Υστερα από περιπέτειες, το Ευρωπαϊκό Γραφείο για τις Λιγότερο Ομιλούμενες Γλώσσες εκπροσωπείται και στην Ελλάδα




Η γλώσσα του άλλου, πλούτος δικός μου

"Στην Ε.Ε. υπάρχουν περισσότερες από 40 αυτόχθονες γλώσσες που μιλιούνται καθημερινά"

            (Από τη διακήρυξη του EBLUL)

 
ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ Σάββατο πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη η ιδρυτική σύσκεψη του ελληνικού τμήματος του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τις Λιγότερο Ομιλούμενες Γλώσσες (EBLUL, European Bureau for Lesser Used Lan-guages). Το γεγονός σημαντικό, αν σκεφτεί κανείς ότι πριν από λίγες βδομάδες -πριν δηλαδή αθωωθεί πανηγυρικά στο Εφετείο της Αθήνας- ίσχυε η δεκαπεντάμηνη καταδίκη του Σωτήρη Μπλέτσα, με μοναδικό αδίκημα ότι είχε στα χέρια του και επιδείκνυε το επίσημο φυλλάδιο της EBLUL, κατά το πανελλήνιο αντάμωμα των Βλάχων στη Νάουσα το 1995. Τώρα πια, το φυλλάδιο αυτό, το οποίο καταγράφει τις 45 λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, διανεμήθηκε επίσημα στους ανθρώπους του Τύπου και τους ενδιαφερόμενους φορείς, κατά τη διάρκεια της σύσκεψης που πραγματοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της πόλης. Η αστυνομία αυτή τη φορά δεν το αντιμετώπισε ως «πειστήριο εγκλήματος», αλλά ως επίσημο έντυπο αυτής της γνωστής και σεβαστής σε όλη την Ευρώπη Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης, η οποία δημιουργήθηκε με ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου και χρηματοδοτείται από τους κεντρικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Ο πρόεδρος του EBLUL Μπόγιαν Μπρέζιγκαρ δεν παρέλειψε να σημειώσει την αλλαγή: "Βλέπουμε με χαρά ότι είχαμε εδώ τις δυνάμεις της τάξεως για να μας προστατεύσουν από παν ενδεχόμενο και όχι για να μας εμποδίσουν. Είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Μετά την αθώωση του Μπλέτσα μπορεί να ξεκινήσει μια νέα φάση διαλόγου και συνεργασίας με τις αρχές". 

Η Ελλάδα μαζί με την Πορτογαλία ήταν μέχρι σήμερα οι μοναδικές ευρωπαϊκές χώρες που δεν είχαν συγκροτήσει δική τους επιτροπή σε συνεργασία με το EBLUL. Προσπάθειες είχαν προηγηθεί πολλές, αλλά σκόνταφταν πάνω στην καχυποψία των αρμοδίων και τη στενοκεφαλιά των πολιτικών παραγόντων και του ημικίτρινου Τύπου που θεωρούσε υποχρέωσή του να βλέπει στη δραστηριότητα του EBLUL ξένους δακτύλους και πράκτορες. Στις δυσκολίες αυτές πρέπει να προστεθεί και η αρνητική πολιτική συγκυρία του εθνικιστικού πυρετού και των συλλαλητηρίων των αρχών της περασμένης δεκαετίας. Από την άλλη μεριά, η καθυστέρηση αυτή ίσως διευκόλυνε την ωρίμανση ανθρώπων και σκέψεων, έτσι ώστε η συνάντηση της Θεσσαλονίκης να γίνει σε ένα εξαιρετικά εποικοδομητικό και γόνιμο κλίμα. 

Οι πέντε γλώσσες

Είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε τη σύσκεψη των εκπροσώπων κινήσεων και ομάδων από τις λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες στην Ελλάδα. Το επίδικο φυλλάδιο του EBLUL αναφέρεται σε πέντε γλώσσες, τα αρβανίτικα, τα αρουμάνικα (βλάχικα), τα σλαβομακεδόνικα (μακεντόνσκι), τα τούρκικα, τα πομάκικα. Με την εξαίρεση των αρβανίτικων, όλες οι άλλες γλώσσες εκπροσωπήθηκαν στη συνάντηση. Για τα τούρκικα και τα πομάκικα μίλησε ο Ιμπράμ Ονσούνογλου, για τα σλαβομακεδόνικα ο Θανάσης Παρίσης και για τα βλάχικα ο Σωτήρης Μπλέτσας. 

Ολοι αναφέρθηκαν στις ιδιαιτερότητες κάθε ξεχωριστής περίπτωσης, το ιστορικό της παρουσίας κάθε γλώσσας στην ελληνική επικράτεια και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει μέχρι σήμερα η διατήρησή τους, καθώς και στην πολιτική υποβάθμισης ή εξάλειψής τους που έχει κατά καιρούς εφαρμοστεί. Μικρές παρεμβάσεις έκαναν και άλλοι παρευρισκόμενοι. Από πλευράς του Ευρωπαϊκού Γραφείου μίλησε ο πρόεδρος και ο εκπρόσωπος του Ιταλικού Γραφείου Ντομένικο Μορέλι. Στο τέλος αποφασίστηκε η συγκρότηση της 6μελούς ελληνικής επιτροπής του EBLUL και ορίστηκαν ως συντονιστές ο Θανάσης Παρίσης και ο Σωτήρης Μπλέτσας. 

Κλείνοντας τη σύσκεψη, ο πρόεδρος του EBLUL αναφέρθηκε στη φιλοσοφία και τους στόχους του Γραφείου:

"Σήμερα είναι μια ιστορική μέρα για την Ελλάδα. Οχι μόνο για τις γλωσσικές της μειονότητες, αλλά για ολόκληρο το ελληνικό κράτος. Εμείς ασχολούμαστε μ' αυτό που ονομάζεται μειονοτικές γλώσσες ή γλώσσες λιγότερο ομιλούμενες. Κατά τις εκτιμήσεις της Ε.Ε,. ένας στους δέκα Ευρωπαίους έχει ως μητρική μια γλώσσα που δεν ταυτίζεται με την επίσημη γλώσσα της χώρας του. Η ποσοστιαία αυτή αναλογία θα αυξηθεί με τη διεύρυνση της Ενωσης. Οι Ευρωπαίοι χαιρέτισαν τη συγκρότηση της Ε.Ε., και τη συνθήκη Σένγκεν, η οποία μας επιτρέπει να ταξιδέψουμε από την Ελλάδα στη Φινλανδία και την Πορτογαλία χωρίς διαβατήριο. Χαιρετίσαμε το ευρώ, το οποίο μας επιτρέπει να μετακινηθούμε σε 12 κράτη χωρίς να αλλάξουμε συνάλλαγμα. Αλλά εμείς οι Ευρωπαίοι δεν αποποιούμαστε τον πολιτισμό μας. Υπάρχουν διαφόρων ειδών πολιτισμικά αγαθά. Ορισμένα μπορείς να τα δεις, άλλα μπορείς να τ' ακούσεις. Υπάρχουν μεγάλα μνημεία που όλοι τα γνωρίζουμε, και μικρά τοπικά μνημεία που τα γνωρίζουν μόνο οι κάτοικοι μιας περιοχής. Δεν περνάει από κανενός το μυαλό ότι αυτά τα μνημεία μπορεί να καταστραφούν και να χαθούν. Εάν αύριο ο Παρθενώνας αντιμετωπίσει κάποιο κίνδυνο, είναι καθήκον όλων των Ελλήνων, όλων των Ευρωπαίων να τον διαφυλάξουν. Κατά τον ίδιο τρόπο, αν αύριο η βλάχικη γλώσσα αντιμετωπίσει κάποιο κίνδυνο, θα είναι καθήκον όλων μας να την προστατέψουμε.

Αυτό που κάναμε σήμερα δεν είναι μια προσφορά προς λίγα ή πολλά πρόσωπα που μιλούν κάποια μειονοτική γλώσσα. Εμείς σήμερα προσφέραμε υπηρεσία στην κοινωνία και το ελληνικό κράτος. Πιστεύουμε ότι όλες οι γλώσσες που μιλιούνται στην Ελλάδα είναι κληρονομιά του κοινού πολιτισμού της χώρας".

Δυσκολίες και ελπίδες

Ο δρ Γιώργος Νακρατζάς, ο οποίος συνέβαλε στην προετοιμασία της συνάντησης, εξήγησε ότι ο ίδιος δεν ανήκει σε γλωσσική μειονότητα: "Δεν αρκεί να ανεχόμαστε το διαφορετικό. Πρέπει να σεβόμαστε το διαφορετικό. Καταργήσαμε τα τελωνεία, αλλά πρέπει να καταργήσουμε και το ιδεολογικό τελωνείο του μυαλού μας, δείχνοντας τον απαραίτητο σεβασμό στο διαφορετικό. Ο λαός μας δεν είναι ούτε καλύτερος ούτε χειρότερος από τους άλλους. Πρέπει λοιπόν να προχωρήσουμε στον ιδεολογικό αποβαρβαρισμό της ελληνικής κοινωνίας".

Απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων ο πρόεδρος του EBLUL Μπόγιαν Μπρέζιγκαρ επισήμανε τις δυσκολίες που συναντά η προώθηση των στόχων της οργάνωσης: "Η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα σε μια μέρα. Απαιτεί να πείθονται οι πολίτες για κάθε βήμα που πραγματοποιείται. Εμείς δεν εργαζόμαστε εναντίον των κυβερνήσεων, αλλά μαζί με τις κυβερνήσεις, με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Εχουμε απόλυτη συνείδηση ότι παλεύουμε για ζητήματα που δεν έχουν γίνει απολύτως κτήμα της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Είπα νωρίτερα ότι το 10% των Ευρωπαίων μιλά κάποια μειονοτική γλώσσα. Αυτό που δεν σας είπα είναι ότι το 90% δεν μιλά μειονοτική γλώσσα! Πρέπει να πείσουμε αυτούς τους ανθρώπους ότι η υπόθεση αυτή τούς αφορά όλους".

Ο κ. Μπρέζιγκαρ έφερε το παράδειγμα του Νότιου Τιρόλου για να δείξει τον τρόπο που μεταστρέφεται η κοινή γνώμη σ' αυτά τα ζητήματα. "Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξαν πολύ μεγάλα προβλήματα με τις μειονότητες. Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες υποχρεώθηκαν να μετακινηθούν ή να δεχτούν μια νέα κρατική υπόσταση. Αν είχε γίνει ένα δημοψήφισμα στο Νότιο Τιρόλο το 1946 ή το 1950 ή και το 1955, το 90% των κατοίκων θα ζητούσε να ενωθεί η περιοχή τους με την Αυστρία και να φύγει από την Ιταλία. Πολύ πρόσφατα στοιχεία μάς δείχνουν ότι τουλάχιστον το 80% των κατοίκων προτιμά να μείνει στην Ιταλία. Αυτό δεν συνέβη επειδή άλλαξαν οι κάτοικοι, αλλά επειδή η Ιταλία εφάρμοσε πολύ θετική πολιτική προστασίας και προώθησης της γλώσσας τους". Γενικεύοντας αυτή τη θεώρηση, ο πρόεδρος του EBLUL εξήγησε ότι στο πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης εξελίσσονται και οι κυρίαρχες αξίες. «Πριν από είκοσι χρόνια κυριαρχούσαν σε κάθε κράτος οι πατριώτες ή εθνικιστές -πέστε τους όπως θέλετε- και πίστευαν σε ορισμένες αξίες, όπως ο στρατός, η αστυνομία των συνόρων, το νόμισμα, η σημαία, ο εθνικός ύμνος. Σήμερα όλα αυτά παραμένουν, αλλά έχουν άλλη μορφή. Στην πράξη έχουμε όλοι οι Ευρωπαίοι ένα στρατό, έχουμε το ίδιο νόμισμα και οι σημαίες μας ανεμίζουν πάντα δίπλα στην κοινή ευρωπαϊκή σημαία. Στο μυαλό, λοιπόν, των ανθρώπων αυτές οι αξίες έχουν αλλάξει".

Προσωπική επιλογή

Ο κ. Μπρέζιγκαρ δεν απέφυγε να απαντήσει και στη "λεπτή" ερώτηση μήπως η προώθηση των γλωσσικών μειονοτήτων είναι το πρώτο στάδιο για την ανάπτυξη εθνοτικών μειονοτήτων. "Το EBLUL ασχολείται αποκλειστικά με τις γλώσσες και τον πολιτισμό. Το να μιλάμε για καθαρές εθνότητες, όπως κάναμε στη Βοσνία εδώ και λίγα χρόνια, είναι ένα πράγμα που στην Ευρώπη εξαφανίζεται. Στην ευρωπαϊκή Σύμβαση για τις μειονότητες ορίζεται ότι το να ανήκει κάποιος σε μια μειονότητα είναι ατομική επιλογή του καθενός. Δηλαδή ένα άτομο επιλέγει μόνο του αν θα ανήκει σε μια πολιτισμική ομάδα, αν θα μιλάει μια μειονοτική γλώσσα, αν θα τη διδάσκει στα παιδιά του. Δεν το κάνει αυτό επειδή οι παππούδες του ή οι προπάπποι του ανήκαν σε κάποια συγκεκριμένη εθνότητα, αλλά επειδή αυτοαναγνωρίζεται στο εσωτερικό μιας πολιτισμικής οντότητας. Από τη σκοπιά, λοιπόν, της μελλοντικής Ευρώπης, το εθνικό ζήτημα είναι ένα πλαστό πρόβλημα. Γι' αυτό δεν αναφέρεται καν στα επίσημα ντοκουμέντα της Ε.Ε., ενώ η γλωσσική και πολιτισμική διαφοροποίηση εκφράζει το νέο πλουραλιστικό δρόμο που έχουμε χαράξει". 

Η συνάντηση έληξε μέσα σε πολύ ευχάριστο κλίμα. Χαρακτηριστικό, το τελευταίο στιγμιότυπο. Οταν ο δημοσιογράφος της Κομοτηνής Αμπντουλχαλίμ Ντεντέ εισηγήθηκε την αναγόρευση του Γιώργου Νακρατζά σε επίτιμο πρόεδρο της ελληνικής επιτροπής, εκείνος αρνήθηκε γελώντας, και αντιπρότεινε να γίνει επίτιμο μέλος ο κ. Ευγένιος Χαϊτίδης. Πράγματι, χωρίς την επιμονή του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας να διωχθεί ο Μπλέτσας, δεν θα είχε ωριμάσει τόσο γρήγορα και στη χώρα μας η ανάγκη ύπαρξης μιας αντιπροσωπείας του EBLUL. Και οι εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Γραφείου δεν θα είχαν γνωρίσει από τόσο κοντά τους ανθρώπους που ανέλαβαν να συγκροτήσουν την ελληνική επιτροπή!

(Ελευθεροτυπία, 2/2/2002)