ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΑΝΤΙΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΖΗΜΙΕΣ

Η δεύτερη δολοφονία του Ανρί Κουριέλ

1. / 2.   

Η αυτοκριτική του ΚΚΓ

Η ηγεσία του ΚΚΓ, είκοσι χρόνια μετά τη δολοφονία του Ανρί Κουριέλ, έκανε δημόσια αυτοκριτική για τα όσα του είχε σύρει όσο ζούσε. Το θαρραλέο αυτό μήνυμα δημοσιεύτηκε στον κομματικό τύπο στις 30 Μαϊου 1998: 

"Απελάθηκε από την Αίγυπτο, άπατρις, διωγμένος από την Ιταλία, ανεπιθύμητος στη Γαλλία, όπου υπήρξε ένας στενά παρακολουθούμενος 'χωρίς χαρτιά'. Ομως ο Ανρί Κουριέλ διέθετε το αίσθημα της φιλοξενίας, της αλληλεγγύης και φυσικά του διεθνισμού. Υπήρξε ένας κομμουνιστής.

Ωστόσο πρέπει να το πούμε ανοιχτά: Εκείνα τα χρόνια το κόμμα μας δεν κατάλαβε ή δεν θέλησε να καταλάβει ποιος ήταν ο Κουριέλ και τον αντιμετώπισε με δυσπιστία. Αργότερα η εκτίμηση του ΚΚΓ για τον μεγάλο αυτό αγωνιστή άλλαξε ριζικά, αλλά το κακό είχε ήδη γίνει.

Υψώθηκε για πολλά χρόνια ένας τοίχος έλλειψης κατανόησης μεταξύ του Ανρί Κουριέλ και των Γάλλων κομμουνιστών. Είμαστε εμείς υπεύθυνοι και λυπούμαστε γι' αυτό. 

Επρεπε να ειπωθεί αυτό σήμερα, με την ευκαιρία της 20ής επετείου από τη δολοφονία του.

Οι γάλλοι κομμουνιστές επανεξετάζουν την ιστορία τους αναζητώντας την αλήθεια και τη διαφάνεια. Σ' αυτό το πνεύμα τιμούμε τον Ανρί Κουριέλ, ιδρυτή του Κομμουνιστικού Κόμματος του Σουδάν, συνιδρυτή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Αιγύπτου, οργανωτή της πολύτιμης αλληλεγγύης με το αλγερινό Εθνικοαπελευθερωτικό Μέτωπο (FLN), με τον παλαιστινιακό λαό, με τους λαούς της Μέσης Ανατολής, και με όσους παλεύουν για την ανεξαρτησία τους. Πλήρωσε με τη ζωή του αυτή την εξαιρετική προσωπική στράτευση".


Ο Κουριέλ και οι Ελληνες

"Η ελληνική υπόθεση σήμαινε για μας το πέρασμα στην ωριμότητα, στην πολιτική ενηλικίωση", έλεγε συχνά ο Ανρί Κουριέλ. Εννοούσε τις σχέσεις που δημιούργησε το νεαρό κίνημα που είχε ο ίδιος δημιουργήσει στην Αίγυπτο με τους εξεγερμένους αντιφασίστες έλληνες στρατιώτες και ναύτες προς το τέλος του παγκόσμιου πολέμου. 

Ο ιστορικός της ελληνικής παροικίας στην Αίγυπτο Γιάννης Αναστασιάδης αναφέρει τη δράση του Κουριέλ στο βιβλίο του "Μνήμες από τη δράση του αριστερού κινήματος του αιγυπτιώτη ελληνισμού" (Αθήνα 1983):

"Στην εβραϊκή παροικία του Καϊρου, μια ευρεία οργάνωση που απαρτιζόταν στην πλειοψηφία της από νέους ευπόρων οικογενειών, με επικεφαλής τον Ανρί Κουριέλ, γιο ενός μεγαλοτραπεζίτη του Καϊρου, θα αφήσει ιστορία στο επαναστατικό κίνημα της Αιγύπτου. (...)

Θα πρέπει να αναφερθεί εδώ πως κατά τα γεγονότα του Απρίλη του 1944 και στις παραμονές του Συνεδρίου του Λιβάνου, όταν η Αγγλική Στρατιωτική Αστυνομία είχε εξαπολύσει γενικό κυνηγητό κάθε ελληνικού δημοκρατικού στοιχείου, η οργάνωση του Ανρί Κουριέλ παρέσχε άσυλο και οικονομική βοήθεια σε πολλούς Ελληνες συντρόφους που χρειάστηκε να περάσουν στην παρανομία. Ενας απ' αυτούς ήταν και ο Βασίλης Νεφελούδης" (σ. 47-8).

Σε άλλο σημείο, στο ίδιο βιβλίο ο Αναστασιάδης αναφέρεται στην προπολεμική επιδίωξη συνεργασίας των κομμουνιστών της ελληνικής παροικίας με τις αιγυπτιακές κομμουνιστικές ομάδες: "Ενεργότερο ρόλο στον τομέα αυτόν έπαιζαν από καιρό οι Εβραίοι κομμουνιστές (κυρίως η ομάδα Ανρί Κουριέλ) και τον συνέχισαν μέχρι τον 2ο Αραβοϊσραηλινό πόλεμο και την επέμβαση των Αγγλο-Γάλλων το 1956, οπότε όλοι τους απελάθηκαν και έτσι μπήκε τέλος σ' αυτή την ιδιότυπη κατάσταση" (σ. 96). 

Ο Ζιλ Περό αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο στο βιβλίο του για το ρόλο που έπαιξε ο Κουριέλ στην εξέγερση των ελλήνων ναυτών τον Απρίλιο του 1944. "Παρείχε κάθε αναγκαία υλική βοήθεια στην παράνομη ελληνική οργάνωση. Εθεσε στη διάθεσή τους χώρους για συνάντηση, τύπωνε τις προκηρύξεις και τις εφημερίδες τους, οργάνωνε συναντήσεις για την υποστήριξή τους" (σ. 185).

Το πάθος του Κουριέλ για την ελληνική υπόθεση και η ταύτισή του με τους εξεγερμένους έλληνες δημοκράτες ξένιζε ακόμα και τους στενούς του συνεργάτες, οι οποίοι φοβούνταν ότι με τον τρόπο αυτό ενισχύονταν οι δυσκολίες των συμμαχικών δυνάμεων και κινδύνευε η έκβαση του πολέμου. Ο σύντροφός του Ρεϊμόν Αζιόν εκφράζει σήμερα το δισταγμό εκείνο: "Είχα συμμετάσχει στην ενίσχυση των Ελλήνων οργανώνοντας τη συλλογή των χρημάτων. Αλλά τη στιγμή της ανταρσίας στα πλοία διαχώρισα τη θέση μου από τον Ανρί. Κατά τη γνώμη μου ήταν αριστερίστικη παρέκκλιση η απόφασή του να διαδηλώσει μαζί με τους εξεγερμένους έλληνες ναύτες. Είμαστε σε πόλεμο με τον Χίτλερ και έπρεπε να κερδίσουμε αυτό τον πόλεμο".

Αντίστοιχη ήταν η αντίδραση κι ενός άλλου συντρόφου τους, του Μαρσέλ Μεσικά: "Αρχισα να διαχωρίζομαι πολιτικά απ' αυτόν όταν συνέβη αυτή η ιστορία με τους Ελληνες. Μια μέρα με πήγε βαθιά στην έρημο για να συναντήσω έλληνες στρατιώτες που κρύβονταν εκεί. Ηθελε να τους βοηθήσω. Μιλήσαμε με τον υπεύθυνο. Τους είπα ότι εργάζονται εναντίον των συμμάχων, επομένως εναντίον της νίκης".

Αυτά που δεν κατανοούσαν οι σύντροφοί του, τα αντιλαμβανόταν αμέσως ο Ανρί Κουριέλ, μ' αυτή την έμφυτη ικανότητα που είχε να αναλύει τις πολιτικές καταστάσεις και να τοποθετείται στο πλευρό των επαναστατημένων. "Υπήρξε στην πράξη ο μόνος που κατανόησε το πραγματικό ζητούμενο του ελληνικού δράματος στην Αίγυπτο", παρατηρεί ο Ζιλ Περό. Πράγματι, εκείνη την περίοδο ο πόλεμος είχε ήδη κριθεί. Οι φόβοι των συντρόφων του για την τύχη της συμμαχικής υπόθεσης δεν ήταν βάσιμοι. Αντίθετα, η εξέγερση των Ελλήνων στη Μέση Ανατολή ήταν το μήνυμα της επόμενης ιστορικής περιόδου, ένα δείγμα από την αντιπαράθεση που θα ξέσπαγε για το χαρακτήρα της μεταπολεμικής κοινωνίας. Ο ιστορικός Αντρέ Φοντέν προτείνει αυτήν ακριβώς την ιστορική στιγμή (δηλ. την ανταρσία των ελλήνων ναυτών στις 4 Απριλίου 1944) ως ημερομηνία έναρξης του ψυχρού πολέμου. Ο Κουριέλ το είχε καταλάβει πρώτος.


ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Gilles Perrault "Un homme a part" (Barrault, Paris 1984). Δίτομη εξαιρετική έρευνα-αποκατάσταση του πραγματικού Ανρί Κουριέλ από έναν σημαντικό ερευνητή δημοσιογράφο. 

"Henri Curiel, 20 ans apres..." (Le Monde Diplomatique, mai 1998). Αφιέρωμα της έγκυρης γαλλικής εφημερίδας στον Κουριέλ με σημαντικές παρεμβάσεις στα είκοσι χρόνια από τη δολοφονία του. Ξεχωρίζουν τα άρθρα του Ζιλ Περό και του Ούρι Αβνερί, ενώ περιλαμβάνεται και έκκληση για την αποκατάσταση της μνήμης του, την οποία υπογράφουν σημαντικοί πανεπιστημιακοί, δημοσιογράφοι και συναγωνιστές του Κουριέλ. 

Herve Hamon, Patrick Rotman "Les porteurs de valises. La resistance francaise a la guerre d'Algerie" (ed. Seuil, 1982)
Η ιστορία των παράνομων δικτύων που έστησαν στη Γαλλία ο Φρανσίς Ζανσόν και ο Ανρί Κουριέλ για να υποστηρίξουν τον αγώνα του αλγερινού FLN. 

Roland Gaucher "Le reseau Curiel" (ed. Jean Picollet, Paris 1981). Συκοφαντική εκδοχή της άκρας δεξιάς για τον Κουριέλ και τους συντρόφους του.

Claire Sterling "The terror network" (Reader's Digest Press, New York 1981). Προπαγανδιστική και αναξιόπιστη απόπειρα να θεμελιωθεί η αντιτρομοκρατική εκστρατεία της ρεϊγκανικής περιόδου. Αφιερώνει ένα κεφάλαιο στην "παράξενη σταδιοδρομία του Ανρί Κουριέλ".


ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ

http://www.mvjfrance.org 
Τα πρακτικά του συνεδρίου για τη δράση και τη δολοφονία του Ανρί Κουριέλ, που οργανώθηκε στο Παρίσι (13-14/9/98). 

ΔΕΙΤΕ

"Henri Curiel, itineraire d'un combattant de la paix et de la liberte" του Mehdi Lallaoui (2001).
Ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το θάνατο του Ανρί Κουριέλ.

(Ελευθεροτυπία, 13/4/2003)