Ισότητα στους φόρους, όχι όμως και στην αντιμετώπιση των γυναικών από την Εφορία


Και φοροεισπράκτορες και πατριάρχες
 

"Φορολογική ισότητα ανδρών και γυναικών"
        («Η Εποχή», 22/12/2002)

ΠΡΟΤΟΥ ΚΑΛΑ-ΚΑΛΑ τελειώσουν οι γιορτινές τελετουργίες που σημαδεύουν το γύρισμα του χρόνου, οι φορολογούμενοι άνδρες και οι φορολογούμενες γυναίκες -γιατί δεν πιστεύουμε να υπάρχει αμφιβολία πως στην Ελλάδα φορολογούνται και οι γυναίκες- ανασκουμπώνονται για την ετήσια αναμέτρησή τους με την Εφορία. Δυσάρεστο και για τα δύο φύλα το καθήκον, γίνεται άκρως ενοχλητικό για τις γυναίκες που, μόλις πιάσουν στα χέρια τους το γνώριμο όσο και απωθητικό έντυπο, αντιλαμβάνονται πως για μια ακόμη χρονιά θα πληρώσουν το χαράτσι που τους αναλογεί ως πολίτες μιας ιδιότυπης κατηγορίας: στην περίπτωση που διαθέτουν σύζυγο, η δήλωση θα συμπληρωθεί υποχρεωτικά από εκείνον ως «υπόχρεο», ενώ αυτές θα περιοριστούν στο ρόλο «της συζύγου» του (Ε1, πίνακας 1). Αν έχουν παιδιά, για τη δήλωση των εισοδημάτων τους υπεύθυνος είναι ο πατέρας. Αν πάλι ζητήσουν πρόσβαση στον κοινό φάκελο, οι υπάλληλοι της Εφορίας τούς επιτρέπουν να ενημερωθούν μόνο για όσα στοιχεία τις αφορούν. Κι αν κατά την εκκαθάριση εγκριθεί κάποιο ποσό προς επιστροφή, τα χρήματα αυτά θα επιστραφούν στο όνομα του συζύγου, ακόμη και αν προέρχονται από το δικό τους εισόδημα. Στην περίπτωση πάλι που πρόκειται για γυναίκες που ζουν μόνες, τότε το όνομά τους θα έχει αναγραφεί από την υπηρεσία στη στήλη με τον τίτλο «του υπόχρεου» (θηλυκός τύπος της λέξης δεν προβλέπεται), ενώ θα παραμείνει κενή η θέση «της συζύγου». 

Διαμαρτυρία 

Το θέμα είναι γνωστό από καιρό, αλλά παραμένει άλυτο: ατελέσφορη έχει αποδειχθεί κάθε προσπάθεια να «εκσυγχρονιστούν» τα φορολογικά έντυπα, και, κυρίως, να λάβουν επιτέλους υπόψη τους οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών όσα περί ισότητας των φύλων ορίζονται από το σύνταγμα και από το εδώ και χρόνια ισχύον οικογενειακό δίκαιο. Τη φορά, ωστόσο, αυτή θεωρούμε πολύ δύσκολο να συνεχίσουν οι αρμόδιοι να αγνοούν τις διαμαρτυρίες των φορολογούμενων γυναικών για τη μεταχείριση που τους επιφυλάσσεται από το υπουργείο Οικονομικών και τους ανθρώπους του. Ας δούμε γιατί:

Επί μία δεκαετία, μία φορολογούμενη πολίτις από τη Θεσσαλονίκη, η εκπαιδευτικός Δέσποινα Σδούκου, αρνείται να αποδεχθεί το ρόλο «της (άβουλης) συζύγου», υπογράφοντας απλώς τη φορολογική δήλωση που οφείλει να συντάξει (και) εκ μέρους της ο «υπόχρεος» σύζυγός της. Την αντίρρησή της διατύπωσε εξαρχής γραπτώς στην Εφορία στην οποία ανήκει, εξηγώντας τους λόγους που την οδηγούν να υποβάλλει χωριστή δήλωση. Παρά τις συστάσεις της αρμόδιας υπηρεσίας που της ζήτησε να συμμορφωθεί και να καταθέσει τη δήλωση στο όνομα του συζύγου της, η κυρία Σδούκου κατάφερε να γίνεται κάθε χρόνο δεκτή η ατομική της δήλωση, την οποία πάντοτε συνοδεύει με ένα κείμενο διαμαρτυρίας, στο οποίο απαριθμεί τους λόγους που υπαγορεύουν την κίνησή της. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυρία Σδούκου επέμεινε στη στάση της, ακόμη και τις φορές που η επιλογή της χωριστής δήλωσης τής προκάλεσε πρόσθετες επιπλοκές με τη Εφορία.

Ωρα για λύση

Πιστεύοντας ότι οι σεξιστικές διατάξεις που αφορούν τη φορολόγηση των έγγαμων γυναικών είναι άκρως προσβλητικές για κάθε φορολογούμενη, η Δέσποινα Σδούκου αποφάσισε πρόσφατα να μοιραστεί το πρόβλημα με άλλες γυναίκες, ζητώντας την αλληλεγγύη τους και προτείνοντας τη διενέργεια μιας καμπάνιας που θα υποχρεώσει το υπουργείο Οικονομικών να εναρμονιστεί με τις αρχές της ισότητας. Η ιδέα ενθουσίασε πολλές γυναίκες, και η Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης ξεκίνησε συλλογή υπογραφών από πολίτες (άνδρες και γυναίκες) και συλλογικότητες, ζητώντας την κατάργηση του σεξιστικού φορολογικού νόμου και την άμεση άρση των φορολογικών διακρίσεων σε βάρος των γυναικών (βλ. πλαίσιο). Τη διαμαρτυρία συνυπογράφουν ήδη το Φεμινιστικό Κέντρο Αθήνας, η Αδέσμευτη Κίνηση Γυναικών και η ΟΓΕ. 

Στο μεταξύ, η υπόθεση έφτασε στη Βουλή, ενώ με το θέμα ασχολείται από καιρό και ο Συνήγορος του Πολίτη. Στις 9 Δεκεμβρίου, η Μαρία Δαμανάκη κατέθεσε επίκαιρη ερώτηση με θέμα τη φορολόγηση των γυναικών, ενώ ερώτηση με θέμα τις διακρίσεις μεταξύ συζύγων κατά την επιστροφή φόρου εισοδήματος υπέβαλε και η βουλευτής της Ν.Δ. Κατερίνα Παπακώστα. (Ερώτηση με σχετικό περιεχόμενο είχε καταθέσει η κυρία Δαμανάκη και πριν από δύο χρόνια.) Στη φετινή ερώτησή της, η βουλευτής του ΣΥΝ χαρακτήριζε αναχρονιστικό, υποτιμητικό και άδικο το ισχύον σύστημα φορολόγησης των γυναικών (υπόχρεος ο σύζυγος, ενώ η σύζυγος απλώς υπογράφει, η σύζυγος δεν έχει πρόσβαση στα στοιχεία του κοινού φακέλου αλλά μόνο σε όσα την αφορούν, ο σύζυγος εισπράττει τις τυχόν επιστροφές φόρου και των δύο) και ζήτησε να υιοθετηθεί και στην Ελλάδα το καθεστώς των χωριστών φορολογικών δηλώσεων, εφόσον το επιθυμούν οι ενδιαφερόμενοι. 

Στη βουλευτή του ΣΥΝ απάντησε ο υφυπουργός Οικονομικών Απόστολος Φωτιάδης (13/12), υποστηρίζοντας ότι η ανάγκη «απλούστευσης της γραφειοκρατίας» και όχι η υποτίμηση των γυναικών κρύβεται πίσω από τη ρύθμιση περί κοινής φορολογικής δήλωσης των εγγάμων. Ο υπουργός απέδωσε σε παλαιότερη εγκύκλιο των αρμόδιων υπηρεσιών την αδυναμία των γυναικών να έχουν πρόσβαση στα στοιχεία του οικογενειακού τους φακέλου (λόγω του φορολογικού απορρήτου του συζύγου τους!) και υποσχέθηκε την άμεση απόσυρση της σχετικής διάταξης. Υπογράμμισε, ωστόσο, ότι το σύστημα με το σύζυγο «υπόχρεο» της κοινής δήλωσης θα συνεχίσει να ισχύει για λόγους οικονομίας και διευκόλυνσης της όλης διαδικασίας. 

Είναι προφανές ότι το πρόβλημα παραμένει. Η Μαρία Δαμανάκη σκοπεύει σύντομα να καταθέσει πρόταση νόμου, έχοντας ταυτόχρονα εξασφαλίσει τη συμφωνία και άλλων γυναικών συναδέλφων της. Από την πλευρά της, η Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης εντείνει την καμπάνια συλλογής υπογραφών, η οποία, όπως μας ενημερώνει, βρίσκει ήδη μεγάλη ανταπόκριση. Το επιχείρημα του υπουργού ότι η γραφειοκρατία θα επιβαρυνθεί, αν οι γυναίκες υποβάλλουν, εφόσον επιθυμούν, χωριστή δήλωση, δεν τις πείθει - και με το δίκιο τους. «Οι Ελληνίδες αγωνίστηκαν πολύ σκληρά για τα ανθρώπινα, πολιτικά και κοινωνικά τους δικαιώματα», σημειώνουν. «Αν οι γυναίκες δεν ψήφιζαν, δεν ασκούσαν επαγγέλματα και, γενικότερα, αν απείχαν από τη δημόσια σφαίρα, θα υπήρχε πολύ λιγότερη γραφειοκρατία».



Οχι στο σεξιστικό φορολογικό νόμο


Το ελληνικό σύνταγμα κατοχυρώνει την ισότητα των δύο φύλων και επιβάλλει την ίση αντιμετώπιση ανδρών και γυναικών από το νόμο. Το νέο οικογενειακό δίκαιο ορίζει τον ισότιμο σε όλα τα επίπεδα ρόλο των συζύγων στο πλαίσιο των οικογενειακών υποχρεώσεων. Εντούτοις, μια δημόσια υπηρεσία, το υπουργείο Οικονομικών, παραβιάζει συστηματικά το σύνταγμα και καταστρατηγεί την αρχή της ισότητας των δύο φύλων, αλλά και κάθε αρχή δικαίου, όταν κατά την υποβολή και εκκαθάριση της φορολογικής δήλωσης ισχύει:

1. Στο έντυπο της δήλωσης αναφέρεται σαφώς ως υπόχρεος ο σύζυγος και η παντρεμένη γυναίκα αναφέρεται ως η σύζυγος του υπόχρεου και απλά στο τέλος υπογράφει. Επίσης ορίζεται σαφώς ότι ο πατέρας είναι υπεύθυνος για τη δήλωση εισοδημάτων των ανήλικων παιδιών. Αγνοούν μήπως οι αρμόδιοι του υπουργείου ότι εδώ και πολλά χρόνια το οικογενειακό δίκαιο έχει αλλάξει, η ανδρική αρχηγία έχει καταργηθεί και οι σύζυγοι φέρουν από κοινού τα βάρη του γάμου;

2. Μετά το γάμο το ΑΦΜ του συζύγου γίνεται κοινό φορολογικό μητρώο του ζεύγους, έστω κι αν η σύζυγος διατηρεί δικό της ΑΦΜ.

3. Σε περίπτωση που μετά την εκκαθάριση προκύψει επιστρεφόμενο ποσό, η επιταγή εκδίδεται στο όνομα του συζύγου, έστω και αν τα χρήματα προέρχονται εξ ολοκλήρου από κρατήσεις στα εισοδήματα της συζύγου. Αυτό εκτός του ότι συνιστά κατάφωρη αδικία (εισοδήματα που αποδεδειγμένα είναι της συζύγου περιέρχονται απευθείας στα χέρια του συζύγου) έχει αποτέλεσμα, ειδικά σε ζευγάρια με τεταμένες σχέσεις, συχνά ο σύζυγος να καταχράται νόμιμα χρήματα της συζύγου.

4. Στο έντυπο των οδηγιών που αποστέλλονται μαζί με τη δήλωση, η σύνταξη και η φραστική διατύπωση των οδηγιών δηλώνουν ότι το πρόσωπο απεύθυνσης είναι αποκλειστικά ο σύζυγος, ως ο μόνος αρμόδιος να εκπροσωπήσει την οικογένεια στις συναλλαγές της με μια δημόσια υπηρεσία. Θεωρεί μήπως η συγκεκριμένη δημόσια υπηρεσία ότι η μέση Ελληνίδα δεν γνωρίζει γραφή και ανάγνωση ή απλά απαξιοί να εναρμονιστεί με το σύνταγμα, το οποίο ορίζει την ισότιμη αντιμετώπιση όλων των πολιτών από το νόμο;

Εμείς που υπογράφουμε αυτή τη διαμαρτυρία, απαιτούμε:

* να δώσουν επιτέλους μια σαφή εξήγηση οι αρμόδιοι του υπουργείου Οικονομικών, γιατί επί τόσα χρόνια αφήνουν να διαιωνίζεται αυτή η απαράδεκτη κατάσταση σε βάρος των φορολογούμενων παντρεμένων γυναικών, προσβάλλοντας και υποτιμώντας τελικά όλες τις γυναίκες και το γυναικείο φύλο και

* να γίνουν το συντομότερο δυνατό όλες οι αναγκαίες ρυθμίσεις στο φορολογικό νόμο, ώστε η παντρεμένη γυναίκα να μην ορίζεται και κατά συνέπεια αντιμετωπίζεται ως η σύζυγος του υπόχρεου, αλλά ως αυτόνομη προσωπικότητα και σε τελευταία ανάλυση να μη γίνεται καμία απολύτως διάκριση στη φορολογική μεταχείριση των πολιτών με βάση το φύλο.

Καλούμε τις γυναικείες και φεμινιστικές κινήσεις, οργανώσεις και συλλόγους, τη γραμματεία ισότητας, το ΚΕΘΙ, τα κόμματα, τους/τις βουλευτές, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, τους δημοκρατικούς φορείς και όλους τους πολίτες να στηρίξουν την καμπάνια μας με την υπογραφή τους και με την προώθησή της σε όλη την Ελλάδα.

Οι γυναίκες δεν είναι πια το δεύτερο φύλο.

Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης

Φεμινιστικό Κέντρο Αθήνας

Αδέσμευτη Κίνηση Γυναικών

(Υπογραφές: forologiaginaikon@hotmail.com και Μακεδονικό Ινστιτούτο Εργασίας, Για την Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης, Αισώπου 24, Τ.Κ. 546 27.)

(Ελευθεροτυπία, 4/1/2003)