δίστασε να έρθει σε μετωπική αντιπαράθεση με την εκεί τουρκική στρατιωτική ηγεσία. Η τόλμη της αυτή της στοίχισε αλλεπάλληλες διώξεις -με τη (γνώριμη και στα καθ' ημάς) μορφή των αγωγών από "εύθικτους" επώνυμους πολίτες, του Ντενκτάς μη εξαιρουμένου. Και, κυρίως, την εχθρότητα του επικεφαλής των κατοχικών δυνάμεων, στρατηγού Αλί Νιχάτ Οζεϊρανλί, ο οποίος απαίτησε δημόσια την "εξουδετέρωση των προδοτών" που "υπονομεύουν την εθνική ενότητα κι ασφάλεια". Με δεδομένη την υπαγωγή των τουρκοκυπριακών σωμάτων ασφαλείας στην (τουρκική) στρατιωτική διοίκηση της "ΤΒΔΚ", είναι προφανές πως η "αντικατασκοπευτική επιτυχία" των τελευταίων ημερών δε συνιστά παρά υλοποίηση αυτής ακριβώς της προαναγγελθείσας εκκαθάρισης. 

Το τέλος του εθνικού απόρρητου

Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τον Σενέρ Λεβέντ, δυο μόλις μέρες πριν από τη σύλληψή του. Η συνέντευξη δόθηκε στα γραφεία της 'Αβρούπα', στον τουρκοκυπριακό τομέα της Λευκωσίας, το απόγευμα της Τετάρτης 5 Ιουλίου. "Αυτό που διαφοροποιεί την 'Αβρούπα' από τις άλλες τουρκοκυπριακές εφημερίδες", μας ξεκαθάρισε ευθύς εξαρχής, "είναι ότι γράφει αυτά που συνήθως δεν γράφονται. Σκοπός της εφημερίδας μας είναι να συμβάλλει στην επίλυση του Κυπριακού, εκθέτοντας στη δημοσιότητα τα ζητήματα εκείνα που δεν προβάλλονται από τους υπόλοιπους, με αποτέλεσμα να διαιωνίζονται τα αδιέξοδα". 

Ποια είναι αυτά τα τόσο "ευαίσθητα" κι ανομολόγητα ζητήματα; Ο συνομιλητής μας δεν διστάζει να θέσει ευθύς εξαρχής το δάκτυλο στην πληγή: "Πρώτα και κύρια, ότι η Τουρκία δεν κράτησε τις υποσχέσεις της μετά το 1974. Είχε υποσχεθεί να αποκαταστήσει ο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά δεν το έκανε. Το 1983 ανακηρύχθηκε η 'Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου', προσωπικά όμως δεν τη θεωρώ κυρίαρχο κράτος αλλά μια τουρκική επαρχία. Έχουμε κυβέρνηση και κοινοβούλιο, δεν είναι όμως αυτά που μας κυβερνούν αλλά η Τουρκία. Ζητήματα όπως η Τουρκία και ο τουρκικός στρατός αποτελούν εδώ θέματα-ταμπού, που δεν συζητιούνται δημόσια". Δεν πρόκειται απλά για μια διακηρυκτική πολιτική αρχών, αλλά για δημοσιογραφικές έρευνες που θίγουν συγκεκριμένες ανομολόγητες πτυχές της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας και του συνακόλουθου πλέγματος εθνικής ασφάλειας που έχει επιβληθεί στα Κατεχόμενα: "Ποια είναι η έκταση της βόρειας Κύπρου που έχει περιέλθει στον έλεγχο του στρατού; Τι συμβαίνει στο εσωτερικό του στρατού, λχ με τις αυτοκτονίες των φαντάρων; Οι εδώ ένοπλες δυνάμεις υπακούουν στην κυβέρνηση της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου ή στην κυβέρνηση της Άγκυρας;" 

Πόσο αυτή η εικονοκλαστική στάση εκφράζει τις ευρύτερες μάζες των Τουρκοκυπρίων; Ο συνομιλητής μας δεν έχει ιδιαίτερες ψευδαισθήσεις, αλλά και δεν διακατέχεται από κανενός είδους ηττοπάθεια. "Οι άνθρωποι εδώ αισθάνονται πως η Τουρκία τους έσωσε το 1974, έσωσε τις ζωές τους από τους Έλληνες και τους Ελληνοκύπριους, γι' αυτό και αισθάνονται κάποιο είδος ευγνωμοσύνης. Η Τουρκία όμως είναι εδώ όχι για εμάς αλλά για τα δικά της συμφέροντα και τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ, κι αυτό το γράφουμε καθαρά στην εφημερίδα μας. Η Τουρκία χαράζει την εξωτερική της πολιτική με βάση τις δικές της και μόνο ανάγκες. Ας δούμε πχ τι συμβαίνει με την ελληνοτουρκική προσέγγιση μετά το Ελσίνκι: Ελλάδα και Τουρκία έκαναν ακόμη και κοινά στρατιωτικά γυμνάσια, όμως στο νησί μας δεν υπήρξε καμιά αντανάκλαση αυτού του νέου κλίματος. Προσωπικά, πιστεύω πως η Τουρκία δεν πρόκειται να αφήσει τη Βόρεια Κύπρο να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί με την ελληνική πλευρά, πριν από την ίδια. Χρησιμοποιεί λοιπόν την Κύπρο σαν ένα πολιτικό χαρτί. Οι Τουρκοκύπριοι είμαστε ένα είδος ομήρων στα χέρια της Τουρκίας, κι εμείς στην 'Αβρούπα' γράφουμε γι' αυτό, λέμε στο λαό τα πάντα...". 

Η απήχηση αυτού του τουρκοκυπριακού "νεοκυπριωτισμού" στις ευρύτερες μάζες του γηγενούς πληθυσμού δεν πρέπει να υποτιμάται. Το αποδεικνύουν, αν μη τι άλλο, οι αριθμοί: με 2.000 φύλλα την ημέρα, η 'Αβρούπα' είναι σήμερα η δεύτερη σε κυκλοφορία εφημερίδα της "ΤΔΒΚ", έναντι 8.000 που πουλάει η -τεχνικά πολύ αρτιότερη- Kibris του αμφιλεγόμενου επιχειρηματία Ασίλ Ναντίρ (το τιράζ των υπόλοιπων οκτώ ημερήσιων φύλλων δεν ξεπερνά κατά κανόνα τα 250-300 φύλλα). Αντίστοιχες -αν και συνήθως λιγότερο τολμηρά διατυπωμένες- απόψεις ακούσαμε άλλωστε κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ μας εκεί και από τους υπόλοιπους κύκλους της σημερινής τουρκοκυπριακής Αριστεράς. Καθόλου τυχαία, λοιπόν, οι εφημερίδες της Κωνσταντινούπολης αναφέρονται τον τελευταίο καιρό σε "κρίση" στις σχέσεις των κατοχικών στρατευμάτων με τους Τουρκοκυπρίους -γεγονός που η εφημερίδα του κ. Λεβέντ δεν παρέλειψε, βέβαια, να αναδείξει σε δικό της πρωτοσέλιδο (5/7/00).

Τι Βορράς, τι Νότος

Μέχρι εδώ, οι απόψεις του συνομιλητή μας θα μπορούσαν άνετα να προσυπογραφούν από τους καθ' ημάς λάτρεις των "ενιαίων αμυντικών δογμάτων". Όμως ο Σενέρ Λεβέντ δεν περιορίζεται στην καταγγελία του εθνικισμού της "δικής του" πλευράς. Μιλώντας μας, δεν παραλείπει να επισημάνει κάποιες εξόφθαλμες -κατά τη γνώμη του- αναλογίες ανάμεσα στα δυο κομμάτια του διχοτομημένου νησιού. "Αυτά όσον αφορά το Βορρά. Όταν όμως κοιτάξουμε και το Νότο, δεν αισθανόμαστε καμιά ουσιώδη διαφορά εκτός από την οικονομική. Αν ο τούρκος στρατηγός και ο τούρκος πρέσβης έχουν εδωπέρα μεγαλύτερη εξουσία απ' ό,τι ο πρόεδρος κι ο πρωθυπουργός μας, δεν συμβαίνει το ίδιο εκειπέρα με τον έλληνα πρεσβευτή; Κάντε μια βόλτα εδώ, και θα δείτε ένα πλήθος από τούρκικες σημαίες να κυματίζουν δίπλα στις δικές μας. Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί φυσιολογικό μια και, όπως λένε στο Νότο, είμαστε κατεχόμενη χώρα: είναι λογικό να βλέπει κανείς παντού τις σημαίες του εισβολέα. Όμως και στο Νότο, που υποτίθεται πως είναι ανεξάρτητο κράτος, θα δείτε περισσότερες ελληνικές σημαίες απ' ό,τι κυπριακές. Προκύπτει λοιπόν εδώ ένα ερώτημα, το οποίο αν ήμουνα Ντενκτάς θα το είχα θέσει ανοιχτά στον κ. Κληρίδη: γιατί έχετε ελληνικές σημαίες να κυματίζουν δίπλα στις κυπριακές στα δημόσια κτίριά σας;"

Ανάλογη είναι και η ανάλυση του διευθυντή της 'Αβρούπα' για την ιστορία του Κυπριακού. "Ο διαχωρισμός κι η καταστροφή", υποστηρίζει, "άρχισαν με το δημοψήφισμα του 1950, όταν όλοι οι Ελληνοκύπριοι, δεξιοί κι αριστεροί, ψήφισαν υπέρ της Ένωσης. Μετά το 1974 αποφάσισαν να εγκαταλείψουν αυτό το στόχο, αλλά ήταν πλέον αργά. Αν το είχαν κάνει ρητά λίγο νωρίτερα, οι Τουρκοκύπριοι θα τους εμπιστεύονταν. Το ενοχλητικό είναι πως αυτή η αλλαγή πρόκυψε όχι γιατί άλλαξαν γνώμη, αλλά γιατί διαπίστωσαν απλά πως η Ένωση δεν είναι εφικτή". Συνέπεια όλων αυτών, πιστεύει, είναι η ανάπτυξη εντελώς διαφορετικών αντιλήψεων στο εσωτερικό των δυο κοινοτήτων: "Στο βορρά, η 'γενιά του '74' έμαθε να θεωρεί εχθρό τους ηγέτες μας. Αγωνίζεται ενάντια στη νεοαποικιοκρατία, για το τέλος της εκμετάλλευσης. Στο νότο, αντίθετα, η ίδια γενιά έμαθε να θεωρεί εχθρό της όχι τη νεοαποικιοκρατία ή την εκμετάλλευση, αλλά τους Τούρκους". Έτσι, "ενώ το ΝΑΤΟ, η Αγγλία και οι ΗΠΑ έβαλαν ένα χεράκι για να φτάσουμε ώς εδώ, καταφέραμε να τους παρακαλάμε να μας λύσουν το πρόβλημα".

Πώς συνδυάζεται αυτή η τελευταία αναφορά στις ιστορικές ευθύνες της Δύσης με την ονομασία της εφημερίδας του; Ο Σενέρ Λεβέντ χαμογελά. "Επιλέξαμε την ονομασία 'Αβρούπα' γιατί η Ευρώπη είναι μια πολύ ισχυρή εικόνα, είναι το λίκνο του σύγχρονου πολιτισμού". Ο ίδιος είναι, άλλωστε, όχι μόνο υπέρ της ένταξης ολόκληρου του νησιού στην ΕΕ, αλλά καταθέτει και μια ακόμα πιο ρηξικέλευθη πρόταση: "Να ενταχθούμε στην ΕΕ ακόμη και κάτω από τις τωρινές συνθήκες, δηλαδή ως ενιαία Κυπριακή Δημοκρατία κι όχι ΤΒΔΚ. Στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου υπάρχουν 24 κενές θέσεις που μας περιμένουν ΄ ας πάμε να τις καταλάβουμε. Με την ένταξη θα απομακρυνθεί αυτόματα η ανασφάλεια του παρελθόντος, και μια λύση θα είναι πολύ ευκολότερη". 

Μετωπική αναμέτρηση

Ο ριζοσπαστισμός των παραπάνω απόψεων εξηγεί την εχθρότητα του μηχανισμού ασφαλείας, όχι όμως και τη συγκυρία που οδήγησε στις συλλήψεις. Για πολλούς παρατηρητές, η χρονική σύμπτωση με τις "επιδείξεις δύναμης" των κατοχικών στρατευμάτων στα Στροβίλια δεν είναι καθόλου αθώα -και συνδέεται άμεσα με τις υπόγειες αντιπαραθέσεις που έχουν ως επίδικο αντικείμενο την τελική προοπτική της ίδιας της Τουρκίας. "Στην Τουρκία διεξάγεται μια σύγκρουση ανάμεσα στη μερίδα εκείνη του κεφαλαίου που θέλει μια δημοκρατική, ευρωπαϊκή προοπτική και στους υποστηρικτές του εθνικισμού και της στρατοκρατίας", μας εξηγούσε την επομένη των συλλήψεων ηγετικό στέλεχος του (αριστερού) Συνδικάτου Τουρκοκυπρίων Δασκάλων, για να καταλήξει: "Ο Ντενκτάς είναι επικεφαλής αυτών των τελευταίων"... 

Έτσι κι αλλιώς, το μήνυμα ελήφθη. Μέσα σε λίγες ώρες από τις συλλήψεις των "κατασκόπων", σύσσωμη η τουρκοκυπριακή Αριστερά έσπευσε να συγκροτήσει ένα πρωτόγνωρο κίνημα αλληλεγγύης προς τους διωκόμενους. Εικοσιένα κόμματα, μη κυβερνητικές οργανώσεις και συνδικάτα (που καλύπτουν από τους δασκάλους και τους βιομηχανικούς εργάτες μέχρι τους δημοσίους υπαλλήλους και το κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα) ίδρυσαν ειδική "πλατφόρμα ενάντια στην πολιτική καταστολής" και καλούν για την ερχόμενη Τρίτη σε γενική απεργία και διαδηλώσεις σε όλο το "ψευδοκράτος". 

Περισσότερα, όμως, για την άγνωστή μας αυτή τουρκοκυπριακή Αριστερά, στον "Ιό" της επόμενης Κυριακής (23 Ιουλίου).

(Ελευθεροτυπία, 15/7/2000)