Εκκένωση και «αναδιάρθρωση» των Φοιτητικών Εστιών της Αθήνας εν όψει Ολυμπιάδας




Οι ανέστιοι του 2004

 "Οικότροφοι φοιτητές: 'Δε φεύγουμε από την Εστία'"
              («ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», 27/6/2002) 

Η ΟΛΗ ΥΠΟΘΕΣΗ θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί μια τυπική "ιστορία ολυμπιακής τρεχάλας" των ημερών μας. Πώς, με άλλα λόγια, οι κρατικές υπηρεσίες βάζουν χέρι στις (ούτως ή άλλως υποτυπώδεις) κοινωνικές παροχές, προκειμένου να αποφύγουν τη δαμόκλειο σπάθη των προθεσμιών που τους έχουν επιβληθεί εν όψει του 2004. 

Από μίαν άλλη οπτική γωνία, ωστόσο, η εικόνα είναι αρκετά διαφορετική -και πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Αν μη τι άλλο, δείχνει πόσο η "νέα Μεγάλη Ιδέα" της Ολυμπιάδας λειτουργεί ως νομιμοποιητικός μηχανισμός για την επιβολή αυταρχικών σχεδιασμών, που χρονολογούνται από πολύ παλιότερα, αλλά δεν θα μπορούσαν να γίνουν εύκολα αποδεκτοί κάτω από "κανονικές" συνθήκες. 

Ο λόγος για την εκκένωση των Φοιτητικών Εστιών της Αθήνας από τους τωρινούς φοιτητές οικοτρόφους τους, με πρόσχημα τη μετατροπή τους σε κατάλυμα των δημοσιογράφων που θα εισρεύσουν στη χώρα μας το καλοκαίρι του 2004. Μολονότι το εγχείρημα μοιάζει εκ πρώτης όψεως να ανταποκρίνεται στο πάγιο αίτημα των ίδιων των οικοτρόφων για συντήρηση κι αναβάθμιση των ετοιμόρροπων εν λόγω κτιρίων, στην πραγματικότητα ανοίγει το δρόμο για να ξανατεθούν επί τάπητος ζητήματα -όπως η επιβολή ενοικίων κι εσωτερικών κανονισμών λειτουργίας- που το φοιτητικό κίνημα είχε μέχρι σήμερα κατηγορηματικά απορρίψει κι αποτρέψει.

Η έξωση των φοιτητών

Ολα ξεκίνησαν με την απόφαση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών (1.2.2002) για "ανακαίνιση" των φοιτητικών εστιών του (ΦΕΠΑ Ιλισίων και ΦΕΠΑ Β') μέσω της παραχώρησής τους για "ολυμπιακή" χρήση ώς το φθινόπωρο του 2004. Μέχρι τότε, ζητήθηκε από το αρμόδιο Εθνικό Ιδρυμα Νεότητας (ΕΙΝ) "να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την επιδότηση κατοικίας των δικαιούχων φοιτητών των Εστιών". 

Υστερα από το σχετικό γραφειοκρατικό πηγαινέλα, απόφαση του υπουργού Οικονομικών παραχώρησε στο ΕΙΝ τη σχετική πίστωση (13.6.02). Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση, κάθε υπότροφος θα εισπράττει μέσω της ΑΤΕ μηνιαία επιδότηση 120.000 δρχ, για να καλύπτει ένα μέρος των αναγκών του σε στέγαση και τροφή.

Δυο βδομάδες πριν απ' την παραπάνω υπουργική απόφαση, το Πανεπιστήμιο είχε ήδη αποφασίσει "την εκκένωση των Εστιών μέχρι τις 30.6.02" από τους 1.100 φοιτητές που έμεναν εκεί. Οι άμεσα ενδιαφερόμενοι ειδοποιήθηκαν στα μέσα Ιουνίου να καταθέσουν τα προβλεπόμενα δικαιολογητικά μέσα σε δέκα μέρες και να μαζεύουν τα μπογαλάκια τους ως το τέλος του μήνα. Οι προθεσμίες της "νέας Μεγάλης Ιδέας" δεν μπορούσαν να περιμένουν -ούτε, φυσικά, άφηναν οποιοδήποτε περιθώριο για διάλογους και τα συναφή.

Οι ίδιοι οι οικότροφοι είχαν, ωστόσο, άλλη γνώμη. Σε γενικές συνελεύσεις τους αποφάσισαν να διαμαρτυρηθούν γι' αυτή την απροειδοποίητη έξωση και διακηρύσσουν πως δεν είναι διατεθειμένοι να φύγουν από την Εστία. Υστερα από άκαρπες παραστάσεις στο υπουργείο Παιδείας και το ΕΙΝ, προχώρησαν στις 20 Ιουνίου σε μονοήμερη συμβολική κατάληψη της Πρυτανείας στα Προπύλαια. Ακολούθησε η δυναμική παρέμβασή τους στην έκτακτη σύνοδο της Συγκλήτου, την περασμένη Τρίτη και Τετάρτη, πάλι χωρίς αποτέλεσμα. 

Εσωτερικός Κανονισμός επί θύραις

Προς τι όμως αυτές οι αντιδράσεις; Εκτός από το -καθόλου αμελητέο- πρόβλημα της ξαφνικής έξωσης και της αβεβαιότητας που συνεπάγεται η μετατροπή μιας εξασφαλισμένης υλικής παροχής (στέγη & τροφή) σε χρηματική, εκτός από την απότομη διάρρηξη των δεσμών συλλογικότητας που συνεπάγεται η συμβίωση στις Εστίες, υπάρχει επίσης σειρά άλλα ανοικτά ζητήματα που συνδέονται με την (έστω και "προσωρινή") συλλογική απομάκρυνση των φοιτητών από εκεί. 

Το πρώτο είναι η απειλούμενη, εδώ και χρόνια, κατάργηση του δωρεάν χαρακτήρα των παρεχόμενων υπηρεσιών και η επιβολή ενοικίου στους δικαιούχους. Ενα δεύτερο αφορά την επιβολή εσωτερικών κανονισμών με σκοπό την ασφυκτική επιτήρηση των φοιτητών από τους διαχειριστές του ΕΙΝ. Δεν πρόκειται για κινδυνολογία, αλλά για πάγιες επιδιώξεις του Ιδρύματος, όπως αποδεικνύει η πολυετής εμπειρία των τριβών του με τους υποτρόφους της Φοιτητικής Εστίας του Ζωγράφου (ΦΕΕΜΠ). 

Συγκεκριμένα, η καταβολή ενοικίου από τους υποτρόφους προβλέπεται ρητά από τον εσωτερικό κανονισμό του 1982 -ο οποίος ουδέποτε εφαρμόστηκε, καθώς συνάντησε την ομόθυμη αντίδραση των φοιτητών. Ο ίδιος κανονισμός αναθεωρήθηκε μονομερώς το 1997 από το Δ.Σ. του ΕΙΝ, που προσέφερε στον εαυτό του το δικαίωμα αποβολής υποτρόφων σε (μη κατονομαζόμενες) "εξαιρετικές περιπτώσεις". Η αναμέτρηση Ιδρύματος και οικοτρόφων κορυφώθηκε το φθινόπωρο του 1998, με την 3ήμερη κατάληψη της γραμματείας της ΦΕΕΜΠ από τους φοιτητές και την παραπομπή 13 οικοτρόφων στο δικαστήριο με το αίτημα της άμεσης αποβολής (βλ. αναλυτικά "Ιός" 27.3.99). 

Η υπόθεση εκείνη έληξε με νίκη των φοιτητών. Κατέστη όμως σαφές ότι το ΕΙΝ παραμένει σημαδεμένο από την αυταρχική κουλτούρα που το γέννησε (η καριέρα του νυν "Εθνικού" και πάλαι ποτέ "Βασιλικού" Ιδρύματος ξεκίνησε, ως γνωστόν, με τη διαχείριση των "Παιδουπόλεων" της Φρειδερίκης). 

Με την Ολυμπιάδα επί θύραις, η αλλαγή του κλίματος ήταν προφανής -και η δυνατότητα δρομολόγησης των λύσεων που είχαν απορριφθεί παλιότερα, αυξημένη. Στις 28 Φεβρουαρίου 2002, η διευθύνουσα σύμβουλος Αικατερίνη Κουμλίδου ενημερώνει το ΕΜΠ και το Δ.Σ. των οικοτρόφων ότι "η νέα διοίκηση του ΕΙΝ επιθυμεί την έναρξη κοινωνικού διαλόγου για την αναθεώρηση του ισχύοντος Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας Φοιτητικών-Σπουδαστικών Εστιών" και ζητά να οριστούν εκπρόσωποί τους επ' αυτού.

Η αντίδραση των αποδεκτών της πρόσκλησης υπήρξε -τουλάχιστον όσον αφορά το ΕΜΠ και τη ΦΕΕΜΠ- κάτι παραπάνω από επιφυλακτική. Η Σύγκλητος του ΕΜΠ με απόφασή της απέφυγε να ορίσει εκπρόσωπο και ζητά να πληροφορηθεί τη σύνθεση της εν λόγω "ομάδας εργασίας", τονίζοντας ότι αυτή "πρέπει να είναι αντιπροσωπευτική των ΑΕΙ". Η Γ.Σ. των φοιτητών της Εστίας (13.6.02) ήταν πολύ πιο κατηγορηματική: οι οικότροφοι εκτιμούν πως η αναθεώρηση "αποσκοπεί στη θεσμοθέτηση της λειτουργίας των εστιών με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, στην καθιέρωση του ενοικίου για όλους, στον περιορισμό των ελευθεριών και στην κατάργηση του ασύλου" και δηλώνουν αποφασισμένοι να την αποκρούσουν με κάθε μέσο.

Ο μπαμπούλας των "ναρκωτικών"

Για μια ακριβέστερη εικόνα αυτών των επιδιώξεων, αξίζει να δούμε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά επεισόδια του έρποντος "πολέμου" των Εστιών: τη διοχέτευση στα ΜΜΕ μιας κραυγαλέας κινδυνολογίας, που εμφανίζει τους χώρους αυτούς σαν ένα ανεξέλεγκτο άντρο ναρκωτικών, με άμεσο αίτημα τη στενή αστυνόμευσή του. Επιχείρημα τρομακτικό, το οποίο όμως διαψεύδεται από τις ίδιες τις αστυνομικές αρχές!

Ηταν αρχές του 1999, ακριβώς πάνω στην κορύφωση της αναμέτρησης ΕΙΝ- οικοτρόφων, όταν ο αθηναϊκός Τύπος κατακλύστηκε από καταγγελίες για τα σημεία και τέρατα που (υποτίθεται ότι) συνέβαιναν στη ΦΕΕΜΠ: "Τρόμος στη φοιτητική εστία" (Νέα), "Τεκέδες έκαναν τις φοιτητικές εστίες" (Απογευματινή), "Βιασμοί και ναρκωτικά στις Εστίες υπό την ...προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου" (Αδ. Τύπος), κ.λπ. 

Οπως διαπιστώνουμε από ένα έγγραφο της Υποδιεύθυνσης Δίωξης Ναρκωτικών της Ασφάλειας Αττικής, το οποίο απευθύνεται προς τη Διεύθυνση Εστιακών & Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων του ΕΙΝ κι έπεσε στα χέρια των οικοτρόφων, πηγή όλων αυτών των καταγγελιών δεν ήταν άλλη από το ίδιο το Ιδρυμα, που την ίδια εποχή με έγγραφά του (27.10.98 και 27.1.99) ζητούσε την επέμβαση της αστυνομίας στο χώρο. 

Ο μπαμπούλας των "ναρκωτικών" προσφερόταν, άλλωστε, για πολλαπλές χρήσεις: όταν το 1998 οι οικότροφοι ανακάλυψαν ότι ο επικεφαλής της κυβερνητικής ΠΑΣΠ στην Εστία διέθετε (παράνομα) δυο ολόκληρα δωμάτια για λογαριασμό του, ο υφυπουργός Παιδείας Ανθόπουλος επιχείρησε να καλύψει το σκάνδαλο αποδίδοντας (όχι και πολύ πειστικά) τη συγκεκριμένη ατασθαλία στην "ανάγκη συνεργασίας με άλλους οικοτρόφους, διότι υπήρχαν καταγγελίες διακίνησης ναρκωτικών"!

Η επέμβαση, παρ' όλα αυτά, ξεκίνησε με τη "διακριτική" παρακολούθηση του χώρου από ασφαλίτες. Το έγγραφο της Δίωξης Ναρκωτικών προς το ΕΙΝ (αρ. πρωτ. 3008/25/24ζ) αποφαίνεται, ωστόσο, στις 5.2.1999 ότι "από τους μέχρι τώρα διακριτικούς ελέγχους που πραγματοποιήσαμε δεν διαπιστώθηκε διακίνηση ναρκωτικών στους χώρους της Φ.Ε.". 

Οσο για το αίτημα του ΕΙΝ, να κατασταλεί η παρουσία "εξωεστιακών" νέων στους χώρους της ΦΕΕΜΠ, η Ασφάλεια επισημαίνει ότι "η είσοδος στο κτίριο της Φ.Ε. είναι ελεύθερη", ότι ως εκ τούτου "καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας και μέχρι αργά το βράδυ στους κοινόχρηστους χώρους του κτιρίου κινείται μεγάλος αριθμός ατόμων και ιδιαίτερα στο ισόγειο, όπου λειτουργεί το κυλικείο, το θυρωρείο και το τηλεφωνικό κέντρο" -οπότε, "με δεδομένα τα παραπάνω, ο έλεγχος στους εσωτερικούς κοινόχρηστους χώρους του κτιρίου της Φ.Ε. είναι δύσκολος και αναποτελεσματικός, σε περίπτωση δε συλλήψεως εξωεστιακών ατόμων εντός του κτιρίου είναι ενδεχόμενο να προκληθούν επεισόδια σε βάρος των αστυνομικών της Υπηρεσίας μας". 

Η προσεκτική στάση της Ασφάλειας δεν κάμπτει ωστόσο τη διοίκηση του ΕΙΝ. Στις 14.10.1999, ο γενικός διευθυντής του Γιάννης Κουμέντος "ενημερώνει" το τοπικό Αστυν. Τμήμα ότι το ΕΙΝ "δεν είναι εκπαιδευτικό ίδρυμα" και, ως εκ τούτου, "οι Αστυνομικές Αρχές έχουν το δικαίωμα να επέμβουν" στο εσωτερικό της Εστίας "όταν κληθούν από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας". 

Φαίνεται όμως ότι οι αστυνομικοί δεν διακρίνονταν από τον ίδιο κατασταλτικό ζήλο με τους "παιδαγωγούς" του ΕΙΝ. Αυτό τουλάχιστον συνάγουμε από μεταγενέστερο έγγραφο του Ιδρύματος (18.12.2000, αρ. πρωτ. 324/29/23529), που διαμαρτύρεται προς τη Δίωξη Ναρκωτικών και το Α.Τ. Ζωγράφου για την "αδράνειά" τους και τους καλεί (σε κάπως δυσνόητα ελληνικά) "όπως επιληφθούν του θέματος με έγκαιρη συνεργασία του Διευθυντού της ΦΕΕΜΠ κ. Κ. Κορμπάκη, τηλ. 7757581, για έγκαιρη παρουσία τους στον χώρο της Εστίας, όποτε χρειασθεί".

Μέχρι στιγμής, η πρόθεση για αστυνομοκρατούμενες Φοιτητικές Εστίες παρέμεινε στα χαρτιά. Ποιος ξέρει, όμως, τι επιφυλάσσει το μέλλον; Ιδίως με τη δεδομένη ψύχωση περί "ασφάλειας" που συνοδεύει το "εθνικό όραμα" του 2004... 

(Ελευθεροτυπία, 29/6/2002)