ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ

Τάγματα Παιδείας

1. / 2.   

Πειθαρχική δίωξη αντιμετωπίζει καθηγήτρια που είχε το θάρρος να καταγγείλει το μιλιταριστικό χαρακτήρα των μαθητικών παρελάσεων. Διόλου περίεργο, σε μια φάση που ο υπουργός λογοκρίνει τα βιβλία της ιστορίας και επιβάλλει... δεκαεξασέλιδα «καθηκοντολόγια» σε μαθητές και καθηγητές.
 

Η ιστορία που θα σας αφηγηθούμε σήμερα θα μπορούσε να είχε λειτουργήσει σαν μια θαυμάσια ευκαιρία για να συζητηθεί ένα θέμα που εκκρεμεί από καιρό: καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής πειραϊκού λυκείου αρνήθηκε να συνοδεύσει τους μαθητές της στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, δηλώνοντας ότι οι λόγοι που υπαγόρευσαν την απόφασή της είναι ιδεολογικοί. 

Η συγκεκριμένη καθηγήτρια καταγγέλλει το θεσμό των μαθητικών παρελάσεων ως μιλιταριστικό κατάλοιπο παλαιότερων ανελεύθερων καθεστώτων και υποστηρίζει ότι οι λοιπές επετειακές εκδηλώσεις του σχολείου προσφέρουν ένα επαρκές πλαίσιο για τη μεταφορά στα παιδιά των επιθυμητών ιστορικών μηνυμάτων. 

Θα υπέθετε κανείς ότι αυτή η τοποθέτηση, και μάλιστα σε μια χρονική στιγμή που η υπόθεση δεν κινδύνευε να εκφυλιστεί σε έναν ακόμη «πόλεμο των παραθύρων», θα τροφοδοτούσε μια ψύχραιμη ανταλλαγή απόψεων για τα πραγματικά νοήματα που κρύβει η επετειακή μεταμφίεση των μαθητών σε κουρδιστά στρατιωτάκια, και θα έθετε επιτέλους το πρόβλημα στις πραγματικές του διαστάσεις: 

Μήπως έφτασε η ώρα για την αποσύνδεση του σχολείου από τις μιλιταριστικές εκείνες πρακτικές που συνεχίζουν να το εντάσσουν, συμβολικά στην πολεμική προετοιμασία του έθνους; (βλ. «Ιός», 4.11.2000).

Γραφειοκρατικό χάος

Η στήλη δεν έχει αποκρύψει τη θέση της για τον στρατιωτικό, επομένως άτοπο, χαρακτήρα των μαθητικών παρελάσεων, ενός θεσμού την πατρότητα του οποίου δικαίως διεκδίκησε ο Ιωάννης Μεταξάς. Και έχουμε επανειλημμένα αναφερθεί στην αδιαφορία -ή την αδυναμία- του αρμόδιου υπουργείου να δώσει σαφείς κατευθύνσεις στους υφισταμένους του, με αποτέλεσμα αυθαιρεσίες των κατά τόπους προϊσταμένων και διευθυντών, τις οποίες καλούνται να πληρώσουν οι εκάστοτε «διαφωνούντες». 

Ερευνώντας τις καταγγελίες μαθητών και μαθητριών-μαρτύρων του Ιεχωβά που τιμωρήθηκαν με αποβολή επειδή αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στην παρέλαση, βρεθήκαμε προ καιρού μπροστά σε μια χαώδη κατάσταση: 

*Την ώρα που ο υπεύθυνος υπάλληλος της Διεύθυνσης Φυσικής Αγωγής μάς διαβεβαίωνε ότι «κανείς εκπαιδευτικός ή μαθητής δεν υποχρεώνεται να συμμετάσχει στις παρελάσεις», στην ίδια διεύθυνση ανακαλύπταμε επείγον έγγραφο του πρώην υφυπουργού Ν. Λεβογιάννη που χαρακτήριζε «αδιανόητη τη μη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στις παρελάσεις». Στο έγγραφο, ο υπεύθυνος διευθυντής Φυσικής Αγωγής είχε συμπληρώσει ιδιοχείρως ότι, σύμφωνα με το νόμο 1566/85, υποχρεωτική είναι και η συμμετοχή των μαθητών (βλ. «Ιός» 29.10.1995). 

Οπως διαπιστώσαμε στη συνέχεια, οι διευθυντές των σχολείων, ζαλισμένοι από σειρά αλλεπάλληλων και αντιφατικών εγκυκλίων από διαφορετικές υπηρεσίες του υπουργείου, ήταν υποχρεωμένοι να αυτοσχεδιάσουν κάθε φορά που είχαν να αντιμετωπίσουν ένα ακόμη κρούσμα «ανυπακοής».

*Οπως και να έχει, το θέμα έφτασε προ καιρού στην Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης (υπόθεση της μαθήτριας Β. Βαλσαμή, που ως μάρτυρας του Ιεχωβά αρνήθηκε να παρελάσει και τιμωρήθηκε με αποβολή). 

Η Επιτροπή παρέπεμψε την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο με απόφασή του (18.12.1996) δικαίωσε εν μέρει την οικογένεια Βαλσαμή.

*Εκτός αυτού, νωπή είναι ακόμη η διαμάχη που ξέσπασε όταν ένας αριστούχος μαθητής από την Αλβανία διανοήθηκε να κρατήσει τη σημαία του σχολείου του. 

Η ισχύουσα τότε υπουργική απόφαση (Γ4/150/24.2.2000) όριζε πως μαθητές με ξένη υπηκοότητα και ξένη καταγωγή δεν μπορούν να παρελάσουν ως σημαιοφόροι, τιμή όμως που προβλεπόταν για μαθητές με ξένη υπηκοότητα αλλά με ελληνική καταγωγή. 

*Η ρύθμιση αυτή είχε έρθει να ανατρέψει προηγούμενη εντολή (Φ.10/3/Γ1/13,4.1.1995, που επέτρεπε μόνο σε έλληνες υπηκόους να κρατήσουν τη σημαία), όταν η αντιπολίτευση κατήγγειλε ότι το υπουργείο απέκλειε «Ποντίους, Βορειοηπειρώτες και ομογενείς του εξωτερικού». Ετσι, όταν ξέσπασε το «σκάνδαλο Οδυσσέα Τσενάι», ο κ. Ευθυμίου ακολούθησε το δρόμο που χάραξαν οι προκάτοχοί του: υποσχέθηκε επί τόπου μια νέα, «δημοκρατικότερη», εγκύκλιο.

*Μέσα στο αδιανόητο αυτό χάος, η άρνηση της καθηγήτριας Φραντζέσκας Ρωμάνου να συμμετάσχει στην παρέλαση του σχολείου της για λόγους καθαρά ιδεολογικούς πρόσφερε κατά τη γνώμη μας την ευκαιρία για μια ψύχραιμη αντιμετώπιση του ζητήματος. 

Δυστυχώς, όπως θα δούμε στη συνέχεια, η πειθαρχική δίωξη υποκατέστησε για μια ακόμη φορά την ανταλλαγή των απόψεων. 

Την Πέμπτη, η διωκόμενη καθηγήτρια επρόκειτο να παρουσιαστεί ενώπιον του αρμόδιου πειθαρχικού οργάνου, του Περιφερειακού Υπηρεσιακού Συμβουλίου (ΠΥΣΔΕ) Πειραιά. Και είναι λυπηρό ότι, αν και ενημερώθηκαν, η ΕΛΜΕ Πειραιά, η ΟΛΜΕ και η ΔΟΕ δεν θεώρησαν υποχρέωσή τους να πάρουν θέση στο πρόβλημα - ούτε καν να ασχοληθούν με τη δίωξη της συναδέλφου τους. 

«Δεν παρελαύνω!»

*Στις 24 Σεπτεμβρίου του 2001 ο Σύλλογος Διδασκόντων του Ενιαίου Λυκείου Καστέλας συνεδρίασε προκειμένου να κατανείμει μεταξύ των καθηγητών του σχολείου τις εξωδιδακτικές εργασίες της χρονιάς. 

*Οπως προκύπτει από το επίσημο πρακτικό της συνεδρίασης, η καθηγήτρια Φραντζέσκα Ρωμάνου αναλάμβανε στον εσωτερικό αυτό καταμερισμό την κατάθεση στεφάνου, καθώς και την υποχρέωση να προετοιμάσει σε συνεργασία με συνάδελφό της τη γιορτή της 25ης Μαρτίου. Στο υπ' αριθμόν 13 σημείο του πρακτικού, το οποίο αναφερόταν στις παρελάσεις, μία παύλα στη θέση ονόματος υποδήλωνε ότι κανείς/καμία από το Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου δεν αναλάμβανε τη συγκεκριμένη υποχρέωση.


*Το πρόβλημα ανέκυψε λίγες ημέρες αργότερα, όταν έγινε γνωστό ότι το Λύκειο Καστέλας συγκαταλεγόταν στα σχολεία τα οποία είχαν σειρά να συμμετάσχουν στη μαθητική παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου. 

*Στις 19 Οκτωβρίου, με έγγραφό του προς τον προϊστάμενο του 1ου Γραφείου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά, ο διευθυντής του Λυκείου Καστέλας ενημέρωνε ότι το σχολείο «δεν είναι σε θέση να παρελάσει», καθώς «η κ. Ρωμάνου Φραντζέσκα, καθηγήτρια Σωματικής Αγωγής, δεν μπορεί να προετοιμάσει τους μαθητές [...] επικαλούμενη λόγους υγείας και άλλους», και ζητούσε τη συνδρομή της υπηρεσίας, «ώστε το σχολείο να μπορέσει να λάβει μέρος στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου». 

Ιδεολογικοί λόγοι

Συνημμένο στο υπηρεσιακό αυτό έγγραφο υπήρχε το σημείωμα που η καθηγήτρια είχε απευθύνει στον διευθυντή της, εξηγώντας του τους λόγους που την ώθησαν να μη συμμετάσχει στην παρέλαση: 

*«Οι λόγοι που δεν παρελαύνω είναι κυρίως ιδεολογικοί», ανέφερε μεταξύ άλλων η Φρ. Ρωμάνου. 

«Σίγουρα υπάρχει κι ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, που ούτως ή άλλως δεν μου επιτρέπει ένα φυσιολογικό τρόπο ζωής. Ακόμη όμως κι αυτό το πρόβλημα υγείας να μην υπήρχε, πάλι δεν θα παρήλαυνα. Το γράφω αυτό για να είμαι απόλυτα ειλικρινής απέναντί σας. Πιστεύω ότι πρέπει να καταργηθεί η παρέλαση των σχολείων».

*Στη συνέχεια, η καθηγήτρια δικαιολογούσε την κατηγορηματική αυτή θέση της, υποστηρίζοντας ότι, σύμφωνα με την εμπειρία της, «υπάρχουν ένα σωρό άλλοι τρόποι για να νιώσουν τα παιδιά τη σημασία και την αξία της κάθε επετείου». 

*Σαν παράδειγμα έφερνε τις θεατρικές μαθητικές παραστάσεις, αλλά και τον τελευταίο εορτασμό της 25ης Μαρτίου, του οποίου υπήρξε συνδιοργανώτρια: 

«Ολοι αυτοί οι χοροί που χόρεψαν οι μαθητές μας, κατάφεραν να κάνουν τα παιδιά να νιώσουν και να καταλάβουν ένα σωρό πράγματα για την επέτειο, που ένα "ξερό" ένα-δυο, ένα-δυο δεν θα ήταν ικανό να τα βάλει στο μυαλό τους. [...] Γιορτές κι επέτειοι σαν αυτές που έχουμε, προσφέρονται για μηνύματα και κατευθύνσεις που τόσο ανάγκη τα έχουν οι νέοι μας στην άγονη και "στεγνή" εποχή που ζούμε. [...] Με την παρέλαση, πάντως, σίγουρα δεν τους τα "περνάς" αυτά τα μηνύματα». Και η καθηγήτρια ολοκλήρωνε την πρόχειρη «απολογία» της, υπογραμμίζοντας ότι δεν έχει καμία απολύτως αντίρρηση να συνοδεύσει τα παιδιά στην κατάθεση στεφάνου.

Γίνεται, πιστεύουμε, ήδη σαφές ότι η άρνηση της καθηγήτριας αφορούσε εξαρχής τη συμμετοχή της στην παρέλαση και δεν περιλάμβανε τις λοιπές σχολικές εκδηλώσεις που συνδέονται με τις επετείους κατά τις οποίες καλούνται οι μαθητές να παρελάσουν. 

Η ίδια εξάλλου υποστηρίζει ότι δεν είχε καμία αντίρρηση να προετοιμάσει τα παιδιά για την παρέλαση, αλλά δεν το έπραξε καθώς δεν είχε βρεθεί αντικαταστάτης που θα τα συνόδευε στην παρέλαση. 

Ας δούμε, ωστόσο, τη συνέχεια της υπόθεσης, όπως προκύπτει από την υπηρεσιακή αλληλογραφία: 

*Στις 23 Οκτωβρίου, δηλαδή στο «παρά πέντε» πριν από την ημέρα της παρέλασης, ο προϊστάμενος του 1ου Γραφείου Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά με «εξαιρετικά επείγον» έγγραφό του προς το διευθυντή του Λυκείου Καστέλας υπογραμμίζει ότι, όπως ορίζει σχετική υπουργική εγκύκλιος (Γ1/1133/9.10.97), η ανάθεση των παρελάσεων και των αθλητικών αγώνων γίνεται με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων στον εκπαιδευτικό Φυσικής Αγωγής, καθώς και ότι, σύμφωνα με διαταγή του υπουργείου (Δ2/4445/24.3.89), «είναι αδιανόητη η μη συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε εορτασμό Εθνικής Επετείου». 

*«Σε περίπτωση που κανένας δεν προσφέρεται να συμμετάσχει», συνέχιζε ο κ. προϊστάμενος, «οι εκπαιδευτικοί που προορίζονται για το σκοπό αυτό θα ορισθούν από τα όργανα διοίκησης του σχολείου (Σύλλογο Διδασκόντων κατ' αρχήν και σε περίπτωση άρνησης αυτού από το Διευθυντή του σχολείου). Αυτοί που θα ορισθούν είναι υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν στον εορτασμό». 

*Προς ενίσχυση των θέσεων αυτών, ο συντάκτης του εγγράφου ανέτρεχε και στον «Υπαλληλικό Κώδικα» (άρθρα 24 και 25), ο οποίος προβλέπει ότι ο υπάλληλος οφείλει να υπακούει στις διαταγές των προϊσταμένων του. «Οταν όμως εκτελεί διαταγή, την οποία θεωρεί παράνομη, οφείλει πριν την εκτελέσει να αναφέρει εγγράφως την αντίθετη γνώμη του και να εκτελέσει τη διαταγή (σ.σ. υπογραμμισμένο) χωρίς υπαίτια καθυστέρηση». 

*Κατόπιν αυτών, η προϊσταμένη αρχή ζητούσε άμεση ενημέρωση για τις ενέργειες του διευθυντή και του Συλλόγου Διδασκόντων του Λυκείου Καστέλας προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα, «το οποίο θα εκθέσει ανεπανόρθωτα το σχολείο απέναντι και στους μαθητές και τους γονείς, και γενικά στην κοινωνία του Πειραιά». Και κατέληγε, ξεκαθαρίζοντας ότι το όλο ζήτημα εμπίπτει στις αρμοδιότητες της διοίκησης του σχολείου, ενώ στη δικαιοδοσία της υπηρεσίας ανήκουν οι ενέργειες για την περαιτέρω διερεύνησή του (με άλλα λόγια η διαδικασία πειθαρχικής δίωξης των υπευθύνων).

*Η εξέλιξη της ιστορίας μας ήταν ήδη προδιαγεγραμμένη: καθώς δεν είχε βρεθεί αντικαταστάτης της Φραντζέσκας Ρωμάνου, το Λύκειο Καστέλας δεν συμμετείχε στην παρέλαση «για λόγους που δεν γνωρίζουμε», όπως ανέφερε σχετικό ενημερωτικό έγγραφο του Γραφείου Φυσικής Αγωγής Πειραιά προς τον προϊστάμενο του 1ου Γραφείου (29.10.2001). 

*Λίγες ημέρες αργότερα, ο προϊστάμενος διατάσσει τη διενέργεια Ενορκης Διοικητικής Εξέτασης σε βάρος της καθηγήτριας Ρωμάνου, την οποία αναθέτει στη διευθύντρια του 1ου Ενιαίου Λυκείου Πειραιά. 

Η δίωξη

*Στην ΕΔΕ, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2002, η Φραντζέσκα Ρωμάνου εξήγησε τους συλλογισμούς που την οδήγησαν να αρνηθεί τη συμμετοχή της στην παρέλαση και, εκμεταλλευόμενη κατά κάποιον τρόπο την πειθαρχική διαδικασία, επιχείρησε να κάνει σαφή τη θέση της ότι ο δημόσιος υπάλληλος δεν πρέπει να είναι απλώς «πειθήνιο όργανο, αλλά πρέπει να έχει λόγο και άποψη». 

*Σε συμπληρωματική εξάλλου εξέτασή της (8.2.2002), η «διωκόμενη» καθηγήτρια ανέπτυξε, όπως επί λέξει της ζητήθηκε, την «ιδεολογία» της, τονίζοντας ότι θεωρεί τις παρελάσεις θεσμό που παραπέμπει περισσότερο σε στρατόπεδο και λιγότερο σε σχολείο. 

Αντιθέτως, υποστήριξε ως παιδαγωγικά ορθές τις λοιπές επετειακές εκδηλώσεις του σχολείου, στις οποίες ούτως ή άλλως συμμετέχει δραστήρια κάθε χρόνο (για την ΕΔΕ βλ. αναλυτικά σε διπλανή στήλη).

*Στο «Πόρισμα» (4.3.2002), το οποίο συνέταξε η διευθύντρια του 1ου Ενιαίου Λυκείου Πειραιά μετά την ολοκλήρωση της ΕΔΕ, περιλαμβάνεται αναλυτικό ιστορικό της υπόθεσης και διαπιστώνονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: 

Το πόρισμα

*«Η εγκαλούμενη αρνήθηκε ένα τμήμα από τα καθήκοντά της που είναι οι παρελάσεις. Δεν αρνήθηκε μόνο για το έτος 2001-2002, αλλά δεν θέλει να λάβει μέρος σε καμία παρέλαση, επικαλούμενη ιδεολογικούς λόγους. Δεν αρνείται την κατάθεση στεφάνου στους νεκρούς, αρνείται την παρέλαση. Αν και έχει πρόβλημα υγείας, δεν το αναφέρει σαν κώλυμα για την παρέλαση, αλλά αρνείται την παρέλαση. Διδάσκει τη γυμναστική, ανεβάζει θεατρικά, λαμβάνει μέρος σε μαθητικούς αγώνες, διδάσκει παραδοσιακούς χορούς».

*Στη συνέχεια, το «Πόρισμα» αναφέρεται στην εξέταση των μαρτύρων, οι οποίοι υποστήριξαν ότι η καθηγήτρια αρνείται να παρελάσει για ιδεολογικούς λόγους, καθώς και στη συμπληρωματική κατάθεση της Φραντζέσκας Ρωμάνου. 

*Και καταλήγει: «Κλείνει η ανάπτυξη της ιδεολογίας της με τη φράση "σε τελική ανάλυση προτιμώ ως θεσμό το τσάμικο παρά την παρέλαση". Σε ερώτησή μου (σημ.: της διευθύντριας που διενήργησε την ΕΔΕ) όταν διορίστηκε δεν γνώριζε ότι θα παρελαύνει, η απάντηση ήταν "στα 21 και μισό δεν είχα κατασταλάξει στα συμπεράσματα στα οποία κατέληξα αργότερα". Εκτέλεσε πλημμελώς τα καθήκοντά της σαν καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, παραθέτει, ομολογεί τις απόψεις της και θέλει να τις συζητήσει όπου της ζητηθεί».

*Ακολούθησε η παραπομπή της Φραντζέσκας Ρωμάνου στο αρμόδιο όργανο, το ΠΥΣΔΕ Πειραιά, με την κατηγορία ότι «δεν προετοίμασε τα τμήματα μαθητών του σχολείου της και δεν συνόδεψε στην παρέλαση το σχολείο της, ως όφειλε, σύμφωνα με την Γ4/150/24.2.2000 υπουργική απόφαση». Μια ακόμη ευκαιρία για νηφάλια αντιμετώπιση του προβλήματος είχε μόλις χαθεί...
 

(Ελευθεροτυπία, 30/6/2002)