Απάντηση στο άρθρο του Κώστα Μπακογιάννη «Οι νονοί της 17Ν»


Το ανφέρ του εγγονού
 

"Αν δεν καταδικάζεις την εγκληματική δράση τότε την υιοθετείς"
        (Αλέξανδρος Λυκουρέζος, 24/9/03) 


ΟΤΑΝ ΠΡΩΤΟΔΙΑΒΑΣΑΜΕ το άρθρο "Οι νονοί της 17Ν" στο "Βήμα της Κυριακής" (31/8/03) η αυθόρμητη αντίδρασή μας ήταν να ξανακλείσουμε την εφημερίδα. Μπορεί το άρθρο να ανέπτυσσε έναν φτηνό και συκοφαντικό ισχυρισμό ο οποίος έθιγε -μεταξύ άλλων - και τον "Ιό" αλλά και ολόκληρη την "Ελευθεροτυπία", όμως η ιδιότητα του αρθρογράφου αποκλείει καταρχήν οποιαδήποτε αντιπαράθεση. Ο κ. Κώστας Μπακογιάννης υπογράφει ως "γιος του δολοφονηθέντος από τη 17Ν Παύλου Μπακογιάννη". 

Ο γιος του θύματος έχει εκ προοιμίου δικαίωμα να λέει ό,τι θέλει. Ακόμα και να συκοφαντεί, να δυσφημεί και να εκθέτει σε κάθε λογής κίνδυνο όποιον θέλει. Οσοι τον ακούν ή τον διαβάζουν φέρνουν στο νου τους συγγενείς των θυμάτων σε συνηθισμένες δίκες επαρχιακού κακουργιοδικείου. Ακόμα και η αστυνομία καμιά φορά επιτρέπει ένα μικρό "λιντσάρισμα" από τους συγγενείς των θυμάτων για να εκτονωθούν εις βάρος των κατηγορουμένων ή των μαρτύρων υπεράσπισης στα διαλείμματα της ακροαματικής διαδικασίας. 

Αυτό όμως το δικαίωμα στο ακαταλόγιστο δεν το έχει ο γόνος μιας από τις μεγαλύτερες πολιτικές οικογένειες του τόπου. Και δεν το έχει πολύ περισσότερο ο υποψήφιος πολιτευτής του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Διότι από την ίδια εφημερίδα που φιλοξένησε το συκοφαντικό του πόνημα είχαμε πληροφορηθεί εδώ και δυο χρόνια ότι "φέρεται, σύμφωνα με πληροφορίες μου, πρόθυμος να πολιτευθεί στην πατρίδα του αειμνήστου πατρός του, την Ευρυτανία" (9.9.01, στήλη "Βηματοδότης"). Στην ίδια στήλη διαβάζαμε τότε ότι "ακούω ότι και η κυρία Αλεξία Μπακογιάννη-Ζαφειριάδου ανοίγει βηματισμό προς τη Βουλή και, επίσης, ότι προς την ίδια κατεύθυνση κοιτάζει και ο σύζυγός της κ. Δημήτρης Ζαφειριάδης-Μπακογιάννης. Είναι όμως νωρίς ακόμα για το ζεύγος". Το μπλέξιμο με τα επώνυμα είναι σαφές. Ολη η οικογένεια, αντλεί το πολιτικό της κύρος από τον Παύλο Μπακογιάννη, με πρώτη φυσικά την Ντόρα Μπακογιάννη που κληρονόμησε επάξια την έδρα της Ευρυτανίας. Νεότερες πληροφορίες "κύκλων της Ντόρας", μεταθέτουν την έναρξη της πολιτικής καριέρας του γιου της δημάρχου μετά την αποφοίτησή του ("Ελευθεροτυπία", 18/9/03), αλλά η ουσία δεν αλλάζει. 

Μέχρι εδώ πάντως δεν διαπιστώνεται τίποτα το επιλήψιμο ή το παράξενο. Αλλωστε υπάρχει στην Ελλάδα -και σε όλο τον κόσμο- μια παράδοση να πολιτεύονται οι οικείοι των πολιτικών που πέφτουν θύματα δολοφονίας. Πρόκειται για ένα είδος απόδοσης τιμής του εκλογικού σώματος στο θύμα, αλλά και μια έμπρακτη απάντηση της οικογένειας του εκλιπόντος σε εκείνους που του στέρησαν τη ζωή. Είναι η μοναδική έκφραση "νεποτισμού" στη δημόσια ζωή που διαθέτει ισχυρά ηθικά ερείσματα. 

Δικαίωμα λοιπόν του κ. Μπακογιάννη να ακολουθήσει αυτό το δρόμο και ο ίδιος και η αδελφή του και ο γαμπρός του και όλη του η οικογένεια. Ομως από τη στιγμή που επέλεξε τη δημόσια δράση, πρέπει να είναι έτοιμος να δεχτεί την κριτική και τον αντίλογο, χωρίς να οχυρώνεται πίσω από την ιδιότητα του ορφανού. 

Ας το ξεκαθαρίσουμε λοιπόν. Ο κ. Μπακογιάννης μπορεί να υπογράφει ως "γιος δολοφονηθέντος", στην πραγματικότητα όμως λανσάρεται με το άρθρο ως υποψήφιος πολιτευτής. Μ' αυτή τη δεύτερη ιδιότητά του χάνει την ασυλία του "συγγενούς θύματος" και το σημαντικότερο: αναλαμβάνει την υποχρέωση να μετρά τα λόγια του. 

Η συκοφαντία

Μετά από την επιβεβλημένη διευκρίνιση, φτάνουμε στην ουσία της παρέμβασης του κ. Μπακογιάννη. Ως "νονούς της 17Ν" κατονομάζει τον "Ιό", την "Ελευθεροτυπία", και τέσσερις μάρτυρες υπεράσπισης του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου, που τον είχαν γνωρίσει στο Παρίσι τα χρόνια της δικτατορίας: τον κ. Αγγελόπουλο, τον κ. Αναγνωστόπουλο, τον κ. Ζουράρι και τον κ. Σκαρπαλέζο. 

Ως επιχειρήματα προβάλλει τα ακόλουθα:

1) Οι κατονομαζόμενοι ως "νονοί" βαπτίζουν τους δολοφόνους "εκτελεστές", τους τρομοκράτες "επαναστάτες", την τρομοκρατία "αντάρτικο", τον Κουφοντίνα "Παναγούλη", τον Γιωτόπουλο "Μπελογιάννη".

2) Πρόκειται για "ένα μικρό αλλά σκληρό πυρήνα συνομιλητών και συνοδοιπόρων της ΑΕ 17Ν". 

3) Υπάρχει ένα "Δίκτυο που έχει εξαπλωθεί σε τέτοιο βαθμό μέσα στους κύκλους του πολιτικού και δημοσιογραφικού κατεστημένου ώστε να δίδει γραμμή ακόμα και σε συντάκτες αυτής της δεύτερης σε πωλήσεις ιστορικής 'εφημερίδας των συντακτών'". 

4) Ειδικά για τον "Ιό", ο συγγραφέας αναφέρει ένα απόσπασμα για την αντιστασιακή δράση του Γιωτόπουλου και ειρωνεύεται όσους πιστεύουν ότι οι Αμερικάνοι θυμούνται ακόμα την επίθεση στην πρεσβεία τους από τη ΛΕΑ (29/8/72): "Λες και ο πλανητάρχης ξυπνάει και κοιμάται κάθε βράδυ με το όνομα Γιωτόπουλος αντί για Μπιν Λάντεν στα χείλη του, αφού ήταν τέτοιας σημασίας για τον παγκόσμιο αντιιμπεριαλιστικό αγώνα η τοποθέτηση εκείνης της βόμβας η οποία έσπασε ένα ολόκληρο τζάμι". 

Φυσικά τίποτα απ' αυτά δεν ισχύει. Ούτε η δική μας στήλη ούτε κανείς από τους κατονομαζόμενους χρησιμοποιεί το λεξιλόγιο που μας καταλογίζει. Οσο για τα περί "συνομιλητών" και "συνοδοιπόρων" της 17Ν, θα ήταν απλώς αστεία, αν δεν ήταν τόσο επικίνδυνα. Αν δεν αποτελούσαν, δηλαδή, απόπειρα ποινικοποίησης της ελεύθερης δημοσιογραφικής κρίσης και -πράγμα χειρότερο- του δικαιώματος των μαρτύρων υπεράσπισης να εκφράζονται κατά συνείδηση, χωρίς το φόβο να βρεθούν κι αυτοί κατηγορούμενοι. Η απόπειρα τρομοκράτησης των μαρτύρων υπεράσπισης, αλλά και η διατεταγμένη δημοσιογραφία δυστυχώς επικράτησε το καλοκαίρι του 2002, ρίχνοντας βαριά τη σκιά της στην αντιτρομοκρατική επιχείρηση των διωκτικών αρχών. 

Εμείς επιμένουμε ότι κανένας σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, ούτε δηλαδή η καταπολέμηση της τρομοκρατίας επιτρέπει:

- Την ποινικοποίηση ολόκληρων πολιτικών χώρων.

- Το στιγματισμό όσων θεωρούν υπόπτους οι "υπηρεσίες" ή τα ΜΜΕ.

- Την καταπάτηση συλλήβδην των δικαιωμάτων υπόπτων ή ανεπιθύμητων.

- Τη θέσπιση ειδικών νόμων, την εφαρμογή ειδικών κανόνων και τη σύσταση ειδικών δικαστηρίων.

- Την ανάκριση στην Εντατική, την παρουσία μασκοφόρων ενόπλων κατά την απολογία κατηγορουμένων, τα ειδικά κελιά, κλπ.

- Την κατάργηση του τεκμήριου αθωότητας και την παράκαμψη της αρχής του "ένοχος ένοχον ου ποιεί".

- Την επιστράτευση μαρτύρων "προϊούσας μνήμης".

Για όλα αυτά δεν μας λέει τίποτα ο κ. Μπακογιάννης. Και τι θα είχε άραγε να πει; 

Οσο για την επαναλαμβανόμενη για μια ακόμα φορά αμφισβήτηση της αντιστασιακής δράσης του Γιωτόπουλου, είναι σκόπιμο να είμαστε πιο αναλυτικοί, εφόσον αυτή η "κατηγορία" απευθύνεται κυρίως σ' εμάς. Οσοι παρακολούθησαν τα δημοσιεύματα του περασμένου χρόνου διαπίστωσαν την απελπισμένη προσπάθεια δημοσιογράφων, συνηγόρων πολιτικής αγωγής και εισαγγελέων να αμφισβητήσουν αρχικά το ίδιο το γεγονός (βλ. "Η βόμβα Πρετεντέρη", Ιός, 9/3/03). Οταν αποδείχτηκε (ακόμα και με αποκόμματα του Τύπου της εποχής) ότι είχε πράγματι τοποθετηθεί η βόμβα αυτή, εξακολούθησαν οι ίδιοι να αμφισβητούν τη σχέση του Γιωτόπουλου με την τοποθέτηση. Οταν τεκμηριώθηκε και αυτό, τότε κατέφυγαν στο τελευταίο "επιχείρημα": δεν πρόκειται -λένε- για σοβαρή αντιστασιακή πράξη, είναι για γέλια, οι Αμερικανοί ούτε που ασχολήθηκαν (συνήγορος πολιτικής αγωγής Αναγνωστόπουλος), το μόνο που έσπασε ήταν ένα τζάμι (Μπακογιάννης). 

Αυτή η επιμονή είναι ακατανόητη. Οποιος έζησε τα χρόνια της δικτατορίας, όποιος άκουγε την Ντόιτσε Βέλε του Παύλου Μπακογιάννη, αλλά και όποιος νεότερος μελέτησε στοιχειωδώς την εποχή της αντίστασης, γνωρίζει ότι η επιχείρηση μέσα στην πρεσβεία ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη για τους δράστες. Οσο για την υποτονική δημόσια αντίδραση των Αμερικανών, η εξήγηση είναι αυτονόητη: είναι γνωστό ότι η χούντα μιλούσε περιφρονητικά για "κροτίδες" όταν αναφερόταν στη δυναμική αντίσταση, ακριβώς για να την υποβαθμίσει και να τη συκοφαντήσει. Οι Αμερικάνοι είχαν επίσης κάθε λόγο να δηλώνουν ότι το δικτατορικό καθεστώς έχει παγιώσει την τάξη και την ασφάλεια. Ομως οι αγωνιστές που συλλαμβάνονταν ως βομβιστές αντιμετώπιζαν τα σκληρά βασανιστήρια, τα στρατοδικεία και τις πολύχρονες φυλακίσεις. 

Η επιμονή

Με εμπεριστατωμένη και κόσμια επιστολή, ο καθηγητής Δημήτρης Σκαρπαλέζος απάντησε στον κ. Μπακογιάννη από την ίδια εφημερίδα ("Το πένθος και τα όριά του", 7/9/03), όμως ούτε ο υποψήφιος πολιτευτής ούτε οι σύμβουλοί του (όπως πάντα βασιλικότεροι του βασιλέως) δεν χρησιμοποίησαν την ευκαιρία αυτή για ένα νηφάλιο διάλογο. Σε ανταπάντησή του (14/9/03) ο κ. Μπακογιάννης επιτέθηκε με ανοίκειους φραστικούς χαρακτηρισμούς στον κ. Σκαρπαλέζο και επέμεινε κατά γράμμα στο αρχικό κείμενο. Φρόντισε μόνο να μπαλώσει τον όρο "νονοί της 17Ν" (λέγοντας ότι εννοεί "πνευματική σχέση και όχι ηθική ή φυσική αυτουργία") για να καλύψει τα νώτα του από ενδεχόμενη μήνυση και αγωγή, τώρα που ακόμα δεν έχει βουλευτική ασυλία! 

Το άρθρο έγινε αμέσως δεκτό με ενθουσιασμό από το φαν κλαμπ του κ. Χρυσοχοΐδη στο χώρο του Τύπου. Ο κ. Πρετεντέρης σπεύδει να επικροτήσει το χαρακτηρισμό: "χειρότεροι από τους τρομοκράτες είναι οι νονοί τους -για να δανειστώ την έξοχη διατύπωση του Κώστα Μπακογιάννη" ("Το Βήμα" 12/9/03). Βέβαια δεν ξανακάνει το ίδιο λάθος, να αμφισβητήσει την αντιστασιακή δράση του Γιωτόπουλου. Ακόμα το φυσάει και δεν κρυώνει ότι τον είχε "αδειάσει" ακόμα και η εφημερίδα του, τότε που υποστήριζε ότι δεν υπήρξε καν βόμβα στην αμερικανική πρεσβεία επί χούντας. 

Αφήσαμε για το τέλος την παρατήρηση του κ. Μπακογιάννη ότι αυτοί οι "νονοί" -δηλαδή και εμείς- δεν καταδικάζουν κατηγορηματικά τη δράση της 17Ν. Εκφράζει κι αυτός με τη σειρά του το ύστατο επιχείρημα: αφού δεν την καταδικάζετε, αυτό σημαίνει ότι συμπλέετε. Βέβαια κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να "καταγγείλει" τον Πάσαρη, ή τον Σορίν Ματέι για να μιλήσει για τις συνθήκες κράτησής τους. Εμμέσως αυτό το επιχείρημα επιβεβαιώνει ότι ακόμα και οι πιο ακραιφνείς πολέμιοι της τρομοκρατίας τη θεωρούν πολιτικό φαινόμενο, το οποίο επιδέχεται αποδοχή και απόρριψη! 

Ομως όλοι οι θιγόμενοι από το άρθρο (και ανάμεσά τους και εμείς) έχουν διατυπώσει αναλυτικά τις θέσεις τους για το φαινόμενο της τρομοκρατίας, αλλά και ειδικά την οργάνωση 17Ν. Αν δεν συμφωνεί ο κ. Μπακογιάννης, δικό του πρόβλημα. Αυτό δεν του δίνει το δικαίωμα να απαιτεί από όλους να εκφράζονται με τον κώδικα των "δηλώσεων αποκήρυξης". Βέβαια ο ίδιος είναι πολύ μικρός, αλλά κάποιος από τους συμβούλους του ίσως θα έπρεπε να τον ενημερώσει για το ειδικό βάρος των "δηλώσεων" στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας. Κατά τραγική ειρωνεία, την ίδια μέρα που δημοσιευόταν το πρώτο του άρθρο, ο Κώστας Μπακογιάννης συμμετείχε -μεταξύ ελαχίστων Νεοδημοκρατών- στη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στη Μακρόνησο. Τι κατάλαβε; 

* Στη δημοσιογραφική κάλυψη της δίκης της 17Ν συνεργάζεται η Αντα Ψαρρά.

(Ελευθεροτυπία, 27/9/2003)