Στην επιφάνεια η καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών της μειονότητας στη Θράκη

Διάλογος για την ελληνική σαρία

Το δημοσίευμά μας με τίτλο «Η ελληνική σαρία» (24.12.2006) σχολιάζει ο δημοσιογράφος Αμπντουλχαλίμ Ντεντέ:

«Το Ισλάμ ή μια εκδοχή του για όσους πιστούς την ακολουθούν είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα με θρησκευτικές, πολιτικές, οικονομικές, πολιτιστικές, οικογενειακές και άλλες διαστάσεις και η Σαρία είναι η ονομασία αυτού του συστήματος που διέπει τις παραπάνω σχέσεις. Αυτό που υπάρχει στην Ελλάδα και στη Δυτική Θράκη ή αλλιώς αυτό που ισχύει στην ελληνική έννομη τάξη για τους Μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης ως προς τη Σαρία δεν αποτελεί ούτε το ένα τοις χιλίοις της πραγματικής έκτασής της.

Οπως επισημαίνετε κι εσείς στο άρθρο σας, "ο Μουφτής ασκεί δικαιοδοσία μεταξύ Μουσουλμάνων Ελλήνων πολιτών της περιφέρειάς του επί γάμων, διαζυγίων, διατροφών, επιτροπειών, κηδεμονιών, χειραφεσίας ανηλίκων, ισλαμικών διαθηκών και της εξ αδιαθέτου διαδοχής, εφ' όσον οι σχέσεις αυτές διέπονται από τον ιερό μουσουλμανικό νόμο" (Νόμος 1920/1991). Ο νόμος αυτός πράγματι παραχωρεί τις παραπάνω εξουσίες στον Μουφτή ιεροδίκη και θρησκευτικό ηγέτη των Μουσουλμάνων που αποτελούν και το όλο περιεχόμενο της ελληνικής Σαρίας, δηλαδή αφορούν ουσιαστικά μόνο τον γάμο και τις συνέπειές του.

Φαίνεται όμως να υπάρχει πολλή άγνοια γύρω από το θέμα του μουσουλμανικού γάμου.

Ο γάμος στο Ισλάμ, όπως ορίζεται στη Σαρία, ουσιαστικά είναι μία συμβολαιογραφική πράξη που υπογράφουν οι νεόνυμφοι, της οποίας το περιεχόμενο δεν είναι καθορισμένο, αλλά διαμορφώνεται κατόπιν διαπραγματεύσεων και με τη σύμφωνη γνώμη των συμβαλλόμενων μερών και δεν αποτελεί ιερό μυστήριο. Η σύγχυση που υπάρχει στους μη Μουσουλμάνους ενδιαφερόμενους νομικούς, δημοσιογράφους και ερευνητές οφείλεται στην άγνοια ή στη μη κατανόηση αυτού του σημείου. Ολοι έχουν την εντύπωση ότι ο μουσουλμανικός γάμος είναι ιερό θρησκευτικό μυστήριο, όπως ο χριστιανικός, και ό,τι συνεπάγεται αυτό. Ο μουσουλμανικός γάμος, λοιπόν, είναι μία προγαμιαία συμφωνία συμβολαιογραφικού τύπου, και από την άποψη αυτή μπορεί να ισχυρισθεί κανείς πως κατ' ουσίαν είναι πολιτικός γάμος και μάλιστα "πολύ προχωρημένος και προοδευτικός", που μπορεί να προβλέπει τα πάντα και να διασφαλίζει τα πάντα:

* το ποσόν σε χρήμα ή σε ακίνητα που θα πάρει η σύζυγος ως προγαμιαίο δώρο

*με ποια συχνότητα θα γίνεται η ερωτική πράξη μεταξύ των συζύγων

* πόσα παιδιά θα κάνουνε και πώς θα γίνει η ανατροφή τους

* πώς θα μοιρασθούν τις δουλειές του σπιτιού, ποια θα είναι η συνεισφορά του καθενός στα οικονομικά βάρη της οικογένειας

* ποιος θα έχει το δικαίωμα της μονομερούς απόφασης για το διαζύγιο, ο άντρας ή γυναίκα, ή εάν το διαζύγιο θα είναι συναινετικό

* σε περίπτωση διαζυγίου τι αποζημίωση θα πάρει η γυναίκα ή ο άντρας

* πώς θα ρυθμισθεί η κληρονομιά σε περίπτωση θανάτου... και ό,τι άλλο ήθελαν να προσθέσουν τα συμβαλλόμενα μέρη.

Ως προς τη γυναίκα, αυτή στην προγαμιαία συμφωνία μπορεί να απαιτήσει και να διασφαλίσει όποια δικαιώματα θέλει, με την προϋπόθεση φυσικά να συναινέσει και ο μέλλων σύζυγος. Στη Σαρία, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί με τη διδασκαλία των σοφών "πατέρων" του Ισλάμ που ερμήνευσαν το Κοράνιο και τους λόγους του Μωάμεθ, αυτά προβλέπονται για το γάμο.

Τώρα, αν ο γάμος κατάντησε έτσι όπως κατάντησε και όταν δυσλειτουργεί αποβαίνει γενικά σε βάρος των γυναικών, αυτό είναι μια άλλη ιστορία, που δεν έχει να κάνει με την καθεαυτή Σαρία, αλλά με τις γνήσιες παραδόσεις της ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Και στο Ισλάμ με την πάροδο του χρόνου παρεισέφρησαν ανάλογες αντιλήψεις -ή οι ήδη υπάρχουσες ενισχύθηκαν- που διαστρέβλωσαν το φιλελεύθερο πνεύμα της Σαρίας και δημιουργήθηκε μια παράδοση που εκτόπισε τις προστατευτικές για τη γυναίκα ρυθμίσεις. Και οι Μουφτήδες στη Θράκη ακολουθούν τις προσταγές της ανδροκρατικής παράδοσης. Αν και η γυναίκα έχει το δικαίωμα στο προγαμιαίο συμφωνητικό να υπαγορεύσει τους δικούς της όρους για τον έγγαμο βίο και να διασφαλίσει την ισότητα ή ακόμη και τα προνόμιά της, δεν το κάνει είτε από άγνοια είτε από εξαναγκασμό. Εξ άλλου δεν υπάρχει οργανωμένο φεμινιστικό κίνημα στη Μειονότητα.

Για όσα άδικα και απαράδεκτα συμβαίνουν ενίοτε σε βάρος των γυναικών και για την εν γένει δυσλειτουργία των Μουφτειών την κύρια ευθύνη φέρει η Πολιτεία που διορίζει ακατάλληλους ανθρώπους για τη θέση αυτή και για το λειτούργημα που ασκούν. Εχει καταργήσει το νόμο που προέβλεπε αρχαιρεσίες για την ανάδειξη των Μουφτήδων, η οποία γίνεται με απ' ευθείας διορισμό χωρίς τη συμμετοχή της Μουσουλμανικής Κοινότητας και παρά την αντίθετη γνώμη της. Το κριτήριο για την επιλογή είναι η υπαλληλική υποτακτικότητα και η εκ των προτέρων διασφαλισμένη σιωπή τους για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το "ποίμνιό" τους σε μια προσπάθεια να ωραιοποιηθεί η ακολουθούμενη μειονοτική πολιτική. Η μοναδική σχέση εξάρτησης, και μάλιστα ασφυκτικής, που έχουν οι Μουφτήδες και την έχουν αποδεχθεί εκόντες άκοντες είναι αυτή με τις προϊστάμενες αρχές και δη με το Υπουργείο

Εξωτερικών. Εχει ακούσει κανείς ποτέ τους τρεις θρησκευτικούς ηγέτες της Μουσουλμανικής Κοινότητας της Δυτικής Θράκης να αρθρώνουν κάποιο λόγο για την κατάσταση της κοινότητας που προΐστανται, για κάποια αιτήματα ή παράπονα;

Ο Μουφτής της Ξάνθης είναι "εμποράκος", για γέλια και για κλάματα, παρά θρησκευτικός ηγέτης ή ιεροδίκης και εξευτελίζει το θεσμό και τη Σαρία εδώ και δυο δεκαετίες. Μερικές από τις πράξεις του εμπίπτουν κυριολεκτικά στη δικαιοδοσία των ποινικών δικαστηρίων. Τα πάντα γνωρίζουν οι αρχές που τον διόρισαν εκεί, το ΥπΕξ και η ΕΥΠ, αλλά σιωπούν. Φαίνεται ότι έχει όλα τα άλλα "προσόντα" για τα οποία έχει επιλεγεί και τον διατηρούν.

Ο Τοποτηρητής Μουφτείας του Διδυμοτείχου είναι δάσκαλος στο επάγγελμα, απόφοιτος των παραγωγικών εκπαιδευτικών σεμιναρίων του Υπουργείου Εξωτερικών, της Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης, χωρίς τυπικά και ουσιαστικά προσόντα και άσχετος για τη θέση που έχει διορισθεί, αλλά κι αυτός θα πρέπει να έχει τα άλλα "προσόντα" που θέτουν οι αρχές.

Ο μόνος που στέκεται αξιοπρεπώς είναι ο Μουφτής της Κομοτηνής, κι αυτός μόνο εν μέρει, λόγω της ασφυκτικής πίεσης και των συνθηκών που έχουν δημιουργηθεί από τους διπλούς Μουφτήδες, τους διορισμένους και τους εκλεγμένους, κουβαλώντας αυτός το στίγμα του διορισμένου.

Και για να κλείσω με τον θρησκευτικό γάμο των Μουσουλμάνων και την καταπίεση από τον γάμο των Μουσουλμανίδων. Από τότε που καθιερώθηκε ο πολιτικός γάμος ως ισότιμος του πολιτικού, δικαίωμα στην επιλογή έχουν και οι Μουσουλμάνοι για να απολαμβάνουν τις εγγυήσεις του αστικού κώδικα.

Ως προς το θέμα των δικαστικών αρμοδιοτήτων του Μουφτή θα ήθελα να σας αναφέρω τα εξής:

α. Ο ρόλος του Μουφτή στο διαζύγιο κατά τη Σαρία είναι να επικυρώνει την απόφαση του ζευγαριού, είτε αυτή είναι συναινετική είτε μονομερής, σύμφωνα με το προγαμιαίο συμφωνητικό που έχουν υπογράψει οι ενδιαφερόμενοι.

β. Τα κληρονομικά θέματα μετά το 1983 σχεδόν όλα διευθετούνται σύμφωνα με τα κοινώς ισχύοντα στο αστικό δίκαιο, αφού στα τακτικά δικαστήρια προσφεύγουν και οι Μουσουλμάνοι.

γ. Οι άλλες δικαιοδοσίες που έχει ο Μουφτής έχουν καταργηθεί στην πράξη από τους ίδιους τους Μουσουλμάνους της Θράκης.

Και το τελευταίο: Φάνηκα να υπερασπίζομαι τη Σαρία στη Μειονότητα; Ναι, σε βαθμό που τηρείται αυτή χωρίς τις διαστρεβλώσεις που έχει υποστεί και που υπηρετεί τη δικαιοσύνη και την ισότητα. Διότι αποτελεί κομμάτι της ιδιαίτερής μου ταυτότητας, έστω αναχρονιστικό, και κομμάτι της αυτονομίας μου ως μειονοτικού».
 

Αμπντουλχαλίμ Ντεντέ

 

Απάντηση «Ιού»:

Ευπρόσδεκτες οι ενστάσεις του Αμπντουλχαλίμ Ντεντέ, καθώς δηλωμένη πρόθεση του δημοσιεύματός μας ήταν να αρχίσει επιτέλους η συζήτηση για ένα εξαιρετικά σοβαρό κατά τη γνώμη μας πρόβλημα για το οποίο ουδέποτε γίνεται λόγος. Ας μας επιτρέψει, ωστόσο, ο συνάδελφος να σημειώσουμε ότι, παρά τις αντιρρήσεις του, ομολογεί και ο ίδιος, και μάλιστα με τον πλέον ρητό τρόπο, ότι τη στιγμή αυτή, με την ανοχή τόσο του ελληνικού κράτους όσο και των μειονοτικών θρησκευτικών/δικαιοδοτικών αρχών, καταπατούνται με τον πλέον κατάφωρο τρόπο τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών της μειονότητας. Κι αν για τον συνομιλητή μας το θέμα αυτό είναι κατά λέξει «μια άλλη ιστορία», για μας αυτό ακριβώς το ζήτημα συνιστά την ουσία της αποσιωπημένης ιστορίας για την οποία θελήσαμε να μιλήσουμε. Από την άποψη αυτή, βρίσκουμε απολύτως ανεπαρκή -και, κυρίως, προσχηματικά- τα δύο βασικά του επιχειρήματα:

1. Η αναφορά στις υποτιθέμενες φιλογυνικές διδαχές του ισλαμικού νόμου δεν αποτελεί δικαιολογία για την παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών της μειονότητας. Στις ημέρες μας προτείνονται συχνά αναγνώσεις των ισλαμικών ιερών κειμένων -κάποτε και των αντίστοιχων χριστιανικών- προκειμένου να αντληθεί από τη δογματική «παράδοση» η νομιμοποίηση σύγχρονων ισονομιστικών αιτημάτων. Στον αντίποδα των προσεγγίσεων αυτών, ο επιστολογράφος μας δεν θέτει ερωτήματα στην «παράδοση»: θεωρεί «προχωρημένο και προοδευτικό» έναν τύπο γαμήλιου συμβολαίου κυριολεκτικά αδιανόητο σήμερα. Στο κείμενό μας δείξαμε ότι το συμβόλαιο αυτό συνάπτεται μεταξύ συμβαλλομένων που σε καμία περίπτωση δεν αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι ο συνομιλητής μας δεν θεωρεί την πραγματικότητα αυτή μέρος της «αυτονομίας του ως μειονοτικού».

2. Η απόδοση της ευθύνης στους διορισμένους από το ελληνικό κράτος μουφτήδες μετατοπίζει τη συζήτηση σε ένα «κλασικό» πρόβλημα των σχέσεων μειονότητας-ελληνικού κράτους, στην πολυσυζητημένη δηλαδή διαδικασία ανάδειξης των μουφτήδων, αφήνοντας για μια ακόμη φορά στο σκοτάδι τα προβλήματα των γυναικών.

Και για να τελειώνουμε: Είναι βέβαιο ότι πολλά πρέπει να αλλάξουν στη Θράκη. Ηδη πολιτικοί της μειονότητας υποστηρίζουν, όπως σημειώσαμε, τη μετάβαση σε ένα θεσμικό καθεστώς δικαιότερο για τις γυναίκες. Από την άποψη αυτή, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίπτωση της γαλλικής Μαγιότ, ενός νησιού στον Ινδικό, στην οποία με δημοψήφισμα του μουσουλμανικού πληθυσμού αποφασίστηκε το 2001 ο περιορισμός της σαρίας και η λειτουργία μεικτών μεταβατικών δικαστηρίων ενόψει ενός τελικού δημοψηφίσματος το 2010. Με τη συμμετοχή προφανώς και των γυναικών, όχι όπως συνέβη προ ημερών στη Θράκη («Ε», 2.1.07).

 

(Ελευθεροτυπία, 27/1/2007)