Η ηλεκτρονική καρδιά του αναγνώστη



Μέρες γενικών απολογισμών αυτές οι ακροτελεύτιες της χιλιετίας. Ας μας επιτραπεί, λοιπόν, να αναφερθούμε σ' ένα θέμα που αφορά άμεσα τον "Ιό". Συμπληρώσαμε φέτος δέκα χρόνια συνεχούς παρουσίας στη φιλόξενη "Ελευθεροτυπία", το "Εψιλον" και την "Κυριακάτικη". Το τέλος του 2000 μας επιφύλασσε μια πολύ ευχάριστη έκπληξη. Ευθύς μόλις άνοιξε η ηλεκτρονική σελίδα του "Ιού" (www.iospress.gr) στα τέλη Νοεμβρίου, διαπιστώσαμε ότι η επικοινωνία μας με τους αναγνώστες πήρε μια νέα διάσταση. Δεν είναι μόνο ότι η ηλεκτρονική αλληλογραφία είναι πολλαπλάσια από τη συμβατική (τουλάχιστον δεκαπλάσια), αλλά και το περιεχόμενό της έχει μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Τα κείμενα των αναγνωστών που φτάνουν με e-mail, σε πολλά σημεία συμπληρώνουν το ρεπορτάζ, με νέα στοιχεία, πληροφορίες ή προσωπικές εμπειρίες. Είναι κάτι που δεν συνηθιζόταν τόσο πολύ στην παραδοσιακή αλληλογραφία των εφημερίδων. 

Η πρώτη υποδοχή

Υπήρξαν καταρχάς τα πολλά συγχαρητήρια μηνύματα, με ενθαρρυντικές παροτρύνσεις αλλά και αρκετές διαμαρτυρίες για την ξαφνική μετακίνηση της στήλης από το "Εψιλον" στην "Κυριακάτικη". Ξεχωρίζουμε την άμεση αντίδραση του Νίκου Δήμου, του πρώτου (και) δημοσιογράφου που αγάπησε και αξιοποίησε το Ιντερνετ. Εκτός από το φιλικό του μήνυμα, ο κ. Δήμου ξεχώρισε την ιστοσελίδα του "Ιού" στη στήλη που κρατούσε μέχρι σήμερα στο περιοδικό RAM (να επισκεφτούν "την πιο προχωρημένη ερευνητική δημοσιογραφία στον τόπο των Ιών", προέτρεψε τους αναγνώστες του). Θετικά αντέδρασε αμέσως και ο Γιάννης Γούτης του ιντερνετικού Startpoint. Η ελληνική σελίδα του Παρατηρητηρίου του Ελσίνκι επισήμανε ότι "η καλύτερη ερευνητική δημοσιογραφία στην Ελλάδα τώρα είναι προσβάσιμη και στο διαδίκτυο". 

Βεβαίως δεν έλειψαν και οι (ανώνυμες) υβριστές: "Τι λέτε ρε ανθέλληνες της κακιάς ώρας που ήταν εμφύλιος ο μακεδονικός αγώνας", μας λέει κάποιος από ένα Ιντερνετ-Καφέ. Και συμπληρώνει: "Αυτοί οι λίγοι στη Φλώρινα, το Ξινό Νερό, τη Γουμένισσα, το Στάθη, κ.λπ. τι είναι; Είναι απόγονοι αυτών των ανθελλήνων που δέχτηκαν να πουλήσουν την Ελλάδα και τη Μακεδονία στους Σλάβο-Βουλγαρο-Σκοπιανούς! Μ...πανα κρέμασμα θέλετε όλοι σας. Ακόμα κι ο Λιάνης φιλοσκοπιανός είναι, όλοι το ξέρουν". (Δεν πειράζει φίλε αναγνώστη. Εφόσον -όπως βλέπουμε στα στοιχεία του e-mail- έκατσες να μας γράψεις στις 4.30 το βράδυ, και πάλι λίγα μας λες).

Φυσικά όλα αυτά τα ξεχάσαμε μόλις λάβαμε το μήνυμα ενός αναγνώστη που κατάγεται από την Αλβανία: "Πάντοτε γράφετε με αντικειμενικότητα, την οποία θαυμάζω και με ενθουσιάζει η κριτική που ασκείτε απέναντι στο καθημερινό ρεύμα της νεοκλασάτης κοινωνίας, η οποία φορτώνεται με ό,τι παλιό και άχρηστο". 

Στη συντριπτική τους όμως πλειοψηφία τα μηνύματα, πέρα από τα επαινετικά λόγια, έχουν και κάτι επιπλέον "χρήσιμο" να προτείνουν, να σημειώσουν ή να ζητήσουν. Αυτή η "εποικοδομητική" διάσταση των e-mail, σε συνδυασμό με την άμεση δυνατότητα απάντησης και ανταπάντησης, δίνει μια νέα τεράστια δυνατότητα στον Τύπο, που ακόμα δεν έχει αρχίσει να αξιοποιείται ικανοποιητικά. Μόλις, για παράδειγμα, δημοσιεύσαμε το κείμενο για τις "προτομές που χάνονται", λάβαμε το μήνυμα της αρχαιολόγου Μαρίας Παππά, η οποία μας πληροφόρησε ότι το άγαλμα του Κώττα (που φιλοτέχνησε ο Καλαμάρας και είχε βαλθεί να το διώξει ο Καντιώτης από τη Φλώρινα) βρίσκεται στην αυλή του αναστηλωμένου νεοκλασικού κτιρίου της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Βασιλίσσης Ολγας στη Θεσσαλονίκη. "Η αλήθεια είναι ότι καθόλου δεν προβάλλεται εκεί και κανείς δεν το βλέπει και αναρωτιόμασταν πώς βρέθηκε σε αυτή τη θέση".

Διαλέξαμε -όχι στην τύχη- ορισμένα μηνύματα που περιγράφουν καλύτερα αυτό που λέμε: την εικόνα του νέου αναγνώστη, ο οποίος διαβάζει μεν την εφημερίδα, αλλά έχει εξοικειωθεί με την ηλεκτρονική επικοινωνία και είναι έτοιμος να συμβάλει θετικά στην πληροφόρηση των υπολοίπων και την ενημέρωση -γιατί όχι;- του ίδιου του δημοσιογράφου. 

Ενας φοιτητής από τη Θεσσαλονίκη

Ενας φοιτητής πληροφορικής από τη Θεσσαλονίκη μας γράφει:

"Διαβάζω συνεχώς τα άρθρα σας και νιώθω πραγματικά υπερήφανος για τον αγώνα σας ενάντια στο σκοταδισμό και στην πλύση εγκεφάλου που επιβάλλουν διάφοροι θεσμοί στη σκέψη μας. Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι τα άρθρα σας σχετικά με την προπαγάνδα της εκκλησίας. Φαινόμενο το οποίο παρατηρώ σε έξαρση στην πόλη όπου ζω. Δεν γνωρίζω την εμπειρία που έχετε από τη Θεσσαλονίκη, αλλά είναι ενδιαφέρον να ερευνήσετε τα ποικίλα σύνδρομα θρησκοληψίας, ρατσισμού και εθνικισμού που διακατέχουν τους κατοίκους. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μηχανισμοί οι οποίοι τα τροφοδοτούν και τα διεγείρουν. Για να γίνω σαφέστερος, πρέπει να σας αναφέρω ότι υπάρχουν πολλοί τοπικοί τηλεοπτικοί σταθμοί (περίπου 10) οι οποίοι με καθημερινές εκπομπές εμφανίζουν κάθε λογής εθνικόφρονα και θρησκόληπτο να παραληρεί και να κάνει εθνικιστική προπαγάνδα. Ανακυκλώνονται λοιπόν ιεροκήρυκες, "δημοσιογράφοι", ερευνητές, πρόεδροι συλλόγων (αν προσέξετε της φωτογραφίες της κλωνοποιημενης λαοσύναξης της Νυρεμβέργης είχαν τα μεγαλύτερα πλακάτ) και γνωστοί βουλευτές (οι οποίοι, όταν απουσιάζουν, μνημονεύονται από τους προηγούμενους). Πρέπει να σας επισημάνω ότι μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει η καθημερινή εκπομπή "Η ΒΟΥΛΗ", καθώς αυτά που παρουσιάζονται χαρακτηρίζουν το όλο περιβάλλον. Πιστεύω ότι θα ασχοληθείτε με το θέμα αυτό το οποίο μόνο φόβο προκαλεί σε άτομα που τολμούν να εκφράσουν διαφορετική άποψη".

Ενας δάσκαλος από τη Θράκη

Δάσκαλος σε μειονοτικό σχολείο στην ορεινή Θράκη είναι ο επόμενος αναγνώστης:

"Διάβασα στο τελευταίο σας αφιέρωμα ('Το νέο κουρδικό ζήτημα') τα επιχειρήματα του επίσημου τουρκικού κράτους σχετικά με την 'κατωτερότητα' και την 'ανομοιογένεια' της κουρδικής γλώσσας.

Πανομοιότυπα επιχειρήματα ακούγονται και εδώ στη Θράκη από τους εκπροσώπους του τούρκικου εθνικισμού σχετικά με τη γλώσσα των Πομάκων.

Βέβαια, αφού τόσα χρόνια δεν κατάφεραν, ακόμη και με απειλές, να ξεριζώσουν αυτά τα 'ευτελή' ιδιώματα, κατέληξαν σε μια νέα στρατηγική, πολύ πιο έξυπνη και αποτελεσματική, κατά τη γνώμη μου. Αναγνωρίζουν πια ότι υπάρχουν Πομάκοι και πομακικά, αλλά αυτοί είναι 'γνήσιοι Τούρκοι' και, τέλος πάντων, 'αφού δεν υπάρχει κάποιο Πομακιστάν να τους διεκδικήσει, δικαιούται να τους διεκδικεί η Τουρκία'.

Αυτή την 'πολιτισμική' βία τη διαπιστώνω κι εγώ 2,5 χρόνια τώρα που διδάσκω στο βουνό. Ενώ στην Α' τάξη τα παιδιά μεταφράζουν αυθόρμητα λέξεις στα πομακικά (γνωρίζω λίγα), στην Β' τάξη, ως δια μαγείας, τα ίδια παιδιά με 'επιπλήττουν', αν τολμήσω να μεταφράσω κάποια λέξη στα πομακικά και με 'διορθώνουν' με την αντίστοιχη τουρκική λέξη.

Θα ήταν ενδιαφέρον να θίξετε κάποια στιγμή αυτό το θέμα, αν και θέλει πολύ ψάξιμο πίσω από τα λεγόμενα, γιατί αυτοί οι άνθρωποι φοβούνται τόσο τους Ελληνες, όσο και τους Τούρκους, και έχουν μάθει να υποκρίνονται πολύ καλά.

Για αποφυγή παρεξηγήσεων, διευκρινίζω:

Α) Απεχθάνομαι τον εθνικισμό, τόσο τον 'μπλε', όσο και τον 'κόκκινο', που οργιάζουν εδώ πάνω, έστω και συγκαλυμμένα αυτή την περίοδο, λόγω του 'ειδυλλίου' Παπανδρέου-Τζεμ.

Β) Υπερασπίζομαι το ατομικό και συλλογικό δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού ακόμη και ενός ανθρώπου. Αυτός που θέλει να λέγεται Τούρκος είναι για μένα Τούρκος, αλλά και αυτός που θέλει να λέγεται Πομάκος είναι Πομάκος. Το ίδιο ισχύει κι αν θέλει να αποκαλείται Σουηδός, Κονγκολέζος ή οτιδήποτε άλλο.

Γ) Θεωρώ φασιστική την κατάταξη ανθρώπων με βάση μορφολογικά ή 'φυλετικά' χαρακτηριστικά, γιατί έχει γίνει κι αυτό: κάποιοι 'Ελληναράδες' με το πρόσχημα μιας 'επιστημονικής' έρευνας μετρούσαν κάποτε τα κρανία των ορεσίβιων για να αποδείξουν ότι είναι ...απόγονοι των Ελλήνων.

Δ) Τέλος, θεωρώ ύποπτη και ιδιοτελή την δράση 'σωτήρων' τύπου Εμφιετζόγλου, για την 'ανάδειξη του πομάκικου πολιτισμού'.

Ε) Το θέμα με πονάει ως μόνιμο κάτοικο αυτού του τόπου και ως αριστερό. Πιστεύω πως η ομορφιά της Θράκης, πέρα από το φυσικό της περιβάλλον, βρίσκεται στην πολυμορφία και την πολυχρωμία των πολιτισμών που δυστυχώς μέχρι σήμερα βιώνουν παράλληλα, αλλά θα 'θελα κάποτε να συμβιώνουν ουσιαστικά και οπωσδήποτε θα 'θελα να μη γίνουν ποτέ τα 'εργαλεία' στα χέρια εθνικιστών που στα πονηρά χρόνια μας θα μπορούσαν να κάνουν τη Θράκη 'Κοσσυφοπέδιο' ".

Ενας Πόντιος από τη Φλώρινα

Χαρακτηριστικό για τον πλούτο της πληροφόρησης που προσφέρουν οι αναγνώστες στον δημοσιογράφο και τον ερευνητή είναι το τελευταίο μήνυμα που ξεχωρίσαμε. Ο αναγνώστης μας κατάγεται από το χωριό Τριπόταμος της Φλώρινας και προσφέρει την προσωπική του εμπειρία από τις φρονηματιστικού χαρακτήρα εκδρομές που διοργάνωνε το Εθνικό Ιδρυμα "Βασιλεύς Παύλος" μέχρι τις αρχές τις δεκαετίας του '80. "Συμμετείχα σε τρεις από αυτές και οι εμπειρίες που έχω αποκομίσει είναι ποικίλες. Τότε, βέβαια, κανείς μας δεν αντιλαμβανόταν το σκοπό αυτών των εκδρομών. Κάθε φορά που ξεκινούσε η εκδρομή, ο μητροπολίτης τέως Φλωρίνης κ. Αυγουστίνος, ερχόταν για να μας ξεπροβοδίσει ευχόμενος τα δέοντα και ταυτόχρονα ωρυόμενος περί του γλωσσικού: 'Εξω από τα σύνορα του Νομού μας να μη μιλήσετε αυτή τη γλώσσα.

Οποιος τη μιλά θα επιστρέφει στο σπίτι του. Είναι ντροπή να μιλάτε και να νομίζουν οι άλλοι πως είστε Βούλγαροι'. Τα προεόρτια βέβαια στο δικό μας παιδικό μυαλό ήταν μια απειλή, της οποίας το περιεχόμενο δεν αντιλαμβανόμασταν. Σε μια από τις τρεις εκδρομές αρχηγός της αποστολής ήταν κάποιος αστυνομικός. Ταξιδεύοντας από Κοζάνη προς τα Ιωάννινα, μισή ώρα πριν την Κόνιτσα, ένας συνομήλικός μου (ήμασταν 13-14 ετών τότε) τσακώθηκε με το διπλανό του και τον έβρισε στα ντόπια:

'Ντα τι γο έμπαμ'. Στο άκουσμα της φράσης ο αρχηγός σταμάτησε το λεωφορείο, χαστούκισε το παιδί που έβρισε και τον υποχρέωσε να εγκαταλείψει το λεωφορείο. Αργά τη νύχτα το παιδί έφτασε στην εστία όπου μέναμε στα Ιωάννινα με οτοστόπ. 

Στον Εμφύλιο εκτελείται από τις δυνάμεις του εθνικού στρατού ένας συγγενής μου. Η εκτέλεση έγινε γνωστή το 1965 μετά από ομολογία του καπετάνιου του σώματος στο οποίο ανήκε ο εκτελεσθείς. Το 1995 ήμουν κοινοτικός σύμβουλος στο χωριό μου και ξεφυλλίζοντας το Δημοτολόγιο έκπληκτος είδα στο όνομα του συγγενή μου να γράφει 'αλλαγή ιθαγένειας'. Δηλαδή, ο άνθρωπος αυτός για το κράτος ποτέ δεν σκοτώθηκε. Και η μάνα του μέχρι το θάνατό της (στα 100 της χρόνια) περίμενε το γιο της. Την αντιμετώπιση αυτή από το κράτος δεν είχαν μόνο οι γηγενείς της Φλώρινας, αλλά και οι πρόσφυγες. Κατάγομαι από τον Πόντο, μα ποτέ δεν μπόρεσα να νιώσω 'κάτι άλλο' εκτός από Πόντιος Φλωρινιώτης.

Η δουλειά που κάνετε στον 'Ιό' είναι πρωτότυπη και άκρως ενδιαφέρουσα. Με χαροποίησε το γεγονός ότι φτιάξατε ιστοσελίδα, έτσι θα έχω ένα λόγο παραπάνω να κρατώ τη σύνδεση με τον ιστό. Το αρχείο της ιστοσελίδας, γνώμη μου είναι, να εμπλουτιστεί με όλο το υλικό που έχετε όλα αυτά τα χρόνια συλλέξει και δημοσιεύσει". 



Ο στόχος μας είναι ακριβώς αυτός που υποδεικνύει ο τελευταίος αναγνώστης. Το αρχείο της ιστοσελίδας του "Ιού" θα εμπλουτίζεται διαρκώς, ώσπου να περιλάβει όλο το υλικό από το 1990. Ελπίζουμε ότι η ανταπόκριση των αναγνωστών θα μας βοηθήσει να ολοκληρώσουμε το δύσκολο έργο αρκετά σύντομα.

(Ελευθεροτυπία, 30/12/2000)