Το άλλο "υπόγειο" της Ομονοίας



"Για κακουργήματα ο πρώην επικεφαλής του Αστυνομικού Τμήματος Ομονοίας"
                (Οι εφημερίδες, 20/12/2000)



Τις ημέρες αυτές, το 4ο Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας έχει την τιμητική του. Προηγήθηκε, το περασμένο Σαββατοκύριακο, η προβολή στον "Alpha" ενός βίντεο που εμφάνιζε αστυνομικούς της Αμεσης Δράσης να κακοποιούν δύο νεαρούς μετανάστες, υπόπτους για απόπειρα κλοπής, τόσο κατά την προσαγωγή τους όσο και στο εσωτερικό του τμήματος της οδού Σωκράτους. Εναντίον των αστυνομικών διατάχθηκε ΕΔΕ και κατατέθηκε μήνυση από τον πρόεδρο των "Δικηγόρων χωρίς σύνορα" Κ. Κούτρα. Ακολούθησε, την Τετάρτη, η είδηση ότι ποινική δίωξη ασκήθηκε εναντίον του Ηλία Λουκά, συμβούλου του πρώην υπουργού Δημόσιας Τάξης Γ. Ρωμαίου, του Ηλία Γεωργιλέ, πρώην διοικητή του Αστυνομικού Τμήματος Ομονοίας, και του Αναστασίου Μητσώνη, αρχιφύλακα, ο οποίος βρίσκεται ήδη προφυλακισμένος για παρόμοια υπόθεση (μαστροπεία και ξέπλυμα χρημάτων). Ο πρώην διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος της οδού Σωκράτους, του οποίου το όνομα έχει εμπλακεί παλαιότερα και σε άλλη υπόθεση μαστροπείας, κατηγορείται σήμερα για "κατάχρηση εξουσίας κατ' εξακολούθηση", κακουργηματική πράξη που, σύμφωνα με τα σχετικά δημοσιεύματα, σχετίζεται με την παροχή "προστασίας" σε ιδιοκτήτρια οίκων ανοχής στους οποίους εργάζονταν ανήλικες αλλοδαπές.

Το χρονικό του αίσχους 

Αν, όμως, το όνομα του πρώην διοικητή δεν ακούγεται για πρώτη φορά, το τμήμα του οποίου κάποτε προΐστατο ο Η. Γεωργιλές απασχολεί κάθε λίγο και λιγάκι τα μέσα ενημέρωσης. Τη διασημότητά του αυτή χρωστά το 4ο Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας στα κατά καιρούς "ανδραγαθήματα" κάποιων οργάνων του που φροντίζουν να το κρατούν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Σταχυολογούμε ορισμένες ειδήσεις που αφορούν το συγκεκριμένο αστυνομικό τμήμα και δίνουν ένα μέτρο του βίου και της πολιτείας του τα τελευταία τρία-τέσσερα χρόνια:

* Περνώντας ένα βράδυ από την πλατεία Ομονοίας, ο ανταποκριτής της "Ε" Γ. Λυβιάκης παρακολουθεί αστυνομικούς να κακοποιούν ένα νεαρό μετανάστη και να τον οδηγούν στο 4ο Αστυνομικό Τμήμα. Αιτία, ένα απλήρωτο τηλεφώνημα σε γειτονικό περίπτερο (11/3/1996).

* Δύο αστυνομικοί του Τμήματος Ομονοίας εμφανίζονται φορώντας πολιτικά στα γραφεία της Ομοσπονδίας Επισιτισμού στην οδό Σολωμού και ζητούν να παρακολουθήσουν προγραμματισμένη συνεδρίαση της Διοίκησης (9/10/1997).

* Ενα μικρό αγόρι αλβανικής καταγωγής αφηγείται στη συντάκτρια της "Ε" Γ. Δάμα ότι αστυνομικός το συνέλαβε σε καφενείο της Ομόνοιας και το οδήγησε στο αστυνομικό τμήμα, όπου άρχισε να το δέρνει έως ότου τον σταμάτησαν συνάδελφοί του (30/3/1998).

* Στο σπίτι του αρχιφύλακα Ν. Παπαδόπουλου που υπηρετεί στο τμήμα Ομονοίας, η αστυνομία ανακαλύπτει κροτίδες, στιλέτα και τα διαβατήρια δύο γυναικών από την Ουκρανία που υποτίθεται ότι είχαν απελαθεί. Ο εν ενεργεία αρχιφύλακας, μαζί με τον συνταξιούχο ανθυπαστυνόμο Θ. Αθανασόπουλο, συνελήφθησαν επ' αυτοφώρω με τις δύο Ουκρανές. Εναντίον τους ασκήθηκε δίωξη για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και αρπαγή από κοινού, σωματεμπορία, μαστροπεία, παράβαση του νόμου περί αλλοδαπών κ.ο.κ. (21/11/1998). 

* Στο πλαίσιο της ίδιας υπόθεσης, ο οδηγός Γ. Τσιάκος καταθέτει ότι στο ροζ κύκλωμα εμπλέκονται ο διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος Ομονοίας Γεωργιλές, ο αστυνομικός Μητσώνης κ.ά. (24/11/1998).

* Ο ανθυπαστυνόμος Π. Λαγούρος του τμήματος Ομονοίας κουρεύει τον 16χρονο μαθητή Φ. Σ., αλβανικής καταγωγής, που συνελήφθη κατά τη διάρκεια των μαθητικών κινητοποιήσεων (29/1/1999). 

* Αύγουστος 1999: ύστερα από αυτοψία, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώνει ότι στο Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας παραβιάζονται κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα των κρατουμένων, κυρίως των αλλοδαπών. Σε απάντηση, ο υπουργός δίνει εντολή να καθαριστεί το κτίριο, να βαφούν οι τοίχοι και να εξεταστούν οι κρατούμενοι από γιατρό, ενώ από την πλευρά της η Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών τονίζει ότι έδωσε τις απαραίτητες οδηγίες για την κατά το δυνατόν βελτίωση των εγκαταστάσεων και τον ευπρεπισμό των εσωτερικών χώρων (31/10/1999). 

* Αστυνομικοί των τμημάτων Ομονοίας και Κυψέλης εμπλέκονται σε ένα ακόμη κύκλωμα σωματεμπορίας. Στην κατάθεσή της, νεαρή Λιθουανή αναφέρει μεταξύ άλλων ότι παρακολούθησε τον προαγωγό της να παζαρεύει με αστυνομικούς και να επιτυγχάνει την απελευθέρωσή τους από το τμήμα Ομονοίας, όπου είχαν οδηγηθεί με περιπολικό (4/1/2000).

* Σύμφωνα με αποκάλυψη της "Κ.Ε", τον Μάρτιο του 2000 αστυνομικός απελευθερώνει κρατούμενο στο Τμήμα Ομονοίας Κούρδο έναντι ενός εκατομμυρίου δραχμών. Ο αλλοδαπός καταγγέλλει το γεγονός και ζητεί τη μαρτυρία του επίσης αλλοδαπού ιδιοκτήτη γειτονικού καταστήματος που υπήρξε διερμηνέας της συναλλαγής. Λίγες ημέρες αργότερα, τρεις αστυνομικοί από το 4ο Τμήμα Ομονοίας και δύο της Αμεσης Δράσης πραγματοποιούν έφοδο στο κατάστημα του διερμηνέα, τον κακοποιούν και του στήνουν την κατηγορία ότι πωλούσε κλοπιμαία, καθώς και ότι αποπειράθηκε να τους δωροδοκήσει. Το θύμα της σκευωρίας καταγγέλλει το γεγονός και τελικά η υπόθεση αποκαλύπτεται από έναν από τους αστυνομικούς της Αμεσης Δράσης, ο οποίος καταθέτει ότι την πρωτοβουλία για την ενοχοποίηση του ξένου καταστηματάρχη είχαν οι αστυνομικοί του Τμήματος Ομονοίας (22/10/2000). 

Νόμοι για πέταμα;

Οταν έχει κανείς υπόψη τις ανατριχιαστικές αυτές ιστορίες, μοιάζουν περίπου ουτοπικές οι νομοθετικές ρυθμίσεις που ορίζουν τόσο τους τρόπους με τους οποίους οφείλουν να συμπεριφέρονται οι αστυνομικοί τη στιγμή της σύλληψης κάποιου πολίτη όσο και τις συνθήκες που πρέπει να εξασφαλίζει η πολιτεία σε όσους είναι αναγκασμένοι να παραμείνουν για ένα διάστημα στα κρατητήρια της χώρας. Σε έκθεσή του με θέμα το Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας, ο Συνήγορος του Πολίτη αναφέρεται στις βασικότερες από τις νομοθετικές αυτές διατάξεις ζητώντας την άμεση εφαρμογή τους από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές ("Συνθήκες κράτησης στο Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας. Υπόθεση της 27.8.1999", "Το Σύνταγμα", έτος ΚΕ/1999, τεύχος 5, σ. 963-969). Σύμφωνα, δηλαδή, με το Σύνταγμα (άρθρο 5, παρ. 2), όπως κάθε άλλο πρόσωπο που βρίσκεται στην ελληνική επικράτεια, έτσι και εκείνοι που κρατούνται στους χώρους των αστυνομικών κρατητηρίων "απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων". Οπως εξάλλου ορίζει το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, "ουδείς επιτρέπεται να υποβληθεί εις βασάνους ούτε ποινάς ή μεταχείρισιν απανθρώπους ή εξευτελιστικάς", ενώ για "ανθρώπινη μεταχείριση που σέβεται την έμφυτη αξιοπρέπεια του ανθρωπίνου προσώπου" μιλά και το άρθρο 10 παρ. 1 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα.

Πιο συγκεκριμένα, "τα αρμόδια για τη σύλληψη όργανα οφείλουν να συμπεριφέρονται με κάθε δυνατή ευγένεια σ' αυτόν που συλλαμβάνουν και να σέβονται την τιμή του" (άρθρο 278 παρ. 2 του Κ.Π.Δ) και "οι αστυνομικοί... πρέπει να τηρούν άψογη συμπεριφορά και να αποφεύγουν κάθε ενέργεια που μπορεί να βλάψει την τιμή και την υπόληψη του συλληφθέντος και γενικά να προσβάλει την αξιοπρέπειά του" (άρθρο 120 παρ. 1 του π.δ. 141/1991). Οπως επίσης προβλέπει ο Κώδικας Μεταχείρισης Κρατουμένων, "η μεταχείριση των κρατουμένων πρέπει να μην είναι ταπεινωτική και να γίνεται με τρόπο ώστε να αμβλύνονται οι δυσμενείς συνέπειες της στέρησης της ελευθερίας, να διασφαλίζεται ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του ανθρώπου και να ενθαρρύνεται ο αυτοσεβασμός του" (άρθρο 2). Ειδικότερες διατάξεις ρυθμίζουν ακόμη ζητήματα που σχετίζονται με τη διαβίωση των κρατουμένων, και κυρίως με την προστασία της υγείας τους (καθαριότητα των κρατητηρίων, κατάλληλος φωτισμός, υγιεινή και καθαριότητα των ίδιων των κρατουμένων, ιατρική περίθαλψη κ.ο.κ.). 

Η λίστα των παρανομιών

Είναι προφανές ότι η αυτοψία του Συνηγόρου του Πολίτη στο τμήμα της οδού Σωκράτους θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι "πέραν κάθε αμφιβολίας, οι σημερινές συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων στο Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας συνθέτουν εκ των πραγμάτων μια κατάφωρη παραβίαση του προαναφερθέντος συστήματος διασφάλισης της αξιοπρέπειας και των υπολοίπων επί μέρους συνταγματικά κατοχυρωμένων αγαθών των κρατουμένων προσώπων" (στο ίδιο, σ. 966. Για την αυτοψία του Συνηγόρου τον Αύγουστο του 1999 βλ. και το σχετικό δημοσίευμα της Γ. Παπαδάκου και της Γ. Λινάρδου στην "Ε", 31/10/1999). Συγκεκριμένα, ο Συνήγορος διαπίστωσε τα εξής: 

1. Ο μεγάλος συνωστισμός των προσώπων που κρατούνται στο Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας, σε συνδυασμό με την παλαιότητα και ακαταλληλότητα των εγκαταστάσεων, αναιρεί τη δυνατότητα της διοίκησης να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της και να εξασφαλίσει την καθαριότητα των χώρων.

2. Τα εμφανή κρούσματα δερματικών και άλλων, πιθανώς μολυσματικών, ασθενειών στην πλειονότητα των κρατουμένων, δεν έχουν τύχει της κατάλληλης ιατρικής μέριμνας.

3. Λόγω των υψηλότατων θερμοκρασιών που επικρατούν στο χώρο, η περιβολή των κρατουμένων (εν. τους καλοκαιρινούς μήνες) κάθε άλλο παρά εναρμονίζεται με τον απαιτούμενο σεβασμό της αξιοπρέπειάς τους.

4. Η παρουσία ανήλικων κρατουμένων συνιστά ευθεία παραβίαση του θεμελιώδους κανόνα διαχωρισμού των ανηλίκων από τους ενηλίκους.

5. Ο υπερβολικός αριθμός κρατουμένων, συνέπεια της διενέργειας τακτικών "εκκαθαριστικών" επιχειρήσεων στους τομείς ευθύνης του Αστυνομικού Τμήματος, οδηγεί στην "πέραν του ευλόγου χρόνου εξακολούθηση της παραμονής στα αστυνομικά κρατητήρια, σε βάρος της συνταγματικά κατοχυρωμένης προσωπικής ελευθερίας ημεδαπών και αλλοδαπών. Τέτοιες προσβολές της προσωπικής τους ελευθερίας μοιραία υφίστανται ιδίως αλλοδαποί, οι οποίοι, οδηγούμενοι στο Αστυνομικό Τμήμα προκειμένου να καταγραφούν και να δακτυλοσκοπηθούν ή, έστω, να εξακριβωθεί η ταυτότητά τους, κινδυνεύουν να διανυκτερεύσουν εκεί υπό τις καταγεγραμμένες στη συνημμένη έκθεση θλιβερές συνθήκες". 

6. Το σοβαρότερο, τέλος, πρόβλημα εντοπίζεται στις περιπτώσεις κρατουμένων υπό απέλαση αλλοδαπών, η εκτέλεση της απέλασης των οποίων χρονοτριβεί υπέρμετρα, συνήθως λόγω της αδυναμίας εξεύρεσης κράτους διατεθειμένου να τους αποδεχθεί στο έδαφός του με αποτέλεσμα να παραμένουν στα κρατητήρια για χρονικά διαστήματα που υπερβαίνουν κάθε έννοια του "ευλόγου" ή "αναγκαίου" χρόνου και προσεγγίζουν τα ανώτατα όρια προφυλάκισης. Οπως σημειώνει ο Συνήγορος του Πολίτη, "η παρουσία του λίγο πολύ μόνιμου αυτού πληθυσμού των υπό διοικητική απέλαση κρατουμένων στα αστυνομικά κρατητήρια, μετατρέπει ατύπως αυτά τα τελευταία από χώρους εντελώς προσωρινού περιορισμού της ελευθερίας κίνησης σε καταστήματα στέρησης της προσωπικής ελευθερίας, δηλαδή σε χώρους φυλάκισης, και μάλιστα χωρίς να έχει καν ασκηθεί ποινική δίωξη σε βάρος των τροφίμων τους" (ό.π., σ. 966-967).

Κατόπιν όλων αυτών, το "διά ταύτα" μάλλον περιττεύει: στην καρδιά της πόλης, ένα αστυνομικό τμήμα παραβιάζει συστηματικά όλους τους δυνατούς νόμους, επιτρέπει απαράδεκτες συμπεριφορές σε βάρος των -αλλοδαπών κυρίως- κρατουμένων, και προσφέρει επαγγελματική στέγη σε κάποιους αστυνομικούς που σχετίζονται ευθέως με τα κυκλώματα του εγκλήματος. Από την άποψη αυτή, τίποτε το συγκλονιστικό δεν ήρθε να προσθέσει το βίντεο με την κακοποίηση των δύο νεαρών Πακιστανών. Οι αρμόδιες αρχές -αλλά και η περίφημη "κοινή γνώμη"- είναι εδώ και πολύ καιρό ενήμερες για το αμαρτωλό άντρο της οδού Σωκράτους.

(Ελευθεροτυπία, 23/12/2000)