Στη διακριτική ευχέρεια της αστυνομίας η διατροφή των κρατουμένων

Κρατητήρια αλά καρτ
 

Η είδηση κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο: «Πεινάω, είπε ο συλληφθείς Τεό Θεοδωρίδης στους Ελληνες αστυνομικούς της Αστυνομικής Διεύθυνσης Πολυγύρου, για να τους εξηγήσει στη συνέχεια ότι σε όλο το διάστημα της κράτησής του από τις βουλγαρικές αρχές δεν είχε φάει τίποτε. Οι αστυνομικοί έσπευσαν να ικανοποιήσουν το αίτημα αυτό, καθώς κάθε κρατούμενος δικαιούται ένα ποσό της τάξεως των 5 ευρώ περίπου για τροφή καθημερινά, παραγγέλνοντάς του φαγητό» (17/2/2009).

Μπόρεσε λοιπόν να φάει ο κρατούμενος που παρέμεινε νηστικός στο απάνθρωπο κρατητήριο της Βουλγαρίας. Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι και στην ευρωπαϊκή Ελλάδα πολύ συχνά οι κρατούμενοι στα κρατητήρια μένουν νηστικοί και στερούνται ακόμα τα στοιχειώδη είδη υγιεινής.

«Πάσα αναγκαία δαπάνη ατόμων τελούντων υπό νόμιμον περιορισμόν, ως και η δαπάνη τροφοδοσίας, θερμάνσεως, υγειονομικής και νοσοκομειακής περιθάλψεως αυτών, βαρύνει το Δημόσιον. Η ημερήσια κατ’ άτομο δαπάνη τροφοδοσίας καθορίζεται εκάστοτε δια κοινών αποφάσεων των επί των Οικονομικών και Δημοσίας Τάξεως Υπουργών». Αυτό πρόβλεπε το νομοθετικό διάταγμα του 1969 (επί χούντας δηλαδή) το οποίο παραμένει σε ισχύ. Το 2001 η κοινή υπουργική απόφαση Δρυ-Χρυσοχοϊδη (αρ.2/30886/0022) καθόρισε το ημερήσιο ποσό που δικαιούται κάθε κρατούμενος Ελληνας ή αλλοδαπός στα 5,85 ευρώ. Στην ίδια απόφαση αναγράφεται και το συνολικό κονδύλι που απαιτείται, οι προσαυξήσεις κάθε χρόνου αλλά και η προέλευση του συνολικού ποσού από συγκεκριμένες πιστώσεις. Η απόφαση δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης στις 3/8/2001 (αρ. φύλλου 1022) και ισχύει μέχρι σήμερα, ενώ το ποσό παραμένει το ίδιο.

Η τρέχουσα ελληνική πραγματικότητα απέχει πολύ από το πλαίσιο του νόμου. Οσοι έχουν βρεθεί σε κρατητήρια για οποιοδήποτε λόγο, από μια απλή αναγνώριση, μια οικονομική παράβαση, μια παράνομη παραμονή αλλά και μια ληστεία μετά φόνου ένα πράγμα διαπιστώνουν: οι αρμόδιοι σε κάθε κρατητήριο κάνουν ό,τι θέλουν, έχουν τον δικό τους «τοπικό» νόμο. Το πόσα και πώς τα ποσά που χορηγούνται για τη διατροφή των κρατουμένων φτάνουν ή όχι στους δικαιούχους δεν το γνωρίζει κανείς. Αλλού τα χρήματα παραμένουν στο αστυνομικό τμήμα με άγνωστη περαιτέρω χρήση, αλλού τα τμήματα προμηθεύουν τους κρατούμενους με τοστ και καφέ ή κάποιο φαγητό, αλλού τους υποχρεώνουν να πληρώνουν οι ίδιοι για να προμηθευτούν τα αναγκαία, αλλού δεν τους δίνουν απολύτως τίποτα και σε κάποια τμήματα τους δίνουν το ποσό που δικαιούνται. Αυτά όσον αφορά τους Ελληνες κρατούμενους. Για τους αλλοδαπούς οι συνθήκες κράτησης είναι «γνωστές» και από τα καθημερινά σχεδόν περιστατικά βιαιοτήτων και εξευτελισμών που έρχονται στη δημοσιότητα. Για το αν και κατά πόσο φροντίζουν οι αστυνομικοί «για την καθημερινή διατροφή και υγιεινή» των αλλοδαπών δεν υπάρχει συνολική εικόνα και έχει και εδώ να κάνει με το κάθε κρατητήριο και την «πολιτική» του.

Νέοι άνθρωποι που συμμετέχουν σε πρόγραμμα απεξάρτησης του ΚΕΘΕΑ για τους αποφυλακισμένους μας μίλησαν για τις προσωπικές τους εμπειρίες στο θέμα αυτό κατά τη διάρκεια της παραμονής τους σε κρατητήρια, την τελευταία εξαετία. Για ευνόητους λόγους δεν δημοσιεύονται τα ονόματά τους. Φυσικά τα στοιχεία είναι ενδεικτικά και αφορούν τις προσωπικές εμπειρίες των ανθρώπων που μας μίλησαν.

- Αρχίζοντας από τη «μητέρα» όλων των κρατητηρίων, δηλαδή την ΓΑΔΑ, όπου δεν δίνονται στους κρατούμενους τα ημερήσια ποσά που δικαιούνται και σε πολλούς ούτε καν τα απαραίτητα. Σε αρκετούς δίνουν ένα σάντουιτς το βράδυ και συσσίτιο το μεσημέρι. Οι περισσότεροι κρατούμενοι παραγγέλλουν καφέ και σάντουιτς από τον περιπτερά που έρχεται στα κρατητήρια πληρώνοντας με δικά τους χρήματα.

- Στο Μεταγωγών Αθήνας δίνονται πάλι επιλεκτικά σε κάποιους χρήματα ή συσσίτιο, ενώ σε άλλους δεν δίνουν απολύτως τίποτα. Δεν γνωρίζει φυσικά κανείς τα κριτήρια της διοίκησης του κάθε τμήματος για το ποιός θα φάει και ποιός όχι. Είναι μάλλον «υποκειμενικά».

- Στο Μεταγωγών της Θεσσαλονίκης δίνουν τα χρήματα στους Ελληνες αλλά δεν γνωρίζουμε αν το ίδιο ισχύει και για τους αλλοδαπούς.

- Πιο «σύνθετη» είναι η αντιμετώπιση στο Α.Τ. Ομονοίας όπου δεν δίνονται χρήματα αλλά μόνο τροφή μετά τη δεύτερη ημέρα κράτησης. Την πρώτη μέρα αναγκαστική νηστεία.

- Στο τμήμα των Εξαρχείων παρέχεται συσσίτιο αλλά κατ΄επιλογή, το ίδιο και στην Κυψέλη.

- Στα κρατητήρια της Ν. Ιωνίας Βόλου εφαρμόζεται ο νόμος και δίνονται τα χρήματα, με δυνατότητα να επιλέξει ο κρατούμενος το τι θα αγοράσει να φάει.

- Ακολουθούν αστυνομικά τμήματα όπου κατά κανόνα δεν δίνονται ούτε χρήματα ούτε φαγητό: Ζεφύρι, Λιόσια, Αγ. Ανάργυροι, Ακρόπολη, Καλλιθέα, Μοσχάτο, Καλύβια, Ανάβυσσος, Ν. Σμύρνη, Ν. Φιλαδέλφεια, Ασπρόπυργος, Κολωνός, Μενίδι, Αγ, Λαύρας κλπ.

- Στο Ηράκλειο Κρήτης δίνουν 7 ευρώ την ημέρα από τη δεύτερη ημέρα κράτησης, ενώ τα Σαββατοκύριακα τους φέρνουν και φαγητό. Στα Χανιά παρέχεται συσσίτιο αλλά όχι χρήματα.

- Στο Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης δίνονται τα χρήματα αλλά και συσσίτιο. Στο κρατητήριο του αεροδρομίου Θεσσαλονίκης δίνουν μόνο φαγητό.

- Στο Μεταγωγών του Πειραιά δίνονται «επιλεκτικά» 7 ευρώ κάθε μέρα και ο κρατούμενος αγοράζει την τροφή του. Σε άλλους δίνουν μόνο το συσσίτιο. Στην Καλλίπολη δίνουν συσσίτιο ενώ στον Κορυδαλλό τίποτα.

- Στο Μεταγωγών Πάτρας δίνουν 5,85 ευρώ.

- Στην Κέρκυρα δίνουν συσσίτιο.

Αυτό που προκύπτει από τις συγκεκριμένες μαρτυρίες των ανθρώπων που έχουν κατά καιρούς κρατηθεί είναι:

1. Το ποσό που δικαιούται ο κάθε κρατούμενος το λαμβάνει αναλόγως με την «πολιτική» του κάθε αστυνομικού τμήματος.

2. Σε πολλές περιπτώσεις δίνεται κάποιο σάντουιτς και καφές που κοστίζουν λιγότερο από το ποσό που δικαιούται ο κάθε κρατούμενος.

3. Συμβεβλημένοι μικροεπιχειρηματίες παρέχουν συσσίτιο σε κρατούμενους και αστυνομικούς με αγνώστου τύπου συμβάσεις με το κάθε αστυνομικό τμήμα.

4. Δεν ενημερώνονται ποτέ οι κρατούμενοι για το δικαίωμά τους αυτό.

5. Δεν υπάρχουν στοιχεία για το τι εφαρμόζεται στους αλλοδαπούς.

6. Δεν ελέγχεται από κανέναν κεντρικό φορέα η εφαρμογή του νόμου, όπως προκύπτει και από τις μαρτυρίες των συνηγόρων που επισκέπτονται στα κρατητήρια τους κρατούμενους.

Ενώ λοιπόν οι διατάξεις του νόμου προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και συμμορφώνονται με τις επιταγές των διεθνών οργανισμών στους οποίους ανήκει η Ελλάδα για άλλη μια φορά αυτό παραμένει εικονική πραγματικότητα. Φτάνουμε δε στο παράλογο σημείο να αποτελεί ευχάριστη έκπληξη η εφαρμογή έστω και κατά περίσταση του νόμου από την ΕΛ.ΑΣ. και τα κατά τόπους υποκαταστήματά της.

Για την ακρίβεια, πέρα από τις συνθήκες κράτησης, υγιεινής, περίθαλψης κλπ. προβλέπεται ακόμα και ειδική μεταχείριση των ανηλίκων κάτω από 18 χρονών. Αυτή ειδικά τη μεταχείριση «με στοργή και ευπροσηγορία» που πρέπει ο αστυνομικός να «αποφεύγει κάθε ενέργεια που μπορεί να τους ταπεινώσει και να τους αφήσει δυσμενή για την Αστυνομία ψυχικά βιώματα» την ένοιωσαν εξάλλου στο πετσί τους πολλοί ανήλικοι του Δεκέμβρη σε διάφορα αστυνομικά τμήματα. Επειδή όμως ζούμε σε καιρό πολλών συλλήψεων και τα ποσά που εισπράττονται από τα αστυνομικά τμήματα με βάση των ετήσιο αριθμό κρατουμένων είναι σεβαστά, καλό θα ήταν να ενημερωθεί ο πολίτης για το πώς και πόσα χρήματα διανέμονται στα κατά τόπους τμήματα για τους κρατούμενους όπως ορίζει ο νόμος και κυρίως ποιός και με ποιό τρόπο ελέγχει ότι εφαρμόζεται αυτή η διάταξη του νόμου. Μήπως ισχύει και για τους συλληφθέντες το ίδιο καθεστώς με αυτό των κλήσεων σε ΙΧ που ιδίως στο τέλος του μήνα κόβονται όσο το δυνατόν περισσότερες κλήσεις για εισπρακτικούς λόγους; Μήπως οι πολλές συλλήψεις, ειδικά σε εκείνα τα αστυνομικά τμήματα που δεν παρέχουν ούτε λεφτά ούτε τροφή στους κρατούμενους, αποτελούν ένα εύκολο συμπλήρωμα στα πενιχρά έσοδα;
 

(Ελευθεροτυπία, 28/2/2009)