ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΑΝΤΙΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΖΗΜΙΕΣ

Η δεύτερη δολοφονία του Ανρί Κουριέλ

1. / 2.   

Στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας γενικά και του Γιωτόπουλου ειδικότερα, ξαναγράφεται η ιστορία της διεθνούς αριστεράς και συκοφαντείται για μια ακόμα φορά μια ηρωική μορφή του 20ού αιώνα.

 

Μια από τις κατηγορίες εις βάρος του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου που δεν περιλαμβάνονται στο επίσημο βούλευμα, αλλά κυκλοφορούν ως πληροφορίες και τεκμήρια στις δημοσιογραφικές αναλύσεις περί 17Ν, είναι και η σχέση του με τον Ανρί Κουριέλ και το ομώνυμο δίκτυο (Κουριέλ απαράτ) που παρείχε στήριξη σε αγωνιστές εθνικοαπελευθερωτικών και αντιδικτατορικών κινημάτων τις δεκαετίες '60 και '70. 

Ο Βασίλης Λαμπρόπουλος θεωρεί τη γνωριμία αυτή με τον Κουριέλ "καθοριστική για τον Γιωτόπουλο και την 29 Μάη" ("Πάτμου και Δαμάρεως γωνία", Εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες, Αθήνα 2003, σ. 36). Σύμφωνα με τον ίδιο αστυνομικό ρεπόρτερ, ο Γιωτόπουλος είχε γνωρίσει "μέσω του Πάμπλο τον Αιγύπτιο τροτσκιστή Ανρί Κουριέλ, θύμα των διώξεων του προέδρου Νάσερ και υποστηρικτή δεκάδων απελευθερωτικών κινημάτων σ' όλο τον κόσμο. Ο Κουριέλ είχε δημιουργήσει το μεγαλύτερο ίσως δίκτυο τεχνικής υποστήριξης κάθε αντάρτικου σ' όλο τον κόσμο είτε επρόκειτο για αυτονομιστικά κινήματα είτε για αντιδικτατορικές οργανώσεις είτε ακόμη και για τρομοκρατικές ομάδες. Πολλοί υποστηρίζουν ότι είχε επαφές και με την ομάδα Κάρλος", κ.λπ. 

Λίγες μέρες μετά τον τραυματισμό και τη σύλληψη του Σάββα Ξηρού, ο Τάσος Τέλλογλου στο άρθρο "Από τις φαλτσέτες στα... 45άρια" επιχειρεί την ανασύσταση μιας ενιαίας ιστορίας συνεργασίας-συνενοχής του Κουριέλ με τους έλληνες παρανόμους: "Η ιστορία της εμπλοκής παράνομων μηχανισμών με τους πρωταγωνιστές των οργανώσεων 17Ν και ΕΛΑ αρχίζει στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια το 1943. Ο Κουριέλ, ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος Αιγύπτου, προμηθεύει με πλαστά πιστοποιητικά τους έλληνες αξιωματικούς και ναύτες που ετοιμάζονται να ξεσηκωθούν στο Βασιλικό Ναυτικό" (Το Βήμα, 27/7/02). 

Ομως η "τιμή" για την πρώτη συσχέτιση του Κουριέλ με την εγχώρια τρομοκρατία ανήκει στη διαβόητη έκθεση της ΚΥΠ που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 9/12/84 και προκάλεσε το γνωστό σάλο. Εκεί αναφέρεται ότι το "Κουριέλ Απαράτ" υποστήριζε την οργάνωση 29 Μάη και ότι εκπαίδευσε Ελληνες αντιστασιακούς κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.

Η πρώτη δολοφονία

Μαζί λοιπόν με τον Γιωτόπουλο κινδυνεύει να εξοστρακιστεί και ο Ανρί Κουριέλ, μια εξαιρετική φυσιογνωμία του 20ού αιώνα, ένας αγωνιστής που ενσάρκωσε με το προσωπικό του παράδειγμα την απόλυτη αφοσίωση στον διεθνισμό και την υποστήριξη των εξεγερμένων όλου του κόσμου.

Ο ίδιος ο Κουριέλ δεν έχει βέβαια τίποτα να φοβηθεί. Είναι νεκρός εδώ και 25 χρόνια. Στις 4 Μαϊου 1978 δύο άγνωστοι δράστες τον πυροβόλησαν στο ασανσέρ του σπιτιού του στο Παρίσι. Την ίδια ημέρα με τηλεφώνημα στο γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων την ευθύνη της δολοφονίας ανέλαβε η οργάνωση "Δέλτα". Η ανακοίνωση ήταν σαφής: "Σήμερα το μεσημέρι ο πράκτορας της KGB Ανρί Κουριέλ, υποστηρικτής των Αράβων, προδότης της Γαλλίας που τον φιλοξένησε, σταμάτησε οριστικά τις δράση του. Εκτελέστηκε στη μνήμη όλων των δικών μας νεκρών. Είχαμε προειδοποιήσει στην τελευταία μας επιχείρηση. Δέλτα".

Με το όνομα αυτό ("Δέλτα") ήταν γνωστή η παράνομη ακροδεξιά οργάνωση βετεράνων δολοφόνων του πολέμου της Αλγερίας, ένα παρακλάδι του διαβόητου OAS. Είχε ήδη εμφανιστεί το Δεκέμβριο του 1977 με τη δολοφονία του φύλακα στο κτίριο που στέγαζε την οργάνωση γαλλοαλγερινής φιλίας και μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων σε ανάλογους στόχους. Η αστυνομία ποτέ δεν εξιχνίασε τη δολοφονία. Ακόμα και όταν ανασύρθηκε η υπόθεση από το αρχείο με προσωπική απόφαση του πρωθυπουργού Μορουά, μετά τη νίκη του σοσιαλιστικού κόμματος το 1981, το μόνο που αποδείχτηκε ήταν ότι οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας είχαν παγιδεύσει με κοριούς το διαμέρισμα του Κουριέλ από το 1970 και δεν αντιλήφθηκαν τίποτα... 

Ο Κουριέλ υπήρξε επί χρόνια θύμα μιας συκοφαντικής εκστρατείας από τον Τύπο και τους εξειδικευμένους δημοσιογράφους όλου του κόσμου. Γάλλοι τρομοκρατολόγοι τον κατηγόρησαν ως "αρχηγό των δικτύων υποστήριξης της τρομοκρατίας", το σοβιετικό πρακτορείο ειδήσεων Νοβόστι τον κατάγγειλε ως πράκτορα των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ, οι Κουβανοί τον θεωρούσαν πράκτορα των Γάλλων, ενώ οι Αμερικάνοι πίστευαν ότι είναι πράκτορας της KGB. 

Στη δυσφημιστική καμπάνια που είχε στόχο τον Κουριέλ προηγήθηκε το γαλλικό Le Point. Στις 21/6/76, το εβδομαδιαίο περιοδικό με πολυσέλιδο άρθρο του ίδιου του αρχισυντάκτη του Ζορζ Σιφέρ "αποκαλύπτει" τη σχέση του Κουριέλ με τη διεθνή τρομοκρατία. Το άρθρο είναι γεμάτο από ανακρίβειες και ανυπόστατες κατηγορίες. Οι γάλλοι διανοούμενοι ξεσηκώνονται. Με ανοιχτή επιστολή τους οι Μισέλ Φουκό, Σιμόν ντε Μποβουάρ, Ζαν Μαρί Ντομενάκ, Ζαν Λακουτίρ, Πιερ Βιντάλ Νακέ, Μαργκερίτ Ντιράς, κ.ά. τίθενται αλληλέγγυοι στον Κουριέλ και ζητούν μποϊκοτάρισμα του περιοδικού και του συγγραφέα. Ομως το κακό έχει ήδη γίνει. 

Ακολούθησε ένα χρόνο αργότερα το γερμανικό Der Spiegel (24/10/77). Ηταν μέσα στη δίνη του μαύρου φθινόπωρου (δολοφονία Σλέγιερ, θάνατος ηγεσίας της RAF μέσα στα λευκά κελιά). Με ανυπόγραφο άρθρο του περιοδικού ("Νέος τύπος τρομοκρατίας") υποδεικνύεται το Παρίσι ως το κέντρο της διεθνούς τρομοκρατίας και κατονομάζεται ο Κουριέλ ως αρχηγός του παράνομου δικτύου: "Συντονίζει 19 διαφορετικές παράνομες οργανώσεις, από το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο μέχρι το Κομμουνιστικό Κόμμα του Ιράκ, τους Βάσκους αυτονομιστές και τα στελέχη της γερμανικής τρομοκρατίας".

Τη σκυτάλη παίρνουν την επαύριο της δολοφονίας του Κουριέλ οι τρομοκρατολόγοι συγγραφείς: η "θεωρητικός" της ρεϊγκανικής αντιτρομοκρατικής εκστρατείας Κλερ Στέρλινγκ και ο φιλοναζιστής Ρολάν Γκοσέ, συνιδρυτής του λεπενικού Εθνικού Μετώπου. 

Σήμερα, 25 χρόνια μετά το θάνατό του, ο Κουριέλ έχει πλήρως αποκατασταθεί στη Γαλλία. Το 1998 οργανώθηκαν δύο συνέδρια προς τιμήν του με τη συμμετοχή σημαντικών επιστημόνων και ιστορικών. 

Ακόμα και εκείνοι που τον αντιμετώπισαν αρνητικά όσο ζούσε, βρήκαν την ευκαιρία να επανορθώσουν, με πρώτο το ΚΚΓ. Λιγότερη ευαισθησία έδειξαν οι δημοσιογράφοι και τα σοβαρά περιοδικά που τον αδίκησαν και τον υπέδειξαν ως στόχο. Εξαίρεση αποτελεί το Der Spiegel, το οποίο λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του Κουριέλ ανασκεύασε το δημοσίευμά του, με σύντομη δήλωση: "Το Spiegel σέβεται το πένθος της κυρίας Κουριέλ και της οικογένειάς της και ζητεί δημόσια συγνώμη για τις κατηγορίες που εκτόξευσε εναντίον του Ανρί Κουριέλ, κατηγορίες οι οποίες στη συνέχεια αποδείχτηκαν αβάσιμες" (29/5/78).

Εχει μείνει λοιπόν ο ελληνικός Τύπος να καταγγέλλει τις σχέσεις του Κουριέλ με την τρομοκρατία, "ανακαλύπτοντας" αυτά που έχουν ήδη αποδειχτεί συκοφαντικά κατασκευάσματα. 


Ο πραγματικός Κουριέλ

Ο Ανρί Κουριέλ γεννήθηκε από Εβραίους γονείς στο Κάιρο το 1914. Ο πατέρας του ήταν τραπεζίτης και το οικογενειακό σπίτι στην καλή συνοικία Ζαμάλεκ θεωρείται ακόμα σήμερα από τα αξιοθέατα της πόλης. Από πολύ νέος επέλεξε το δρόμο του κοινωνικού αγώνα. Το 1943 ίδρυσε το Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα Αιγύπτου (ΕΑΚΑ), μια από τις ομάδες που αναβίωσαν το αριστερό κίνημα στη χώρα, μετά την αδρανοποίηση του κομμουνιστικού κόμματος το 1924. Στη συνέχεια συμμετείχε στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Σουδάν. Εκείνη την εποχή διαμορφώνει την πολιτική του συνείδηση: "Κομμουνιστής σήμερα στην Αίγυπτο σημαίνει να είσαι αντιιμπεριαλιστής", επαναλαμβάνει συνεχώς στους συντρόφους του. Δεν είναι θεωρητικός μαρξιστής, αλλά άνθρωπος της δράσης. Επανάσταση για τον Κουριέλ σημαίνει οργάνωση των εργαζομένων που υφίστανται υπερεκμετάλλευση και αλληλεγγύη σε όλους τους εξεγερμένους, ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή το χρώμα τους. Εκείνη την περίοδο έρχεται σε επαφή με τους έλληνες εξεγερμένους ναύτες της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης, όχι βέβαια για να τους δώσει πλαστά χαρτιά, όπως μας λέει ο Τέλλογλου, αλλά για να τους προσφέρει λίγα χρήματα, λίγα τρόφιμα και να κρύψει τα καταζητούμενα στελέχη τους (βλ. περισσότερες λεπτομέρειες σε διπλανή στήλη). 

Ο Κουριέλ δεν αισθάνεται ούτε σιωνιστής ούτε αντισιωνιστής. Το 1948 υποστηρίζει το σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών για τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα υπεραμύνεται του δικαιώματος της Αιγύπτου για ανεξαρτησία. Ξεσπάει ο πρώτος αραβο-ισραηλινός πόλεμος. Οι αιγυπτιακές αρχές τον συλλαμβάνουν και μένει δεκαοκτώ μήνες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Χουκστέπ. Το καθεστώς του βασιλιά Φαρούκ τον απελαύνει το 1950. Επιχειρεί να βρει άσυλο στην Ιταλία, αλλά το κομμουνιστικό κόμμα τον υποδέχεται με ψυχρότητα. Καταλήγει παράνομος στη Γαλλία. Από το 1951 εγκαθίσταται ως πρόσφυγας χωρίς χαρτιά στο Παρίσι. Αλλά και οι Γάλλοι κομμουνιστές βλέπουν με μισό μάτι αυτόν τον παράξενο Εβραίο αστό που καμώνεται ότι θα οδηγήσει τους Αραβες στο σοσιαλισμό... Από το Παρίσι επιχειρεί να καθοδηγήσει όπως μπορεί τους συντρόφους του στην Αίγυπτο. Υποδέχεται με ενθουσιασμό το κίνημα του Νάσερ (23/7/52) που εκθρονίζει τον Φαρούκ. Γνωρίζει άλλωστε πολλούς από τους προοδευτικούς αξιωματικούς που μετέχουν στο κίνημα. Κάποιοι μάλιστα απ' αυτούς υπήρξαν μέλη της δικής του οργάνωσης. Η Μόσχα, όμως, καταδικάζει το κίνημα του Νάσερ ως "φασιστικό πραξικόπημα". Η οργάνωση του Κουριέλ απομονώνεται ως "πρωτοπαλίκαρο της φασιστικής δικτατορίας" και ο ίδιος στιγματίζεται ως συνεργός της. Η ρετσινιά θα ακολουθήσει τον Κουριέλ μέχρι το θάνατό του. Ακόμα και λίγο καιρό αργότερα, όταν το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα ανακαλύπτει την "προοδευτική φύση" της "επανάστασης των ελεύθερων αιγύπτιων αξιωματικών", δεν αποκαθίσταται η συκοφαντία. Το 1953 διαγράφεται από το ΚΚΓ το ιστορικό στέλεχος Αντρέ Μαρτί. Ο Μαρτί υπήρξε γραμματέας της Κομμουνιστικής Διεθνούς, οργανωτής των διεθνών ταξιαρχιών στον ισπανικό εμφύλιο και γραμματέας του ΚΚΓ. Μια από τις δύο κατηγορίες που χρησιμοποιήθηκαν για τη διαγραφή του είναι ότι φιλοξενήθηκε από τον Κουριέλ στο Κάιρο κατά τη διάρκεια του πολέμου!

Το 1957 ο Κουριέλ γνωρίζει τον φιλόσοφο Φρανσίς Ζανσόν και γίνεται δραστήριο μέλος του δικτύου υποστήριξης του αλγερινού απελευθερωτικού κινήματος. Δυο χρόνια αργότερα, ο Ζανσόν θεωρείται "καμένος", επειδή παρακολουθείται στενά από τις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες. Τη διεύθυνση του δικτύου αναλαμβάνει ο Κουριέλ. Γεννιέται αυτό το περίφημο δίκτυο αλληλεγγύης που πήρε το όνομά του. Η δράση της ομάδας των διεθνιστών ιδεολόγων ακτιβιστών που συγκεντρώνονται γύρω του σώζει την τιμή της ευρωπαϊκής αριστεράς, σε μια περίοδο που το επίσημο σοσιαλιστικό και το κομμουνιστικό κόμμα είχαν ταχθεί υπέρ των γάλλων αποικιοκρατών και εναντίον της Αλγερινής Επανάστασης.

Στις 20/10/60 συλλαμβάνεται από τη γαλλική αστυνομία και φυλακίζεται στη Φρέσν. Μένει χωρίς δίκη δεκαοκτώ μήνες και αποφυλακίζεται μόνο μετά την υπογραφή συνθήκης ειρήνης μεταξύ της Γαλλίας και της νεοσύστατης ανεξάρτητης Αλγερίας. 

Πολύ γρήγορα ο Κουριέλ προσαρμόζεται στη νέα κατάσταση. Ιδρύει αμέσως την "Αλληλεγγύη" (Solidarite). Είναι μια νέα "Διεθνής", η διεθνής της βάσης. Πρόκειται για ένα κίνημα "παροχής υπηρεσιών" και περίθαλψης των αγωνιστών όλου του κόσμου. Πρώτα απ' όλα των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων του Τρίτου Κόσμου, αλλά και των αντιδικτατορικών οργανώσεων της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ελλάδας και της Χιλής. Σκοπός είναι η ανακούφιση των αγωνιστών, η παροχή ασύλου και ταξιδιωτικών εγγράφων στους διωκόμενους, η επιμελητεία των εξεγερμένων όλου του κόσμου. Οι αγωνιστές φτάνουν σε μικρές ομάδες από τις χώρες τους και εκπαιδεύονται από τα στελέχη της "Αλληλεγγύης" σε κανόνες συνωμοτικότητας και παράνομης δράσης. Η πολύτιμη εμπειρία του Κουριέλ από την Αίγυπτο και την υποστήριξη του αλγερινού FLN μεταδίδονται στις νέες γενιές. Ακόμα και οι έμπειροι αγωνιστές του νοτιοαφρικανικού ANC έχουν πολλά να μάθουν από τους διεθνιστές συντρόφους τους στο Παρίσι. Στην ιδιότυπη αυτή μη κυβερνητική οργάνωση προσφέρουν την εθελοντική τους εργασία συνδικαλιστές, καθολικοί κληρικοί και ιεροκήρυκες προτεστάντες, ακόμα και μέλη του ΚΚΓ, ως "άτομα". 

Η χρηματοδότηση της "Αλληλεγγύης" εξασφαλίζεται στην αρχή από τον ηγέτη της Αλγερίας Μπεν Μπέλα. Μετά την άνοδο στην εξουσία του Μπουμεντιέν η οργάνωση αυτοχρηματοδοτείται. Αν και τυπικά εκτός νόμου, η "Αλληλεγγύη" συγκαλεί κάθε χρόνο το συνέδριό της, εκλέγει συντονιστική επιτροπή και αποφασίζει το ετήσιο πρόγραμμά της. Η θαυμαστή δραστηριότητά της δεν θα διακοπεί παρά μόνο με το θάνατο του εμπνευστή της. 

Πολύτιμες πληροφορίες για τον Κουριέλ έχουν συγκεντρώσει ο ερευνητής δημοσιογράφος Ζιλ Περό και ο αρχισυντάκτης της Monde Diplomatique Αλέν Γκρες. Επικοινωνήσαμε και με τους δύο για να ολοκληρώσουμε την έρευνά μας. Η σχέση του Αλέν Γκρες με τον Κουριέλ έχει και μια μυθιστορηματική προσωπική πλευρά. Είναι γιος του Κουριέλ, αλλά το έμαθε λίγα χρόνια πριν πεθάνει ο πατέρας του, ενώ ήδη τον θεωρούσε πνευματικό και ιδεολογικό του πρότυπο. Η Ρουθ Γκρες -μητέρα του Αλέν- ήταν στενή συνεργάτρια του Κουριέλ από την περίοδο του πολέμου στην Αίγυπτο. Ο Ζιλ Περό με την έρευνά του απέρριψε τις κατηγορίες περί σχέσεων με την τρομοκρατία. Η υποστήριξη αγωνιστών και πολιτικών κινημάτων από την ομάδα του Κουριέλ περιοριζόταν αυστηρά σε εθνικοαπελευθερωτικά και αντιδικτατορικά πλαίσια. "Η υποστήριξη της ΕΤΑ σταμάτησε τη μέρα που έπεσε ο Φράνκο", θα μας πει κατηγορηματικά. "Το ίδιο ισχύει και για την ελληνική αντίσταση κατά της δικτατορίας". 

Κορύφωση της δράσης του Κουριέλ και ίσως το ερμηνευτικό κλειδί για τη δολοφονία του, αλλά και για το μίσος που προκάλεσε με την πολιτική του στάση σε κάθε είδους "υπηρεσίες", είναι ο ρόλος του στην απόπειρα προσέγγισης Ισραήλ και Παλαιστινίων. Οπως αποκαλύφτηκε πολλά χρόνια μετά, ο Αραφάτ είχε στείλει το 1977 στο Παρίσι τον έμπιστό του Ισάμ Σαρτάουι για να συναντήσει εκπροσώπους της ισραηλινής αριστεράς (τον στρατηγό Ματιτιάχου Πελέντ, ήρωα του πολέμου των έξι ημερών, τον Αριέ Ελιάβ, πρώην γενικό γραμματέα του Εργατικού Κόμματος, τον Μεΐρ Παΐλ, βουλευτή στην Κνεσέτ, τον Ούρι Αβνερί, δημοσιογράφο και αργότερα βουλευτή, και τον Ιακόμπ Αρνόν, ανώτατο αξιωματούχο του υπουργείου Οικονομικών) και να διαπραγματευθεί μαζί τους. Η μεσολάβηση ανατέθηκε σε ένα πρόσωπο κοινής εμπιστοσύνης: τον Κουριέλ. Μετά πολύμηνες διαπραγματεύσεις, η ισραηλινή αντιπροσωπία μετέφερε τα πορίσματα στον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ Ιτζάκ Ράμπιν, χωρίς να τον πείσει. Λίγες βδομάδες αργότερα δολοφονήθηκε ο Κουριέλ. Το 1983 δολοφονήθηκε ο Σαρτάουι, ενώ την ίδια τύχη είχε και ο Ράμπιν το 1995, όταν κι εκείνος είχε πλέον πειστεί για την ανάγκη ειρήνευσης της περιοχής και ενός συμβιβασμού με τους Παλαιστίνιους. 

Ισως το πιο χαρακτηριστικό αυτοβιογραφικό κείμενο που έγραψε ο Κουριέλ είναι αυτό που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά μετά θάνατον 
(Le Quotidien 10/5/78): " Εχω πληρώσει ακριβά το δικαίωμά μου να διαμεσολαβώ. Εκανα σχεδόν δύο χρόνια σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην αιγυπτιακή έρημο επειδή υπερασπίστηκα το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρξει ως κράτος στο πλάι ενός παλαιστινιακού αραβικού κράτους (...) δύο χρόνια φυλακή στη Φρέσν επειδή υπερασπίστηκα το δικαίωμα των Αλγερινών να διαθέτουν εθνικό κράτος. Αν και είμαι Εβραίος που υπερασπίζομαι το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρξει, με εμπιστεύονται οι Αραβες, οι Αιγύπτιοι και οι Παλαιστίνιοι (...) Δεν υπάρχουν σ' αυτό το επίπεδο πιο ευγενείς, πιο μεγαλόψυχες και ταυτοχρόνως πιο αποτελεσματικές μέθοδοι δράσης. Αν υπήρχαν, πιστέψτε με, εγώ κι οι φίλοι μου θα είχαμε επιλέξει να τις ακολουθήσουμε". 

Φυσικά όλα αυτά είναι ψιλά γράμματα για την Κλερ Στέρλινγκ, για τον Ζορζ Σιφέρ και τους όψιμους Ελληνες αντιγραφείς τους.

(Ελευθεροτυπία, 13/4/2003)