Η περιπέτεια των εργαζομένων της ΧΑΡΤ-ΕΛΛΑΣ διαψεύδει τα δόγματα του φιλελευθερισμού.

Επενδύσεις που απολύουν

"Τέλος στην εικονική οικονομία του παρελθόντος"
        (Γ.Αλογοκσούφης, "Καθημερινή" 26/9/04)
 

Ενα φάντασμα πλανιέται τον τελευταίο καιρό πάνω από τη χώρα μας: το φάντασμα των ξένων επενδύσεων. Η αναζήτηση τρόπων για την προσέλκυσή τους συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο της οικονομικής στρατηγικής των κυρίων Αλογοσκούφη και Καραμανλή, σύμφωνα με όσα διακηρύσσουν επίσημα και ημιεπίσημα χείλη.

Ο όλος προβληματισμός φαίνεται να εξαντλείται στην ποσότητα και την ποιότητα των "κινήτρων" που πρέπει να δοθούν σε ντόπιους και ξένους επενδυτές, προκειμένου να μας κάνουν την τιμή να μας "αναπτύξουν". Μέσω των σομόν σελίδων, οι "παραγωγικές τάξεις" μας έχουν ήδη γνωστοποιήσει ότι, εκτός από τις συνήθεις φορολογικές και δασμολογικές "διευκολύνσεις" (που στους νεοφιλελεύθερους καιρούς μας δεν προκαλούν και μεγάλη αίσθηση), απαιτούν επίσης την "απελευθέρωση των εργασιακών σχέσεων" (διάβαζε: την κατάργηση της υφιστάμενης νομοθετικής προστασίας των εργαζόμενων) και κυρίως την απαλλαγή τους από την "ασφυκτική" προστασία του περιβάλλοντος: ανάμεσα στα δικαιολογητικά, την κατάργηση των οποίων ζητά επίσημα ο Σύλλογος Βιομηχάνων Βορείου Ελλάδος, διαβάζουμε λχ στο έγκυρο "Βήμα" (24.9.04), πρώτα και καλύτερα συγκαταλέγονται η "έγκριση περιβαλλοντικών όρων", το "πιστοποιητικό πυροπροστασίας", ακόμη και οι απλές οικοδομικές άδειες!

Αυτό που κανείς δεν φαίνεται να αμφισβητεί, είναι η συμβολή των αλλοδαπών κεφαλαίων στην αντιμετώπιση της ανεργίας. Κάθε αμφιβολία επ' αυτού, καταγγέλλεται σαν παραλογισμός από τους θεματοφύλακες της επικρατούσας φιλελεύθερης ορθοδοξίας και την "απλή λογική" τους: νέες επενδύσεις ίσον νέες θέσεις εργασίας. Με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζονται και τα περίφημα "μεγάλα έργα": εκτός από τη βραχυπρόθεσμη απασχόληση χιλιάδων ανθρώπων στην κατασκευή τους, συνεισφέρουν κι αυτά -μέσω του εκσυγχρονισμού των "υποδομών"- στην "ανάπτυξη" της ελληνικής οικονομίας και (αυτόματα) στην καταπολέμηση της ανεργίας.

Αυτά όσον αφορά την θεωρία. Γιατί στην πράξη, όσο απομακρυνόμαστε από τα φιλελεύθερα δόγματα και πλησιάζουμε την καθημερινή πραγματικότητα των εργαζόμενων (των συγκεκριμένων δηλαδή ανθρώπων με σάρκα και οστά), τα πράγματα κάποιες φορές αντιστρέφονται. Η πραγματική οικονομία (όχι αυτή που "προβλέπουν" οι κοινωνικά "ουδέτεροι" μαθηματικοί υπολογισμοί των εγχειριδίων, αλλά η συνισταμένη συγκεκριμένων ατομικών υπολογισμών και συμφερόντων) αποδεικνύεται συχνά ξεροκέφαλη, αν όχι "αντιεπιστημονική": οι "ξένες επενδύσεις" και η "ανάπτυξη" μπορεί, έτσι, όχι μόνο να μη δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, αλλά και να καταργήσουν και κάμποσες από τις ήδη υπάρχουσες. Η περίπτωση της χαρτοβιομηχανίας GEORGIA-PACIFIC ΕΛΛΑΣ ΑΕΒΕ (πρώην ΧΑΡΤΕΛΛΑΣ ΑΕ), που κατασκευάζει τα γνωστά σε κάθε ελληνικό νοικοκυριό προϊόντα Delica, είναι ένα πρόσφατο -και κατεξοχήν διαφωτιστικό- παράδειγμα.

Η επιτυχία που σκοτώνει

Δεν πρόκειται για μια τυπική "προβληματική" βιομηχανία, με παθητικό ισολογισμό, πεπαλαιωμένο μηχανολογικό εξοπλισμό και αδυναμία προώθησης των προϊόντων της στην εγχώρια αγορά. Το αντίθετο μάλιστα. Τα δυο εργοστάσια της επιχείρησης, το ένα στην Πάτρα και το δεύτερο στο Βοτανικό, καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος από τoυς 1.500.000 τόνους χαρτί υγείας που καταναλώνονται κάθε χρόνο στον τόπο μας, η δε εταιρία όχι μόνο παρουσιάζει ενεργητικό αλλά και αποσβένει με γρήγορους ρυθμούς το κόστος του μηχανολογικού εκσυγχρονισμού του κεφαλαίου της.

"Από το 1990-91, όταν τα εργοστάσια αγοράστηκαν από ένα βελγικό όμιλο, άρχισε ο εξοπλισμός τους με μηχανήματα της τελευταίας τεχνολογίας", μας εξηγεί ο Παναγιώτης Πατρινός, πρόεδρος του σωματείου εργατοϋπαλλήλων της ΧΑΡΤ-ΕΛΛΑΣ και μέλος της διοίκησης της Ομοσπονδίας Τύπου & Χάρτου. "Σήμερα, η επιχείρηση διαθέτει τα πιο σύγχρονα μηχανήματα επεξεργασίας χαρτού υγείας που υπάρχουν. Στον ισολογισμό της δεν εμφανίζει ζημιές, αλλά οριακά κέρδη και μεγάλες αποσβέσεις του εξοπλισμού της. Είναι δε πρώτη σε μερίδιο της αγοράς, με δεύτερη τη Softex".

Για τους λόγους αυτούς, άλλωστε, προκάλεσε και το πολλαπλό ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών. Το 1994 αγοράστηκε από τον αμερικανικό όμιλο James River Corp., ενώ μερικά χρόνια αργότερα πέρασε στον έλεγχο της πολυεθνικής Georgia Pacific, της δεύτερης σε μέγεθος βιομηχανίας χαρτικών στον κόσμο.

Την εικόνα μιας δυναμικής επιχείρησης επιβεβαιώνουν άλλωστε και οι δημόσιες δηλώσεις των στελεχών της. Για καθαρά κέρδη 360.000.000 δρχ, αυξητική τάση τους 8-10%, καθώς και για επενδύσεις άλλων 900.000.000 δρχ το 1999 και 500.000.000 δρχ το 2000 κάνει λχ λόγο ο τότε διευθύνων σύμβουλός της, Χάρης Αναγνωστόπουλος, σε συνέντευξή του στο ειδικευμένο περιοδικό του χώρου, "Σελφ Σέρβις".

Πολύ λογικά, οι περίπου 210 εργαζόμενοι της εταιρίας πάλευαν κι αυτοί για ένα μικρό μερίδιο από τους καρπούς αυτής της επιτυχίας. Ο κ. Πατρινός μας δείχνει με περηφάνια τις συλλογικές συμβάσεις του συνδικάτου με την εταιρία -ζωντανό δείγμα, τονίζει, "των μεγάλων κατακτήσεων που μπορεί να εξασφαλίσει ένα ταξικό εργατικό κίνημα": όλοι οι εργαζόμενοι αποκτούν υπαλληλική σχέση 6 χρόνια μετά την πρόσληψή τους, ενώ προβλέπονται επίσης μια ευρύτατη γκάμα επιδομάτων και παροχών σε είδος. Το τελευταίο σχέδιο ΣΣΕ για το 2004, με τις υπογραφές του σωματείου και της διοίκησης, βάζει μάλιστα ανώτατο όριο στις προσλήψεις με σύμβαση ορισμένου χρόνου.

Ολα φαίνονταν, λοιπόν, να επιβεβαιώνουν τον κλασικό φιλελεύθερο κανόνα: αν μια επιχείρηση πάει καλά, τότε και οι εργαζόμενοί της τα πάνε επίσης καλά.

Μεγάλα έργα ίσον απολύσεις

Αμ δε! Μια μόλις μέρα μετά την υπογραφή του σχεδίου συλλογικής σύμβασης για το 2004, η διοίκηση της επιχείρησης κάλεσε στις 3.9.04 το σωματείο για μια έκτακτη ενημέρωσή του από τον αντιπρόεδρο της "μητρικής" εταιρίας στη Ν. Ευρώπη, Χουάν Ζορνέτ.

Αντικείμενο της ενημέρωσης: το κλείσιμο του εργοστασίου της Αθήνας και η μεταφορά του στην Πάτρα. Οι εργαζόμενοι καλούνταν να αποφασίσουν, μέσα σε είκοσι όλες κι όλες μέρες, αν θα μετακομίσουν κι αυτοί στην Πάτρα ή θα επιλέξουν την "εθελούσια έξοδό" τους από την επιχείρηση. Στην πρώτη περίπτωση, η εταιρία αναλάμβανε να μεταφέρει την "οικοσκευή" τους. Στη δεύτερη, δεσμευόταν να τους καταβάλει μια πρόσθετη αποζημίωση (έτσι ώστε, μέσω του τεχνάσματος των "παραιτήσεων", να παρακαμφτεί η νομοθετική απαγόρευση απολύσεων που υπερβαίνουν το 2% του προσωπικού). "Μετά την 24η Σεπτεμβρίου", διαβάζουμε στο κείμενο που υπογράφει ο "διευθυντής ανθρώπινων πόρων" της εταιρίας, Ιωάννης Φραντζής, "δεν θα εξετασθεί καμία δήλωση εργαζομένου για απασχόλησή του στην Πάτρα" και "οι εργαζόμενοι που θα έχουν απομείνει θα απολύονται λαμβάνοντας μόνο την νόμιμη αποζημίωση". Παράλληλα με την κοινοποίησή του στο σωματείο, το τελεσίγραφο ταχυδρομήθηκε ατομικά σε κάθε εργαζόμενο της αθηναϊκής ΧΑΡΤ-ΕΛΛΑΣ.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον αποδεικνύεται το σκεπτικό της εταιρίας, με βάση το οποίο επιχειρείται να δικαιολογηθεί το κλείσιμο του εργοστασίου στους εργαζόμενους. Εκτός από τη "συγκέντρωση όλων των φάσεων της παραγωγικής διαδικασίας στον ίδιο χώρο, με σκοπό να μειωθεί το κόστος παραγωγής", ως λόγοι που υπαγορεύουν τη "μετακίνηση" στην Πάτρα αναφέρονται επίσης:

(α) "η ραγδαία βελτίωση των κρατικών υποδομών (Εθνική Οδός Αθηνών-Πατρών, γέφυρα Ρίου-Αντίρριου)" που "ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα και κατ' επέκταση τη βιωσιμότητα της Εταιρίας" (!).

(β) η "έναρξη λειτουργίας του σταθμού του Metro στον Αγ. Σάββα (που βρίσκεται πλησίον της Εταιρίας)", καθώς εκτιμάται ότι "θα δημιουργηθούν έντονα κυκλοφοριακά προβλήματα λόγω της αυξημένης κίνησης, η οποία αναμένεται στην περιοχή" (!).

(γ) "η γενικότερη αναβάθμιση της περιοχής εξαιτίας της λειτουργίας του σταθμού του Metro", που "αναμένεται να επιφέρει αύξηση των μισθωμάτων των ακινήτων της περιοχής", με αποτέλεσμα "αύξηση των δαπανών της εταιρίας" -και, ταυτόχρονα, δημιουργεί αυξημένες προσδοκίες για αποδοτικότερη εκμίσθωση των ιδιόκτητων ακινήτων της τελευταίας στην περιοχή. (Αυτό το τελευταίο αποσιωπάται, φυσικά, στο κείμενο του τελεσιγράφου).

Με άλλα λόγια, τα ίδια τα "μεγάλα έργα" που σύμφωνα με μια κλασική οικονομική προσέγγιση αναμένεται να αυξήσουν την απόδοση κι "ανταγωνιστικότητα" του ήδη επενδεδυμένου κεφαλαίου, προστατεύοντας αν όχι ενισχύοντας την απασχόληση, επιστρατεύονται τώρα από την εργοδοσία σαν δικαιολογία για το κλείσιμο του εργοστασίου και την απόλυση ή το ξεσπίτωμα των εργαζομένων! Αντί να πηγαίνουν ευκολότερα με το μετρό στη δουλειά τους, οι μισθωτοί καλούνται έτσι να αλλάξουν ακόμη και πόλη, ξεθεμελιώνοντας κυριολεκτικά ολόκληρο το δίκτυο των ανθρώπινων σχέσεων πάνω στις οποίες έχουν χτίσει (πολλοί απ' αυτούς εδώ και δεκαετίες) τη ζωή τους.

Επιδότηση των απολύσεων;

Ενα άλλο κίνητρο για τη μετακόμιση του εργοστασίου από το Βοτανικό στην Πάτρα αναφέρθηκε στον Τύπο, χωρίς να επιβεβαιωθεί πρακτικά (μέχρι στιγμής). Πρόκειται για το ενδεχόμενο η εταιρία να εισπράξει επιδοτήσεις από το δημόσιο, επειδή θα "επενδύσει" σε μια περιοχή υψηλής ανεργίας, όπως είναι η Πάτρα. Ο υφυπουργός Εργασίας Γιακουμάτος διέψευσε βέβαια μετά βδελυγμίας κάθε τέτοιο ενδεχόμενο, όμως το μέλλον θα δείξει τη σοβαρότητα αυτών των διαψεύσεων.

Τελικά, από τους 76 εργαζόμενους που έθιξε το ξήλωμα του εργοστασίου, οι 29 αποφάσισαν να μεταφέρουν κι αυτοί τη ζωή τους στην Πάτρα. Οι περισσότεροι είναι ηλικίας 35-48 χρόνων: πολύ μικροί για να βγούνε στη σύνταξη, πολύ μεγάλοι για να ξεκινήσουν κάτι από την αρχή. Οι υπόλοιποι 47 προτίμησαν να χάσουν τη δουλειά τους, παίρνοντας τα επιπλέον "κίνητρα" για την "εθελούσια έξοδό" τους από την επιχείρηση, παρά να ρισκάρουν έναν άνισο αγώνα με αμφίβολη -στα μάτια τους- προοπτική. Αν ο κ. Γιακουμάτος σεβαστεί την υπογραφή του, μια δεκαριά απ' αυτούς θα βγουν σε πρόωρη συνταξιοδότηση.

"Αρχική θέση του σωματείου μας ήταν ότι έπρεπε να παλέψουμε ενάντια στο κλείσιμο, πατώντας πάνω στο όριο του 2% που θέτει ο νόμος στις απολύσεις", μας εξηγεί ο κ. Πατρινός. "Ο κόσμος, όμως, δεν το ρίσκαρε. Καταλαβαίνεις γιατί: άνθρωποι με παιδιά που σπουδάζουν, με στεγαστικά δάνεια που τρέχουν, με υποχρεώσεις κάθε λογής...".

Πού να στηριχτούν, άλλωστε; Στις κυβερνητικές εξαγγελίες για μεγαλύτερη "ελαστικότητα" στην απασχόληση; Ή σε μια αξιωματική αντιπολίτευση, που (δια στόματος Ανδρέα Ανδριανόπουλου) διαμαρτύρεται επειδή το ξήλωμα της εργατικής νομοθεσίας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί;
 

(Ελευθεροτυπία, 2/10/2004)