Ασφυκτικός περιορισμός των διαδηλώσεων στο κέντρο της πόλης εν όψει 2004

Η δημοκρατία εκτός δακτυλίου
 

"Η Αθήνα σε δοκιμασία"
(«Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 16/11/03)

Παραμονές της τριακοστής επετείου του Πολυτεχνείου διάλεξε η ηγεσία της ΕΛ.ΑΣ. να ανακοινώσει τα μέτρα περιορισμού των διαδηλώσεων στο κέντρο της πρωτεύουσας. Η σχετική διαταγή της, διαβάσαμε στις εφημερίδες, απαγορεύει στο εξής την κατάληψη του οδοστρώματος από "ολιγομελείς" συγκεντρώσεις (όσες δηλαδή, κατά την εκτίμηση των ίδιων των οργάνων της τάξης, δεν ξεπερνάνε τα 200 άτομα). Σε περίπτωση ανυπακοής των διαδηλωτών, η ίδια διαταγή προβλέπει το βίαιο σωφρονισμό τους και "σχηματισμό δικογραφίας εις βάρος των υπαιτίων που δεν συμμορφώνονται στις υποδείξεις" ('Τα Νέα' 13.11.03).

Σύμφωνα με τα ίδια δημοσιεύματα, το προ πολλού εξαγγελθέν νομοσχέδιο για τη συνολικότερη "ρύθμιση" των δημόσιων συναθροίσεων βρίσκεται, επίσης, στην τελική ευθεία. Είναι προφανές ότι οι "ολιγάριθμες" συγκεντρώσεις δεν αποτελούν παρά τον αδύνατο κρίκο, με πρόσχημα τον οποίο επιχειρείται να δικαιολογηθεί μια πολύ ευρύτερη φαλκίδευση του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος των πολιτών στη δημόσια διαμαρτυρία.

Ενα νομοσχέδιο στο συρτάρι

Φυσικά, η κυβερνητική σκλήρυνση (και) σ' αυτόν τον τομέα δεν προέκυψε στα καλά καθούμενα. Το αίτημα του περιορισμού των "ανεξέλεγκτων" διαδηλώσεων στο κέντρο της Αθήνας αποτελεί, αντίθετα, "εκσυγχρονιστικό" αίτημα μιας τουλάχιστον οκταετίας.

* Το 1995 ήταν ο νεοεκλεγείς Δημήτρης Αβραμόπουλος αυτός που ζητούσε να μπει φρένο στις διαδηλώσεις, επικαλούμενος "έντονες αντιδράσεις των κατοίκων και των εμπόρων" του κέντρου ('Ε' 29.3.95). Κι ο Θόδωρος Πάγκαλος αυτός που πλειοδοτούσε, διακηρύσσοντας ότι "η ιδιάζουσα κοινωνική θρασύτητα, να κλείνεις το δρόμο γιατί θέλεις να επιβάλεις τη δική σου άποψη ή γιατί σε έπιασε το άγχος ή γιατί θέλεις να προβάλεις τον εαυτό σου, πρέπει να τιμωρηθεί βαρύτατα" ('Το Ποντίκι' 17.4.95).

* Το 1997 ήταν η σειρά του Κώστα Λαλιώτη να διαπιστώσει "έμφραγμα" στην πρωτεύουσα και να συγκαλέσει ειδική σύσκεψη στο ΥΠΕΧΩΔΕ, απαιτώντας την κατάρτιση "κώδικα συμπεριφοράς διαδηλωτών" ('Ελ. Τύπος' 21.5.97).

* Το Μάρτιο του 1999, εποχή καθημερινών κινητοποιήσεων κατά του ΝΑΤΟϊκού βομβαρδισμού της Γιουγκοσλαβίας, ήρθε η σειρά του αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Βασίλη Παπαδάκη να γνωμοδοτήσει υπέρ της απαγόρευσης των διαδηλώσεων έξω από πρεσβείες ή κατοικίες μελών της κυβέρνησης ('Το Βήμα' & 'Εξουσία' 1.4.99).

* Το Μάρτιο του 2001, διαδοχικά δημοσιεύματα του 'Βήματος' προανήγγελλαν τη θέσπιση ενός δρακόντειου νομοθετήματος, το οποίο επαναλάμβανε (επί το περιοριστικότερον) τις "συστάσεις" του αντεισαγγελέα. Για πρώτη φορά, η επικείμενη ρύθμιση συνδέθηκε άμεσα με το 2004: ένα ανώνυμο "κυβερνητικό στέλεχος" τόνιζε την ανάγκη "να μην υπάρξουν ασύδοτες κινητοποιήσεις που μπορεί να αμαυρώσουν την εικόνα της χώρας και να δημιουργήσουν σειρά προβλημάτων την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων" (16.3.01). Από το βήμα της Βουλής, ο Κώστας Σημίτης επιβεβαίωσε λίγες μέρες αργότερα την είδηση (30.3.01).

* Το Δεκέμβριο του 2002, πάλι 'Το Βήμα' μας πληροφορεί ότι υπάρχει επιστολή του πρωθυπουργού προς τα τρία συναρμόδια υπουργεία (Δημ. Τάξης, Εσωτερικών & Δικαιοσύνης), με εντολή για την προώθηση του εν λόγω νομοσχεδίου. Το δημοσίευμα φέρει τον εύγλωττο τίτλο: "Βάλτε τέλος στο χάος με τις διαδηλώσεις" (19.12.02).

Ενα πρόβλημα παλιό όσο η δημοκρατία

Παράλληλα με τις επίσημες "διαρροές", διάφοροι γνωστοί-άγνωστοι διαμορφωτές της κοινής γνώμης έχουν προσφέρει τις γραφίδες τους, ζητώντας την πάταξη του κακού εδώ και τώρα.

"Εδώ και 30 χρόνια περίπου μεταπολίτευσης περιμένουμε από μια αξιοπρεπή κυβέρνηση να πάρει επιτέλους μέτρα εναντίον ενός καθημερινού 'φασισμού', που στο όνομα της δημοκρατίας βασανίζει εκατομμύρια Ελληνες", ξεκαθαρίζει λ.χ. ο Θέμος Αναστασιάδης, ταυτιζόμενος με τον "ανώνυμο νομοταγή οδηγό που παθαίνει έμφραγμα στο τιμόνι, επειδή κάποιοι χαβαλέδες διαμαρτύρονται για λογαριασμό Φιλιππινέζων οικιακών βοηθών σχετικά με το νέο νομοσχέδιο για τη λαθρομετανάστευση" ('Το Βήμα' 16.3.01). "Κάθε μόνιμος διαδηλωτής οπαδός του ΚΚΕ στοιχίζει στο περιβάλλον της Αθήνας όσο μια μονίμως μετακινούμενη στο κέντρο νταλίκα", εξανίσταται με τη σειρά του ο καθηγητής Ν.Σ. Μάργαρης, καταγγέλλοντας την "τεράστια κοινωνική συνενοχή των πολιτών, που κάνουν γαργάρα την επαναστατική γυμναστική του κάθε πικραμένου" ('Τα Νέα' 21.12.02). Πιο σικ, ο Αλέξης Παπαχελάς διαπιστώνει απλώς ότι "κοντεύουμε να γίνουμε Κάιρο", με παράδειγμα -τι άλλο;- "μια μικρή διαδήλωση που έχει κόψει την πόλη στα δυο" (Το Βήμα 25.10.01). Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η Αννα Παναγιωταρέα: "Εχει πάει άραγε η ηγεσία της Αστυνομίας ποτέ στην Αγγλία ή και στη Γαλλία ή και στην Ιταλία για να δουν, ιδίοις όμμασι, τι σημαίνει διαμαρτυρία τριακοσίων ατόμων;" (Εθνος 1.11.02).

Μπορεί η Ολυμπιάδα να έχει δώσει νέα ώθηση στο αίτημα περιστολής του "πεζοδρομίου", επί της ουσίας όμως πρόκειται για μια συζήτηση τόσο παλιά όσο κι η δημοκρατία μας. Δεν είχε κλείσει λ.χ. καλά καλά οκτάμηνο από τη Μεταπολίτευση, όταν η καραμανλική 'Καθημερινή' διαπίστωνε σε κύριο άρθρο της (30.3.75) τον εκτροχιασμό των λαϊκών κινητοποιήσεων -επικαλούμενη, κι αυτή, τα ευρωπαϊκά πρότυπα: "Με αφορμή τις διαδηλώσεις και τα επεισόδια των τελευταίων ημερών, θα θέλαμε να επισύρωμε την προσοχήν στις μεθοδεύσεις τέτοιων εκδηλώσεων σε μεγαλοπόλεις άλλων δημοκρατικών χωρών, που έχουν ως γνώμονα την ανεμπόδιστη πραγματοποίηση δημοσίων συγκεντρώσεων χωρίς, ταυτόχρονα, να αναστατώνεται η ζωή της πόλεως. [...] Ενας τρόπος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί είναι ο καθορισμός ορισμένου χώρου, έξω από τις βασικές κυκλοφοριακές αρτηρίες. Ετσι, και οι διαδηλώσεις μένουν ελεύθερες και η ζωή της πόλεως δεν αναστατώνεται. Θέτομε τις μεθόδους αυτές υπ' όψιν των αρμοδίων, με τη σύσταση να τις μελετήσουν".

Την πρώτη αυτή "μελέτη" ακολούθησε, ως γνωστόν, το συστηματικό και κατά συρροή άνοιγμα κεφαλιών από τα νεοσύστατα -τότε- ΜΑΤ.

Η επίσημη "παρακώλυση συγκοινωνιών"

Δεν υπάρχει, λοιπόν, κανένα πρόβλημα; Θα ήταν αφελές να το υποστηρίξει κανείς. Μόνο που οι λόγοι για το λίγο-πολύ μόνιμο κυκλοφοριακό "έμφραγμα" της πρωτεύουσας είναι πολύ ευρύτεροι από τις (ενοχλητικές για τους κυβερνώντες) διαδηλώσεις. Μισός αιώνας χαοτικής "ανάπτυξης" και μια σταθερή κρατική πολιτική πριμοδότησης των ΙΧ έχουν δημιουργήσει μια πόλη κυριολεκτικά αβίωτη. Με αποτέλεσμα να αρκεί όχι μόνο μια διαδήλωση, αλλά κι ένα απλό ατύχημα, για να παραλύσει κάθε κίνηση στο κέντρο της πόλης -και όχι μόνο εκεί...

Ομως η πρεμούρα για τη δυναμική "επίλυση" του προβλήματος με την απαγόρευση των διαδηλώσεων, μόνο αθώα δεν μπορεί να θεωρηθεί.

Οχι απλώς γιατί οι κραυγές περί "κυκλοφοριακού εμφράγματος" ακούγονται μονάχα όταν το κέντρο "κλείνει" από κάποια διεκδικητική κινητοποίηση -κι όχι, λ.χ., όταν παρελαύνει ο στρατός μας, κάνει λιτανεία η εκκλησία μας ή όταν "ο λαός της Αθήνας" πανηγυρίζει για τη νίκη της εθνικής μας (ή όποιας άλλης) ομάδας.

Αλλά και γιατί η ίδια κυβέρνηση δεν δίστασε να προχωρήσει επανειλημμένα σε μέτρα που χειροτέρεψαν το κυκλοφοριακό πρόβλημα, πολύ περισσότερο απ' όσο θα μπορούσε οποιαδήποτε διαδήλωση. Οι "κόκκινες ζώνες" κατά την επίσκεψη ξένων προσωπικοτήτων αποτελούν το πιο χτυπητό παράδειγμα τέτοιας επίσημης "παρακώλυσης συγκοινωνιών". Μονιμότερες (κι ως εκ τούτου πολύ πιο σοβαρές) υπήρξαν οι συνέπειες του κλεισίματος μιας από τις πιο κομβικές οδικές αρτηρίες του κέντρου, της οδού Μακεδόνων, ύστερα από τελεσίγραφο της αμερικανικής πρεσβείας, που απαίτησε (και πέτυχε) τη μετατροπή της σε περιχαρακωμένο πεζόδρομο. Οι αντιρρήσεις του αρμόδιου Συμβουλίου Χωροταξίας, που έκρινε ότι ο εν λόγω δρόμος αποτελεί τη βασική έξοδο της όλης περιοχής προς την οδό Βασ. Σοφίας, παρακάμφθηκαν επιδεικτικά ("Ιός" 2.12.01.

Το πιο αποκαλυπτικό δείγμα γραφής δόθηκε, ωστόσο, από τις υπηρεσίες του κ. Φλωρίδη με την ευκαιρία του φετινού Πολυτεχνείου. Δύο ολόκληρες ώρες μετά τον τερματισμό της πορείας, το κέντρο της Αθήνας εξακολουθούσε να παραμένει σ' ένα περίεργο καθεστώς, που θύμιζε λιγότερο "κόκκινη ζώνη" και περισσότερο ποντικοπαγίδα: τα κάθε λογής οχήματα μπορούσαν να μπουν (από διάφορα σημεία) στον ειδικό "δακτύλιο" της ημέρας, τους ήταν όμως απαγορευμένο να βγουν από εκεί! Οσο για 'κείνους που έκαναν το λάθος να μπουν εποχούμενοι στο Κολωνάκι, ήταν αδύνατο να επιστρέψουν ακόμη και στα (εντός "δακτυλίου") Εξάρχεια. Προφανώς, επρόκειτο για ειδική άσκηση ασφαλείας, εν όψει Ολυμπιάδας, με αντικείμενο την επιλεκτική απομόνωση ορισμένων τμημάτων της πόλης.

Στην πλάτη των διαδηλωτών, φυσικά. Που αποτέλεσαν, ως συνήθως, ένα βολικό εξιλαστήριο θύμα.

(Ελευθεροτυπία, 29/11/2003)