Υστερα από πολύχρονους αγώνες η Χαλκιδική απαλλάσσεται από τους επικίνδυνους μύθους για την ανάπτυξή της


Οι λογαριασμοί της TVX
 

"Δικαστικό λουκέτο στην TVX Ελλάς"
        («ΤΑ ΝΕΑ», 16/10/2002)

ΟΛΑ ΤΑ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ρεπορτάζ συμφωνούν ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας σε λίγες μέρες δημοσιεύει και επίσημα την ήδη ληφθείσα ομόφωνη απόφασή του με την οποία σταματούν οι εξορύξεις της TVX κάτω από το χωριό Στρατονίκη της Χαλκιδικής. Στη θέση δηλαδή, όπου σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα αργύρου, σιδηροπυρίτη, ψευδαργύρου κ.ά., και από τα οποία προκύπτουν τα κέρδη της και, όπως ισχυρίζεται, η βιωσιμότητά της. Ειδικά για το οικονομικό μέλλον της εταιρείας έχει γράψει η "Καθημερινή" σε ανύποπτο χρόνο, ήδη από τις 13/12/2001, ότι "δεν υπάρχει δυνατότητα άλλου κοιτάσματος και ότι η εκμετάλλευση του κοιτάσματος της Στρατονίκης θα εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα των μεταλλείων για μια δεκαετία".

Η απόφαση του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έρχεται μετά τη σχετική προσφυγή του Δήμου Σταγείρων-Ακάνθου και κατοίκων της Στρατονίκης κατά του υπουργείου Ανάπτυξης, το οποίο ενέκρινε τη συνέχιση και την επέκταση των επικίνδυνων εξορύξεων κάτω απ' τον οικισμό, χωρίς ειδική Μελέτη Περιβαλλοντικών Ορων, ούτε Προέγκριση Χωροθέτησης. Το γεγονός αυτό εκ των πραγμάτων ανοίγει τη συζήτηση για ολόκληρη την ιστορία της πολυεθνικής εταιρείας TVX στη χώρα μας από το 1995. Γιατί η απόφαση του ΣτΕ, πέρα από τις προφανείς συνέπειες που έχει στα ταμεία και στους προσανατολισμούς μιας μεγάλης επιχείρησης, θέτει σε αμφισβήτηση και το βασικό "αναπτυξιακό" δόγμα της κυβέρνησης για την περιοχή, εφόσον συνυπολογίσουμε και την ακύρωση (πάλι από το ΣτΕ, τον περασμένο Απρίλιο) της χρυσοφόρας εξόρυξης στην Ολυμπιάδα.

Ακροβασίες με τις μελέτες

Οι αναγνώστες μας θα θυμούνται ότι σε σειρά δημοσιευμάτων του "Ιού" είχαμε περιγράψει αναλυτικά τις αλλεπάλληλες παραλείψεις και τις αυθαίρετες πράξεις των κυβερνητικών (και υπηρεσιακών) παραγόντων που μαθηματικά οδηγούσαν σε αδιέξοδο, αλλά και σε περιβαλλοντικά εγκλήματα, προκαλώντας εντάσεις στην τοπική κοινωνία, βίαια επεισόδια, εκατοντάδες συλλήψεις, βαριές καταδίκες κατοίκων κ.λπ. Ενα απλό παράδειγμα που αναφέρεται στην άδεια εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων των "Μαύρων Πετρών" -αυτά που η TVX αποσπά βάζοντας φουρνέλα κάτω από τον οικισμό της Στρατονίκης- είναι νομίζουμε ενδεικτικό. Η περίφημη -και άκυρη πια- έγκριση (της 15ης Φεβρουαρίου 2002) του υπουργείου Ανάπτυξης (με την υπογραφή του υφυπουργού Αλέξανδρου Καλαφάτη) ήταν στην ουσία η άκριτη αποδοχή της "τεχνικής μελέτης" της ίδιας της TVX, με την εξής καταπληκτική διατύπωση: "Η έγκριση αυτή δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση τη διαπίστωση από τις υπηρεσίες του υπουργείου της ακρίβειας των τεχνικών στοιχείων και υπολογισμών, που περιέχει η μελέτη, την ευθύνη για την ορθότητα των οποίων έχουν οι μελετητές (σ.σ. της εταιρείας)". Στην περίπτωση που οποιοσδήποτε αναρωτηθεί γιατί το ελληνικό Δημόσιο δεν ελέγχει ουσιαστικά την αξιοπιστία των εξορυκτικών τεχνικών που εφαρμόζει η εταιρεία και τους κινδύνους που προκύπτουν, ο κ. Καλαφάτης μας υπόσχεται καθησυχαστικά (;) ότι τα στοιχεία της μελέτης "υπόκεινται σε μελλοντικό έλεγχο από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου και τα λοιπά αρμόδια ελεγκτικά όργανα".

Η προχειρότητα (και η πασιφανής σκοπιμότητα υπέρ των συμφερόντων της TVX) με την οποία αντιμετωπίστηκαν οι επιπτώσεις στο, πραγματικά πανέμορφο και ιστορικό, φυσικό περιβάλλον και στη ζωή πολλών κατοίκων, κάποτε θα αποκαλυπτόταν. Οπως, σύμφωνα με δημοσιεύματα, είπε ο εισηγητής στην Ολομέλεια του ΣτΕ κ. Φλώρος, πριν από την επέκταση των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων έπρεπε να προηγηθούν μία μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και νέα απόφαση για έγκριση περιβαλλοντικών όρων που θα λάμβαναν υπόψη τούς πιθανούς κινδύνους και θα αντιμετώπιζαν τις ενδεχόμενες συνέπειες από τη μεταλλευτική δραστηριότητα κάτω από το δομημένο τμήμα του οικισμού. 

Εκ των πραγμάτων επομένως, μετά το όχι του ΣτΕ στις εξορύξεις, τίθεται με έντονο τρόπο το θέμα της αναζήτησης συγκεκριμένων ευθυνών. Γιατί δεν τηρήθηκε η νομιμότητα από τη Διοίκηση; Ποια πρόσωπα (υπουργοί, υφυπουργοί, γενικοί γραμματείς, γενικοί διευθυντές, υπηρεσιακοί παράγοντες σε υπουργεία και νομαρχία κ.ά.) παρέβησαν το καθήκον τους;

Ολα στον αέρα

Εύλογα θα ακολουθήσουν πολύπλευρες και πολύχρονες νομικές διαδικασίες. Θα υπάρξουν οι διεκδικήσεις της εταιρείας για "διαφυγόντα κέρδη" και ό,τι άλλο προβλέπεται από τη σύμβασή της με το ελληνικό Δημόσιο. Ποσά της τάξης των εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων είναι πολύ πιθανό να δοθούν από το Δημόσιο, εκτός αν βρεθούν άλλες δυνατότητες συμψηφισμού. Η ώς τώρα προϊστορία έχει δείξει τις σκληρές διαθέσεις και τις μεθοδεύσεις της TVX. Τους προηγούμενους μήνες επιστράτευσε ακόμα και τον Αμερικανό πρέσβη κ. Μίλερ όποτε θεωρούσε ότι οι αγωνιστικές κινητοποιήσεις των κατοίκων ή τα "γρανάζια της ελληνικής γραφειοκρατίας" απειλούσαν την κερδοφόρα πορεία της επένδυσής της. Στις 20 του περασμένου Μαρτίου, π.χ., σύμφωνα με το "Εθνος", έγινε η ακόλουθη διαπραγμάτευση: "Στο υπουργείο Ανάπτυξης πραγματοποιήθηκε η πρώτη από μια σειρά προγραμματισμένων συναντήσεων του υπουργού Ακη Τσοχατζόπουλου με τα στελέχη της εταιρείας TVX, μετά την ανακοίνωση της απόφασης του ΣτΕ για την ακύρωση της επένδυσης του μεταλλείου χρυσού στην Ολυμπιάδα. Στη συνάντηση μετείχαν και ο πρόεδρος της μητρικής εταιρείας TVX Gold, Τ. Χάρβεϊ, αλλά και ο Αμερικανός πρέσβης Τ. Μίλερ. Υπογραμμίζεται πως η εταιρεία προτίθεται να διεκδικήσει αποζημιώσεις για τις επενδύσεις 250 εκατομμυρίων δολαρίων που έχει κάνει στην περιοχή, βάσει σύμβασης που έχει υπογράψει με το ελληνικό Δημόσιο". 

Από την άλλη πλευρά θα κινηθούν οι κάτοικοι. Ηδη έχουν κατατεθεί 671 αγωγές κατοίκων κατά της εταιρείας, αλλά στο εξής οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να στραφούν και κατά των διοικητικών αρχών που με τις άκυρες πλέον αποφάσεις τους συνέβαλαν στο να υποστούν διάφορες βλάβες. Αγνωστο το χρηματικό ύψος κι αυτού του λογαριασμού. Επίσης, για πρώτη φορά τα ελληνικά δικαστήρια είναι πιθανό να κληθούν να αποτιμήσουν και τις γενικές επιβαρύνσεις που έχουν επέλθει στο περιβάλλον, εγκαινιάζοντας και στη χώρα μας την πιο προχωρημένη εφαρμογή του περιβαλλοντικού δικαίου.

Υπάρχουν βέβαια και οι εργαζόμενοι στην TVX που θα βρεθούν στον αέρα. Κι αυτοί θα έχουν λόγους να πιέσουν προς όλες τις κατευθύνσεις ψάχνοντας να βρουν το δικό τους δίκιο. Σε πολλές περιπτώσεις υπερασπίστηκαν τα συμφέροντα της TVX (που τα ταύτιζαν απλοϊκά με τα δικά τους), στρεφόμενοι ακόμα και με τη βία εναντίον των δημοτικών αρχών και άλλων συμπολιτών τους που έβαζαν την ποιότητα της ζωής και τη διατήρηση του περιβάλλοντος πάνω από την ανάπτυξη των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων των εργοδοτών τους. Κι αυτοί θα αναζητήσουν -πέρα από τους πολιτικά και ηθικά υπεύθυνους- τις δικές τους αποζημιώσεις. Τα δικαστήρια στον Πολύγυρο, και όχι μόνο, θα έχουν πολλή δουλειά το επόμενο διάστημα.

Υπάρχει άλλη ανάπτυξη;

Δουλειά όμως θα πιάσουν και οι πολιτικές δυνάμεις. Ούτως ή άλλως, τα μαχαίρια έχουν βγει από την εποχή που αμφισβητήθηκε η σκοπιμότητα και η νομιμότητα των επιλογών της κυβέρνησης η οποία παρουσίαζε την TVX περίπου ως μοχλό ανάπτυξης της περιοχής και ως το πρότυπο εγκατάστασης του ξένου κεφαλαίου στην Ελλάδα. Τα κεντρικά στελέχη της Ν.Δ., υποστηρίζοντας συστηματικά την απρόσκοπτη δραστηριότητα τέτοιου είδους μεγάλων επενδυτών, που με το χρυσάφι τους θα τονώσουν την ελληνική οικονομία, κατηγορεί σε κάθε ευκαιρία την κυβέρνηση ότι είναι ανίκανη να εγγυηθεί το συμφέρον των επενδυτών. Τον περασμένο Μάιο, ο βουλευτής Γιώργος Αλογοσκούφης, μιλώντας σε ένα ειδικό διεθνές κοινό του Ελληνικού Κέντρου Επενδύσεων με θέμα την προσέλευση κεφαλαίων από το εξωτερικό, παρουσίασε την υπόθεση της TVX ως παράδειγμα προς αποφυγήν. Εννοούσε βεβαίως τις οικολογικές ευαισθησίες των κατοίκων, την ανυπαρξία κυβερνητικής πυγμής και ενδεχομένως τις υπερεξουσίες των δικαστηρίων.

Δείγμα του είδους της συζήτησης που θα ακολουθήσει αποτελεί ένα δημοσίευμα του "Ελ. Τύπου", αμέσως μετά την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ κατά της TVX: "Ο επενδυτικός 'Τιτανικός', που κόστισε στην TVX περισσότερα από 250.000.000 δολάρια, συμπαρασύρει στα βάθη της απαξίωσης το διεθνές κύρος του ελληνικού κράτους". 

Φοβούμαστε ότι ελάχιστοι θα θέσουν το κατά τη γνώμη μας πραγματικό ερώτημα που επανέρχεται έξι χρόνια μετά την τρέλα με το χρυσό: Γιατί η πανέμορφη Κεντρική Χαλκιδική των μεταλλείων να χρειάζεται υποχρεωτικά τις μπουλντόζες, τους δυναμίτες, τα δηλητήρια και τις διογκούμενες πληγές στο φυσικό της τοπίο για να αναπτυχθεί με τρόπο που οι κάτοικοί της να απολαμβάνουν (με τόση ανάπτυξη) μόλις το 1/3 του κατά κεφαλήν εισοδήματος της υπόλοιπης περιφέρειας;

Περισσότερα για την TVX στην Ελλάδα:

-"Οταν ο χρυσός δεν λάμπει", Ιός, 24/6/2001 (http://www.iospress.gr/ios2001/ios20010624a.htm)

-"Η τρέλα με το χρυσό", Ιός, 22/7/2001 (http://www.iospress.gr/ios2001/ios20010722a.htm)

-"Ο τρόμος κάτω απ' την πόλη", Ιός 9/3/2002 (http://www.iospress.gr/mikro2002/mikro20020309.htm)

-και στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων (http://antigoldgreece.tripod.com)

(Ελευθεροτυπία, 26/10/2002)