87η ΣΥΝΟΔΟΣ ΔΟΕ

ΧΑΚΙ ΣΤΟΛΗ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ

Οι ανήλικοι "εθελοντές" της Νέας Τάξης 

1.   2.   3.

Η διεθνής κοινότητα είχε πολύ πρόσφατα την ευκαιρία να δώσει ένα τέλος - τουλάχιστον στα χαρτιά- στην τραγικότερη μορφή εκμετάλλευσης και κακοποίησης του παιδιού: στη χρήση του ως στρατιώτη σε ένοπλες συγκρούσεις. Το θέμα ήταν στην ημερησία διάταξη της ετήσιας (87ης) Συνόδου της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας που διεξήχθη στη Γενεύη το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου. Ομως τελικά απορρίφθηκε η πρόταση να περιληφθεί ρητή απαγόρευση, και στη θέση της μπήκε μια μεσοβέζικη συμβιβαστική πρόταση που προβλέπει την απαγόρευση μόνο της "υποχρεωτικής στρατολόγησης παιδιών για συμμετοχή τους σε ένοπλες συγκρούσεις". Βέβαια η διάκριση της υποχρεωτικής από την εθελοντική στράτευση στις περισσότερες περιπτώσεις είναι δυσδιάκριτη, και η τελική διατύπωση επιτρέπει τη διαιώνιση της απάνθρωπης αυτής μεταχείρισης των παιδιών.
Αντίθετα από αυτό που θα περίμενε κανείς, έχοντας στο νου τις τηλεοπτικές εικόνες παιδιών-στρατιωτών από χώρες του Τρίτου Κόσμου, οι χώρες που αντέδρασαν λυσσαλέα στο ενδεχόμενο της πλήρους απαγόρευσης είναι κυρίως οι ηγέτιδες χώρες του Πρώτου Κόσμου, με επικεφαλής τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία.
Στις ΗΠΑ στρατεύεται ένας πολύ μικρός αριθμός 17ρηδων, περίπου το 0,5% του συνολικού στρατού. Είναι, όμως, πολύ μεγαλύτερος (φτάνει τις δεκάδες χιλιάδες) ο αριθμός των 17ρηδων που συμμετέχουν κάθε χρόνο σε ένα πρόγραμμα των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων για να καθυστερήσουν την κανονική στρατιωτική τους προπαίδευση.
Στη Μεγάλη Βρετανία συνεχίζεται η στράτευση 16άρηδων και ενθαρρύνεται η κατάταξη παιδιών που πηγαίνουν ακόμα σχολείο. Οταν καταταγεί ένας 16άρης - συνήθως για καριέρα 22 ετών- έχει δικαίωμα να παραιτηθεί μόνο μετά από τρία χρόνια. Αλλά τα τρία αυτά χρόνια μετρούν από τη συμπλήρωση των 18 ετών. Πρόκειται γι' αυτό που ονομάζουν "πενταετή παγίδα". (Κάτι ανάλογο ίσχυε επί δεκαετίες και στην Ελλάδα). Βρετανοί στρατιώτες κάτω των 18 χρόνων πήραν μέρος -και σκοτώθηκαν- στους πολέμους των Φόκλαντ και του Κόλπου.
Δεν είναι λοιπόν οι "υπανάπτυκτοι" νότιοι που επιμένουν να διατηρούν στις τάξεις των πολεμιστών μικρά παιδιά. Στην πρώτη γραμμή του αντιδραστικού αυτού μετώπου συναντούμε τον "πολιτισμένο" Βορρά. Δίπλα στις ΗΠΑ και τη Βρετανία βρίσκουμε τη Γερμανία, την Αυστρία, το Βέλγιο, κλπ.
Στις σελίδες που ακολουθούν περιγράφονται οι συνθήκες κατάταξης των παιδιών στους στρατούς και εξηγούνται οι λόγοι που θεωρείται αναντικατάστατη η παρουσία τους από τους στρατοκράτες. Εχει όμως ξεχωριστό ενδιαφέρον και η προσπάθεια του λόμπι των στρατοκρατών να παρεμποδίσουν την ψήφιση αυτής της προοδευτικής ρύθμισης που προτάθηκε.
Ηδη από την περυσινή (86η) Σύνοδο της ΔΟΕ είχε ζητηθεί από τις κυβερνήσεις να τοποθετηθούν απέναντι σε ένα προσχέδιο, το οποίο αναφερόταν γενικόλογα στις "χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας". Τα περισσότερα κράτη συμμορφώθηκαν και έστειλαν στην προπαρασκευαστική επιτροπή της 87ης συνόδου τις θέσεις τους. Στο επίμαχο ζήτημα οι τοποθετήσεις είναι ποικίλες. Μαζί με μια σειρά κρατών της Αφρικής (όπως η Νότια Αφρική, η Μποτσουάνα, το Μπενίν, η Αιθιοπία, το Μαλί, το Μαρόκο, η Μαδαγασκάρη, η Σενεγάλη, η Τυνησία, η Ζιμπάμπουε) συντάχθηκαν ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες που δεν δίστασαν να συνομολογήσουν ότι η στράτευση των παιδιών είναι μια "από τις χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας" (Ιταλία, Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, κ.α.). Ανάμεσά τους και η Ελλάδα, η οποία δήλωσε ότι "αντιτίθεται στη συμμετοχή παιδιών στη στρατιωτική υπηρεσία, τις ένοπλες δυνάμεις και ένοπλες συγκρούσεις."
Οι χώρες που δεν τολμούσαν να δυσαρεστήσουν τις ΗΠΑ, αλλά δεν ήθελαν και να εκτεθούν, προτίμησαν να αφήσουν ασχολίαστο το επίμαχο άρθρο της συζητούμενης Σύμβασης. Πρόκειται για το Βέλγιο, τη Βολιβία, τον Καναδά, την Κροατία, την Τσεχία, τη Φιλανδία, την Ινδία, την Ιρλανδία, την Κένυα, την Ιορδανία, το Λίβανο, το Πακιστάν, το Περού, τη Συρία, την Ισπανία, κ.ά. Χαρακτηριστικά είναι τα επιχειρήματα που βρήκε η Αίγυπτος για να δικαιολογήσει τη δική της "ουδέτερη" στάση: "Στην αιγυπτιακή κοινωνία, χάρη στις αξίες και τις παραδόσεις της και ειδικά λόγω της ιερής πίστης, δεν υπάρχουν πρακτικές εκμετάλλευσης του παιδιού."
Οι ΗΠΑ είχαν φροντίσει να έχουν τους πιστούς τους συμμάχους: Αυστραλία, Αυστρία, Βραζιλία, Γερμανία, Ιαπωνία, Μεξικό, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ουγκάντα. Τους εξέφρασε όλους η Νότια Κορέα, με τη χαρακτηριστική διατύπωση: "Σε ορισμένα μέρη του κόσμου η χρήση παιδιών-στρατιωτών είναι ένα σοβαρό πρόβλημα (αλλά...) το θέμα υπερβαίνει την παρούσα Σύμβαση, διότι διαστέλλει εξαιρετικά την έννοια της εργασίας."
Το επιχείρημα της Μεγάλης Βρετανίας ήταν ότι "η εφαρμογή της Σύμβασης δεν πρέπει να καλύπτει τη στρατιωτική θητεία προσώπων (sic) κάτω των 18 ετών, εφόσον είναι σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για τη σύνταξη ενός σχετικού Πρωτοκόλλου που θα προστεθεί στη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Η συμμετοχή σε ένοπλες συγκρούσεις καλύπτεται από τις γενικές διατάξεις της Σύμβασης της ΔΟΕ." Σχεδόν πανομοιότυπες υπήρξαν οι διατυπώσεις του εκπροσώπου των ΗΠΑ: "Αυτές οι προσπάθειες (εννοεί του ΟΗΕ και της ΔΟΕ) δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να αλληλοκαλύπτονται."
Τα επιχειρήματα αυτά κατέρρευσαν μόλις τοποθετήθηκε η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Ε, λοιπόν, η Επιτροπή πρότεινε να περιληφθεί η απαγόρευση των "παιδιών-στρατιωτών" στη Σύμβαση της ΔΟΕ, δείχνοντας πόσο αστήρικτα και εκ του πονηρού ήταν τα επιχειρήματα περί αλληλοκάλυψης των Συμβάσεων ΟΗΕ και ΔΟΕ.
Αυτή η προετοιμασία της Συνόδου προκαθόρισε και την τελική έκβαση. Στις συζητήσεις των εκπροσώπων των κρατών-μελών ξανακούστηκαν τα ίδια επιχειρήματα. Η Αιθιοπία μίλησε εξ ονόματος της αφρικανικής ομάδας και πρότεινε να περιληφθεί στη σύμβαση ρητή απαγόρευση της χρήσης παιδιών- στρατιωτών. Οι ΗΠΑ, κάτω από την πίεση της πλειοψηφίας των κρατών, παραδέχθηκαν ότι το ισχύον όριο των 15 ετών είναι πολύ χαμηλό. "Αλλά αν επιχειρήσουμε να λύσουμε αυτά τα θέματα, θα ήταν σώφρον να μην καθιερώσουμε ένα νέο όριο, το οποίο θα αποδεικνυόταν ανεφάρμοστο και αντιπαραγωγικό." Από κοντά και η Ρωσία: "Ναι μεν πρέπει να υπάρχει ρητός καθορισμός του περιεχομένου των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας, αλλά δεν συμμεριζόμαστε τη σκοπιμότητα να περιληφθεί και η απαγόρευση της παιδικής θητείας, εφόσον αυτό αφορά τη Σύμβαση του ΟΗΕ." Φαύλος κύκλος.
Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις Αμερικής, Αφρικής, Ασίας και Ευρώπης έκαναν παρέμβαση για να περιληφθεί -έστω και την τελευταία στιγμή- η παράγραφος για τα παιδιά-στρατιώτες στο άρθρο 3 της Σύμβασης. Μαζί τους και οι εκπρόσωποι πολλών εργατικών συνδικάτων από την Αμερική. Κατά την ψηφοφορία των άρθρων της Σύμβασης οι ΗΠΑ πλέον ξεσπάθωσαν. Επέμεναν ότι αρκεί η διατύπωση περί "βίαιης στρατολόγησης". Δήλωσαν ότι κι αυτές επιμένουν στη στρατολόγηση 17χρονων (και αλλού 16χρονων), ακόμα και σε περίπτωση "όπου δυστυχώς είναι απαραίτητη η ένοπλη σύγκρουση". Πίσω από τις ΗΠΑ τάχθηκαν και άλλες χώρες, αλλάζοντας τις τοποθετήσεις τους: το Βέλγιο, η Φιλανδία, η Ουγγαρία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Νέα Ζηλανδία, η Σουηδία και η Τουρκία. Ηταν οι νικητές.
Αυτό που μένει είναι η πικρή διαπίστωση και η δυσοίωνη πρόβλεψη του εκπροσώπου της Γαλλίας: "Εκφράζουμε τη βαθιά μας θλίψη και το φόβο ότι αυτή η εξέλιξη θα προκαταλάβει τις εξελίξεις και θα προσδιορίσει τις ανάλογες ρυθμίσεις στα άλλα σώματα του ΟΗΕ."

(Ελευθεροτυπία, 4/7/1999)