Τα δικαστικά σκάνδαλα οδηγούν τα δικαστήρια σε αυστηρότητα απέναντι στους μικροπαραβάτες
 

Ποιος πληρώνει το κύκλωμα


"Ποινική δίωξη εναντίον 15 ατόμων για το παραδικαστικό κύκλωμα"
               (ΑΠΕ, 1/6/2005)

Η αποκάλυψη του δικαστικού κυκλώματος είχε εμφανείς επιπτώσεις στους δικαστές και τους εισαγγελείς. Λιγότερο ορατές -αλλά δυσβάστακτες- είναι οι συνέπειες αυτών των αποκαλύψεων στην πλευρά των κρατουμένων και όσων δικάζονται αυτή την περίοδο. Κοινή είναι η πεποίθηση όσων παρακολουθούν την καθημερινότητα των δικαστηρίων ότι η άμεση αντίδραση των δικαστών ήταν η έκδοση αυστηρότερων αποφάσεων και η αποφυγή κάθε επιείκειας προς κατηγορούμενους ή φυλακισμένους. Πολλοί δικηγόροι αλλά και αρκετοί δικαστές φαίνεται να υιοθετούν την άποψη ότι με αφορμή τις αποκαλύψεις για το δικαστικό κύκλωμα οι πλέον ακραίοι συντηρητικοί και γραφειοκρατικοί κύκλοι στο χώρο της δικαιοσύνης θέλουν να «ξεκαθαρίσουν» τα πράγματα. Με το μήνυμα της αυστηρής μεταχείρισης όσων κρατουμένων ή υπόδικων τολμούν να καταγγέλλουν πρακτικές δικαστών και εισαγγελέων, κλείνουν τα στόματα και περιορίζουν το κύκλωμα σε 5-6 ονόματα. Επιπλέον, οι κύκλοι αυτοί στο όνομα της εξυγίανσης βρήκαν την ευκαιρία να «ξεκαθαρίσουν» το χώρο τους και από δικαστές που χωρίς να ανήκουν σε κανένα κύκλωμα είχαν φήμη μιας περισσότερο ανεκτικής συμπεριφοράς απέναντι σε υπόδικους. Ανάμεσα στους 5 πρώτους που διώχτηκαν υπήρχε δικαστής που παύθηκε με τη δικαιολογία ότι καθυστερούσε δικογραφίες, χωρίς να του καταλογίζεται η παραμικρή εμπλοκή με οποιοδήποτε κύκλωμα.

Πρώτο θύμα, οι χρήστες

Εκείνοι που βιώνουν κυρίως την αντίδραση των δικαστών είναι οι κρατούμενοι και πρώτα απ' όλα όσοι έχουν την οποιαδήποτε σχέση με ναρκωτικά. Ακόμα και άνθρωποι που είχαν εκτίσει τις ποινές τους λίγο πριν το Πάσχα και επρόκειτο να αποφυλακιστούν συνωστίζονταν στον Κορυδαλλό μέχρι να υπογραφούν οι αποφυλακίσεις τους. Χρήστες που ήταν ελεύθεροι ενόψει του εφετείου καταδικάζονται σε πολυετείς καθείρξεις και ενώ ήδη ολοκλήρωσαν προγράμματα απεξάρτησης. Ισως όμως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατασταλτικής αυτής νοοτροπίας είναι τα πενταμελή εφετεία, που συνεδριάζουν περίπου δύο φορές το μήνα για να εξετάζουν αιτήσεις προσωρινής αποφυλάκισης κρατουμένων.

Οι νομοθετικές τροποποιήσεις με σειρά ευεργετικών διατάξεων για τους κατηγορουμένους επί Κουβελάκη οδήγησαν τότε πολλούς δικαστές ακραίων αντιλήψεων στη σιωπηλή κατάργησή τους κατά την εκδίκαση υποθέσεων. Στο πλαίσιο δε της επιλογής μιας ολοένα και περισσότερο κατασταλτικής λογικής στο χώρο της δικαιοσύνης, με συνεχείς τροποποιήσεις συρρικνώθηκαν δραστικά οι σύγχρονες ευεργετικές διατάξεις, ανάμεσά τους, μάλιστα, περιορίστηκε και το άρθρο περί αναστολής ποινής.

Σύμφωνα με το άρθρο 497 του Π.Κ. (όπως τροποποιήθηκε για τελευταία φορά το 1996) σε περίπτωση που κατηγορούμενος καταδικάστηκε από πρωτοβάθμιο δικαστήριο και η έφεσή του δεν είχε ανασταλτικό αποτέλεσμα, έχει δικαίωμα να ζητήσει αναστολή της ποινής από το εφετείο. «Η αναστολή διατάσσεται αν ο κατηγορούμενος δεν είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος ή υπότροπος ή ύποπτος φυγής και δεν αποδεικνύεται ότι υπάρχει βάσιμος φόβος πως θα τελέσει νέες αξιόποινες πράξεις και εφόσον η έκτιση της ποινής μέχρι την εκδίκαση της έφεσης προβλέπεται ότι θα έχει σαν συνέπεια υπέρμετρη και ανεπανόρθωτη βλάβη για τον ίδιο ή για την οικογένειά του». Παρ' όλους τους περιορισμούς, το άρθρο αυτό έχει τον προφανή στόχο να προφυλάξει τον κατηγορούμενο από τον εγκλεισμό και τις συνέπειές του μέχρι τουλάχιστον τον δεύτερο βαθμό εκδίκασης της υπόθεσής του. Δυστυχώς, όμως, για τους φυλακισμένους η αποκάλυψη παράνομων αποφυλακίσεων από το δικαστικό κύκλωμα οδηγεί το εφετείο των αναστολών να αντιμετωπίζει με αρνητικό πνεύμα όποιον τολμάει να ζητήσει αποφυλάκιση. Είναι χαρακτηριστικός ο πίνακας που δημοσιεύουμε με τις περιπτώσεις αιτήσεων αναστολής της ποινής που εξετάστηκαν πριν ξεσπάσει το δικαστικό σκάνδαλο και ύστερα από αυτό. Οι ήδη λίγες αποφυλακίσεις (λιγότερες από τις μισές της κάθε συνεδρίασης) κατέληξαν σε ελάχιστες έως καμία, με συνέπεια τη ντε φάκτο κατάργηση και του τελευταίου αυτού ευεργετικού άρθρου.

Αποφυλακίσεις, τέλος

Συναντήσαμε πολλές περιπτώσεις φυλακισμένων για χρήση ναρκωτικών ή για πλαστά χαρτιά παραμονής στη χώρα που, ενώ φέρνουν όχι απλώς πιστοποιητικά ασθενειών αλλά και τους ίδιους τους ασθενείς-συγγενείς τους μπροστά στην έδρα, δεν «πείθουν» τους δικαστές. Μητέρα τσιγγάνα με 6 παιδιά, καταδικασμένη πρωτόδικα σε 12 χρόνια κάθειρξη για τέσσερα γραμμάρια ηρωίνη που βρέθηκαν σπίτι της, με άφαντο τον σύζυγο και με παιδιά ανήλικα στο δρόμο, δεν κατάφερε να συγκινήσει το εφετείο. 70χρονος αλλοδαπός με πλαστά χαρτιά και σχεδόν παράλυτη σύζυγο που με δυσκολία σύρθηκε στην έδρα εισέπραξε ένα απλό χωρίς καμιά αιτιολογία «όχι». Παιδιά φυλακισμένα για κλοπή για να εξασφαλίσουν τη δόση τους με πιστοποιητικά προγραμμάτων απεξάρτησης και βλάβη στην υγεία τους από την παραμονή στις φυλακές βλέπουν τις αιτήσεις τους να απορρίπτονται. Λες και οι παράνομες αποφυλακίσεις αφορούσαν όλους αυτούς τους ανήμπορους ανθρώπους που ανά 50 περίπου, δύο φορές το μήνα, προσάγονται με την ελπίδα μιας πολιτισμένης αντιμετώπισης για να επιστρέψουν ακόμα πιο απελπισμένοι στις φυλακές. Φυσικά αν κάποιος αυτοκτονήσει, θα διαταχθεί και η απαραίτητη ΕΔΕ! Οι μόνες αιτήσεις που αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη κατανόηση είναι όσες αφορούν σε καταδίκες για οικονομικές παραβάσεις.

Γίναμε μάρτυρες τριών τέτοιων συνεδριάσεων, όπου σχεδόν όλες οι αιτήσεις απορρίφθηκαν. Σε μία απ' αυτές τις συνεδριάσεις λίγο έλειψε να ξεσπάσουν σε χειροκροτήματα όσοι παρακολουθούσαν, όταν αποφασίστηκε από την έδρα να δοθεί μια (και μοναδική) αναστολή. Μια κοπέλα 20 ετών, τοξικοεξαρτημένη και φυλακισμένη για κλοπή, έκανε αίτηση αναστολής για να δώσει εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο. Αφού τόσο η οικογένειά της όσο και οι υπεύθυνοι των φυλακών απέδειξαν ότι έχει απεξαρτηθεί πλήρως και έχει σταματήσει ακόμα και τα φάρμακα-υποκατάστατα, το δικαστήριο την κάλεσε να εξηγήσει και η ίδια τούς λόγους που ζητούσε την αποφυλάκιση.

Με λίγα λόγια εξήγησε ότι ζητάει μία δεύτερη ευκαιρία, ότι η οικογένειά της τη στηρίζει και ότι η ίδια έχει προετοιμαστεί να δώσει πανελλήνιες και να ξεφύγει με αυτό τον τρόπο από την παλιά ζωή της. Η δικαστής τη ρώτησε γιατί δεν μπορεί να δώσει τις εξετάσεις μέσα από τη φυλακή αφού θα της δινόταν η άδεια. Και τότε μάθαμε ότι, όταν δίνονται τέτοιες άδειες σε τοξικοεξαρτημένους, μετά το κάθε διαγώνισμα επιστρέφουν όχι απλώς στο κελί τους αλλά στην απομόνωση, για πολλές ώρες, ώστε να «ελεγχθεί» αν παρέμειναν «καθαροί», με αποτέλεσμα να είναι πολύ δύσκολο το διάβασμα και η αυτοσυγκέντρωση για το επόμενο διαγώνισμα. Αφού λοιπόν με κλάματα οι γονείς, τα αδέλφια και οι άλλοι συγγενείς κατέθεσαν τη συμπαράστασή τους στο κορίτσι και την απόφασή τους να τη βοηθήσουν, το δικαστήριο με «μεγάλη περίσκεψη» όπως δήλωσε η πρόεδρος, αποφάσισε να αναστείλει την ποινή και να αφήσει ελεύθερη την κοπέλα να δώσει πανελλήνιες.

Ξαφνικά το αυτονόητο έγινε εξαίρεση, ένα παιδί αντιμετωπίστηκε στοιχειωδώς ανθρώπινα και αμέσως οι υπόλοιποι κρατούμενοι με τις απορρίψεις στην τσέπη έσπευσαν να τη συγχαρούν και να της ευχηθούν.

Μηδενική επιείκεια

Θα είχε ενδιαφέρον να εξηγήσουν οι δικαστές και οι εισαγγελείς πώς ακριβώς θα κάνουν την κάθαρση στον κλάδο τους εξαντλώντας όλη την αυστηρότητά τους σε εικοσάχρονα παιδιά και ανήμπορους ανθρώπους. Οσο κι αν ο φόβος της ευθύνης για κάποια αποφυλάκιση που θα «στραβώσει» τους έχει επιβάλει αυτή την ακραία δικαστική συμπεριφορά, πολύ λίγους πείθουν για τη σκοπιμότητά της, ιδίως όταν ηχηρές αποφυλακίσεις-ασθένειες συνεχίζουν να γίνονται δεκτές και μετά το σκάνδαλο του δικαστικού κυκλώματος. Εχει επικρατήσει η γενική αρχή ότι όποιος δικάζεται για περισσότερο από τρία χρόνια στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο, κατά τεκμήριο φυλακίζεται χωρίς δεύτερη σκέψη. Οι 2.500 κρατούμενοι του Κορυδαλλού αλλά και των άλλων φυλακών, που στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλο, δεν παύουν να είναι η ζωντανή απόδειξη της απόλυτης άρνησης κάθε πραγματικής εξυγίανσης. Οσο για το ποιοι δικαστές φαγώνονται και ποιοι προάγονται, αυτό ενδιαφέρει μόνον κάποιους δυνάμει παραβάτες που γνωρίζουν δικαστές με τα μικρά τους ονόματα και ελπίζουν σε μια «ειδική» μεταχείρισή τους τη δύσκολη ώρα. Η κατάσταση επιδεινώνεται τους τελευταίους μήνες με αθρόες συλλήψεις κυρίως στην Αθήνα για μικροπαραβάσεις και εκατοντάδες καθημερινές δίκες στα μονομελή κυρίως αυτόφωρα. Σε μία μόνο ημέρα, μία δικαστής κλήθηκε να δικάσει 140 υποθέσεις επί 12 ώρες την περασμένη βδομάδα. Οσο για την πίεση όλων των κοινωνικών φορέων να απομακρυνθούν οι φυλακές από τον Κορυδαλλό, σύμφωνα με τις εξαγγελίες των πολιτικών εδώ και πολλά χρόνια, κανείς δεν αναρωτιέται πώς, για παράδειγμα, οι γυναίκες φυλακισμένες που θα πάνε στη φυλακή της Θήβας θα μπορούν να βλέπουν τα παιδιά τους και πώς φτωχοί γονείς θα προσφέρουν στους δικούς τους την πολύτιμη μισή ώρα ενός επισκεπτηρίου.

Αυτή η εφαρμογή της «μηδενικής ανοχής» αλά ελληνικά, σε συνδυασμό με την τωρινή τάση των δικαστών να φυλακίζουν με ιδιαίτερη ευκολία, τείνει να δημιουργήσει στρατιές απελπισμένων ανθρώπων που εκτός από τη δίκαιη ή άδικη στέρηση της ελευθερίας τους θα αποκόβονται και από τους δικούς τους, μεταφερόμενοι σε απομακρυσμένες και απομονωμένες φυλακές. Είναι γνωστό άλλωστε ότι, τόσο τα λύματα και οι χωματερές όσο και οι φυλακές και οι μονάδες απεξάρτησης, όσο πιο μακριά τόσο πιο καλά!

 

Αποφάσεις Πενταμελούς Εφετείου

για αιτήσεις αποφυλάκισης

(50 περίπου αιτήσεις σε κάθε δικάσιμο)

(Ελευθεροτυπία, 4/6/2005)