ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Το τρίτο τέλος του εμφυλίου

1. / 2.   

Το τελευταίο τείχος του ψυχρού πολέμου στην Ευρώπη πέφτει. Ενας από τους αρχιτέκτονες της προσέγγισης Ελλάδας-ΠΓΔΜ, ο Ανδρέας Λοβέρδος, αναλύει την ελληνική πολιτική στα Δυτικά Βαλκάνια και εξαγγέλλει την επίλυση του ζητήματος των πολιτικών προσφύγων που κατάγονται από την ελληνική Δυτική Μακεδονία.
 

Μια από τις προτεραιότητες της ελληνικής προεδρίας στην ΕΕ είναι η ανάπτυξη των σχέσεων με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Και η χώρα που αποδεικνύεται ως πλέον έτοιμη για να ανταποκριθεί στην ευρωπαϊκή πρόκληση δεν είναι άλλη από την ΠΓΔΜ! 
Ο υφυπουργός Εξωτερικών Ανδρέας Λοβέρδος με συνέντευξή του στον "Ιό" περιγράφει το πλαίσιο της ελληνικής πολιτικής και αναφέρεται στη σημασία της ενίσχυσης και της σταθεροποίησης των χωρών αυτών. 
Η συνέντευξη περιέχει και μια σημαντική είδηση: την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να δώσει επιτέλους μια λύση στην αδικία εις βάρος των πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου πολέμου που έχουν εξαιρεθεί από τον επαναπατρισμό ως "μη Ελληνες το γένος". Πρόκειται για μια κατηγορία πολιτών της ΠΓΔΜ, οι οποίοι κατάγονται από την ελληνική Μακεδονία και διαχωρίστηκαν βίαια από τη γενέθλια γη, τους συγγενείς και τις περιουσίες τους. Το πρώτο μέτρο που εξαγγέλλει ο κ. Λοβέρδος είναι η ελεύθερη επίσκεψη των πολιτών αυτών στην Ελλάδα από το φετινό καλοκαίρι. 
Μ' αυτό τον τρόπο πέφτει το τελευταίο τείχος του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη και συμμορφώνεται και η χώρα μας 

Η συνέντευξη του κ. Λοβέρδου

Ο κ. Λοβέρδος έχει τη φήμη του "σκληρού" στα Βαλκάνια. Ισως επειδή η αρμοδιότητά του αφορά τη διαχείριση της οικονομικής βοήθειας, ίσως και επειδή δεν μασάει τα λόγια του. Όμως οι απόψεις του υφυπουργού Εξωτερικών αποπνέουν τον "ευρωπαϊκό" αέρα που έχει επικρατήσει στην εξωτερική πολιτική της χώρας επί Γιώργου Παπανδρέου, ενώ η ευαισθησία που δείχνει σε ζητήματα δικαιωμάτων του ανθρώπου, θυμίζουν την ιδιότητα του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου και τη θεωρητική του συνεισφορά σε ζητήματα δικαιωμάτων και εναρμόνισης της Ελλάδας στον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό. 
Πριν από τρία χρόνια, όντας ήδη προβεβλημένο στέλεχος και εκλεγμένος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, ο κ. Λοβέρδος είχε το θάρρος -με ένα άρθρο στα ΝΕΑ (Δεκέμβριος 2000)- να δώσει αναδρομικά δίκιο στον κ. Μητσοτάκη, αλλά και στο ΚΚΕ και τον ΣΥΝ που αντέδρασαν κατά τις αρχές της δεκαετίας του '90 στην αναγωγή του ονόματος της ΠΓΔΜ σε μείζον εθνικό ζήτημα και που θεωρούσαν την ύπαρξη αυτού του κράτους παράγοντα σταθερότητας για την περιοχή.
Πώς αντιμετωπίζει το θέμα αυτό από την υπεύθυνη σημερινή του θέση; 

Α. Λοβέρδος: "Η διεθνής κοινότητα μετά και το δεύτερο πόλεμο στα Βαλκάνια έπαψε να έχει στραμμένο το ενδιαφέρον της στην περιοχή αυτή. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν, ο πόλεμος στο Ιράκ και άλλα γεγονότα έχουν αποσπάσει την προσοχή της. Εμείς επιμένουμε μέσα στην ΕΕ ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να διατηρήσει το ενδιαφέρον της στην περιοχή αυτή. Επιμένουμε γιατί έχουμε ανησυχητικές ενδείξεις. Εχουμε την ανησυχητική ένδειξη των διεθνοτικών συγκρούσεων μέσα στην ΠΓΔΜ. Εχουμε τις εντάσεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Εχουμε τη δολοφονία του Τζίντζιτς στη Σερβία. Εχουμε, λοιπόν, λόγους να ανησυχούμε. Εχουμε το πρόβλημα που μπορεί να δημιουργήσουν ενδεχόμενες εξελίξεις στο Κόσοβο. Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων έχει αδύναμους κρίκους. Αυτούς τους αδύναμους κρίκους για τη σταθερότητα και την ειρήνη της περιοχής πρέπει να τους δούμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προσοχή. 
Αυτή είναι η πολιτική μας. Γι' αυτό έχουμε κάνει την επιλογή της προεδρίας να είναι τα Δυτικά Βαλκάνια μία από τις πέντε προτεραιότητές της. Γι' αυτό προωθούμε τα αναπτυξιακά μας προγράμματα, γι' αυτό κυρώσαμε τη συμφωνία σταθεροποίησης και σύνδεσης με την ΠΓΔΜ, γι' αυτό κυρώνουμε την αντίστοιχη συμφωνία με την Κροατία, γι' αυτό επισπεύδουμε τη σύναψη της αντίστοιχης συμφωνίας με την Αλβανία. 
Σ' αυτό το πλαίσιο, πιστεύω ακράδαντα ότι μια ΠΓΔΜ σταθερή και ευρωπαϊκά προσανατολισμένη είναι όφελος για την περιοχή. Ο,τι λοιπόν έγραψα το 2000, το πιστεύω και σήμερα, και μάλιστα σήμερα έχω την ευκαιρία και προσωπικά ως υφυπουργός Εξωτερικών να το ασκήσω ως πολιτική". 

- Πιστεύετε δηλαδή ότι η ΠΓΔΜ είναι ένα βιώσιμο κράτος στο πλαίσιο των Βαλκανίων;

Α. Λοβέρδος: "Το πιστεύω απολύτως. Είναι ένα κράτος βιώσιμο, που πρέπει να ενδυναμώσουμε την ύπαρξή του με όποιο τρόπο μπορούμε".

- Πώς εξελίσσονται οι διμερείς σχέσεις με την ΠΓΔΜ;

Α. Λοβέρδος: "Υπάρχουν ασφαλέστατες ενδείξεις περί του ότι οι διμερείς μας σχέσεις εξελίσσονται πολύ καλά. Είναι οι επενδύσεις και το εμπόριο που πάνε εξαιρετικά. Είναι ελκυστικός χώρος για την ελληνική επιχειρηματική κοινότητα η ΠΓΔΜ. Είναι οι διμερείς μας σχέσεις, όπως συγκροτούνται σε πολιτικό επίπεδο από τις επαφές μας και από τη συνεργασία μας. Είναι ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της ΠΓΔΜ, τον οποίο υπηρετούμε και μάλιστα με πολύ μεγάλη ένταση. Σας ανέφερα ότι παρακάμψαμε μια πολιτική που ασκείται επί τόσα χρόνια τώρα, να μην κυρώνουμε διεθνείς συμβάσεις με την ΠΓΔΜ, κυρώνοντας τη συμφωνία της ΠΓΔΜ με την ΕΕ, που είναι μικτή συμφωνία. Την υπέγραψε η ΕΕ αλλά και τα κράτη μέλη με την ΠΓΔΜ. 
Απ' την άλλη πλευρά υπάρχουν κάποια σύννεφα, που προκύπτουν από τη στάση της ΠΓΔΜ απέναντί μας. Υπογραμμίζω ότι μέσα στο πολιτικό σύστημα της χώρας αυτής και με κριτήριο το πολιτικό όφελος και το πολιτικό κόστος, μας αντιμετωπίζουν πολλές φορές με έναν τρόπο δυσάρεστο". 

- Εννοείτε τις επίσημες αρχές;

Α. Λοβέρδος: "Εννοώ κυρίως τα κόμματα και τον Τύπο. Σε κυβερνητικό επίπεδο δεν συμβαίνει αυτό. Πέραν του κυβερνητικού επιπέδου που οι σχέσεις είναι άριστες, σε επίπεδο κοινωνίας (Τύπος, πολιτικά κόμματα) υπάρχουν στιγμές που μας προκαλούν δυσαρέσκεια. Και αυτές οι στιγμές εμείς θέλουμε να εξαλειφθούν. Εισηγούμενος στην ολομέλεια της Βουλής την κύρωση της συμφωνίας είπα ότι εμείς έμπρακτα αποδεικνύουμε ότι πιστεύουμε στο όφελος της περιοχής των Βαλκανίων μέσα από μία σταθερή και ειρηνική ΠΓΔΜ. Και απευθύνουμε μήνυμα προς τη χώρα αυτή -κυρίως προς την πολιτική της κοινωνία- να δείχνει κι αυτή με τον πιο έντονο και καθαρό τρόπο την καλή της διάθεση για μια εξαιρετική γειτονία".

Το αγκάθι του ονόματος

- Υπάρχει αισιοδοξία και για την επίλυση του "αγκαθιού" του ονόματος;

Α. Λοβέρδος: "Εχουμε συμφωνήσει ότι αυτό το θέμα είναι εκκρεμές. Και είναι το μόνο εκκρεμές ζήτημα ανάμεσά μας. Πρέπει να λυθεί μέσω αμοιβαίων υποχωρήσεων. Και επειδή δεν έχει λυθεί ακόμα, λειτουργεί ως αφετηρία για κάποιες κακές στιγμές".

- Μετά τη σχετική συζήτηση στην επιτροπή και την ολομέλεια της Βουλής, πιστεύετε ότι έχει ωριμάσει το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα για έναν συμβιβασμό στο ζήτημα του ονόματος;

Α. Λοβέρδος: "Επειδή εγώ εισηγήθηκα τη συμφωνία στην ολομέλεια και στη διαρκή επιτροπή, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ότι τρία κόμματα της Βουλής (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΣΥΝ) τοποθετήθηκαν θετικά απέναντι σ' αυτή την εξέλιξη. Αλλά και το ΚΚΕ που καταψήφισε δεν είχε άλλη οπτική. Το ΚΚΕ καταψηφίζει όλες τις συμφωνίες με την ΕΕ για λόγους αρχής, επειδή πιστεύει ότι η ΕΕ είναι μια ζημιογόνα Ενωση και δεν ωφελεί τις χώρες αυτές η σύνδεση μαζί της. Αρα σύμπας ο πολιτικός κόσμος της Ελλάδας επιθυμεί την καλή γειτονία με την ΠΓΔΜ. Δεν υπήρξε καμία υστερική φωνή, κι αυτό το σημειώνω. Δηλαδή, ακόμα και μέσα στα κόμματα, οι βουλευτές που διατύπωσαν κριτικό λόγο, δεν καταψήφισαν τη συμφωνία. Μοναδική εξαίρεση ο Καρατζαφέρης. Απλώς εκφράστηκαν κάποιες φωνές, οι οποίες υπογράμμιζαν την ανάγκη κάποιας προσοχής, την ανάγκη να αντιμετωπιστεί κάποια ανθελληνική -κατά την άποψη των φωνών αυτών- πρακτική, η οποία κάποιες φορές εκεί υιοθετείται, και η οποία δεν πρέπει να περνά απαρατήρητη. 
Συμπεραίνω ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα βλέπει τη χώρα αυτή με ιδιαίτερα θετικό τρόπο". 

Η επιστροφή των προσφύγων

- Υπάρχει όμως και ένα πολιτικό και ανθρωπιστικό ζήτημα σε επίπεδο κοινωνίας πολιτών. Εννοούμε τους πολιτικούς πρόσφυγες του εμφυλίου πολέμου, οι οποίοι έχουν εξαιρεθεί από το γενικό επαναπατρισμό και ζουν κυρίως στην ΠΓΔΜ και έχουν την υπηκοότητα του κράτους αυτού. 

Α. Λοβέρδος: "Αυτό δεν το θεωρούμε θέμα των διμερών σχέσεων. Ξαναλέω ότι το μόνο εκκρεμές θέμα στις διμερείς σχέσεις είναι το θέμα του ονόματος. Υπάρχουν όμως, μέσα από τις ιστορικές πολιτικές εξελίξεις κάποια αγκάθια του παρελθόντος που αναφέρονται κυρίως σε ανθρώπους και τα οποία πρέπει να ξεριζώσουμε. Η πολιτική μας θέληση είναι να ξεριζωθούν και τα τελευταία αγκάθια που έχουν εναπομείνει. Εκτιμώ ότι ένα απ' αυτά είναι αυτό που μου λέτε. Και η δική μας διάθεση είναι να δοθεί μία λύση και μάλιστα όχι στο απώτερο μέλλον αλλά άμεσα. Η λύση αυτή δεν πρέπει να θίγει το ζήτημα του ονόματος από τη μια ή την άλλη πλευρά, αλλά ταυτόχρονα δεν θα διατηρεί στο προσκήνιο αυτό το αγκάθι που έρχεται από το παρελθόν. Νομίζω ότι υπάρχουν τεχνικά οι τρόποι αυτό να ξεπεραστεί. Απαιτεί η υπέρβαση του προβλήματος αυτού καλή διάθεση εκατέρωθεν. Και από τη δική μας πλευρά αυτή η διάθεση υπάρχει. 
Παραδείγματος χάρη: ό,τι λειτουργεί ως εμπόδιο για την επίσκεψη αυτών των ανθρώπων στην Ελλάδα θα μπορούσε κάλλιστα να ξεπεραστεί με ένα πάρα πολύ απλό αλλά τεχνικό τρόπο. Αναζητείται η τεχνική λύση και έχουν εντοπιστεί αρκετές".

- Αυτό αφορά την ελεύθερη επίσκεψη και την επικοινωνία που είναι το πρώτο ζητούμενο.

Α. Λοβέρδος: "Υπάρχει έντονη συναισθηματική σχέση των ανθρώπων. Υπάρχουν και ιστορικοί λόγοι. Αφού έχουμε εμείς υπερβεί όλα αυτά τα προβλήματα του παρελθόντος και του εμφυλίου, δεν μπορούμε να διατηρούμε έτσι υπολείμματα, τα οποία μπορεί να είναι πολιτικά υπολείμματα, αλλά σε προσωπικό και συναισθηματικό επίπεδο λειτουργούν με πολύ σκληρό τρόπο. Είμαστε διατεθειμένοι να τα υπερβούμε. Ξαναλέω ότι αναζητούμε την τεχνική λύση. Εχουν ακουστεί σκέψεις ενδιαφέρουσες και πραγματοποιήσιμες, που δεν θα θίγουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το εκκρεμές πρόβλημα του ονόματος που απαιτεί μία λύση με αμοιβαίες υποχωρήσεις και των δύο που θα οδηγήσουν σε ένα αποδεκτό αποτέλεσμα. Δεν θα γίνει όμως αυτό πρελούντιο για την επίλυση του ονόματος".

- Υπάρχει κάποιος χρονικός ορίζοντας για την επίλυση του προβλήματος των προσφύγων;

Α. Λοβέρδος: "Το προσδιορίζουμε μέσα στο καλοκαίρι".

"Δεν είμαστε ηγεμόνες"

Η συζήτηση με τον υφυπουργό εστιάζεται στον τρόπο που αντιμετωπίζει η Ελλάδα την πλεονεκτική της θέση μέσα στα Βαλκάνια.

Α. Λοβέρδος: "Δεν θεωρούμε ότι η Ελλάδα είναι η δεσπόζουσα δύναμη της περιοχής. Επειδή έχουμε περάσει την μετεμφυλιακή περίοδο πρόσφατα και έχουμε ζωντανές μνήμες, ξέρουμε πολύ καλά τι σημαίνει μια χώρα να σε βοηθάει οικονομικά και εσύ να τη μισείς. Αυτό συμβαίνει επειδή υπερτόνιζε τη βοήθειά της, λόγω της βοήθειάς της σου ζητούσε πράγματα που μείωναν την εθνική σου ανεξαρτησία, ή η συμπεριφορά των ανθρώπων της σε επίπεδο καθημερινότητας δημιουργούσε πληγές. Γνωρίζω ότι πολλές φορές δημιουργούν αισθήματα καθολικής άρνησης οι καθημερινές συμπεριφορές των ανθρώπων. Θυμάστε τους ναύτες του 6ου στόλου στη Γλυφάδα. 
Στις χώρες, λοιπόν, που η Ελλάδα έχει μια ισχυρή οικονομική παρουσία, πρέπει η παρουσία αυτή να συνοδεύεται και με κατάλληλες συμπεριφορές. Να μην είναι απωθητικές οι συμπεριφορές των ανθρώπων της". 

- Πώς εκφράζεται αυτή η διάθεση σε επίπεδο επίσημης εξωτερικής πολιτικής; 

Α. Λοβέρδος: "Εχουμε απαλείψει σκέψεις περί "διείσδυσης" ή περί "υπεροχής". Αυτά δημιουργούν -εάν υπήρχαν- τραύματα. Διότι, όταν τα λες, έστω και στο χώρο σου, αυτά ακούονται και δημιουργούν επιφυλάξεις, φοβίες και τελικά μίσος. Εμείς αισθανόμαστε ότι η ζωή τα 'φερε να είμαστε πιο μπροστά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά και αυτό μας γεμίζει υποχρεώσεις και όχι διάθεση να κάνουμε τη δύναμη της περιοχής. Όταν μας λένε στις συνομιλίες -ειδικά σε μένα που μεταφέρω πόρους- ότι είσαστε η ηγεμονεύουσα (leading) δύναμη της περιοχής, εγώ αρνούμαι. Λέω ότι έχουμε πρόσφατο εμφύλιο πόλεμο, έχουμε πρόσφατη εμπειρία ως χώρα που δεχόταν βοήθεια, ξέρουμε πως αν αυτό δεν συνοδεύεται με κατάλληλες συμπεριφορές γίνεται μπούμερανγκ. Δεν αποδεχόμαστε το ρόλο της ηγεμονεύουσας δύναμης της περιοχής, αλλά της ειρηνικής της συνιστώσας. Αυτό είναι το πρόταγμά μας.
Με τη λογική της κυρίαρχης δύναμης θα έπρεπε να εγκαταλείψουμε τα Δυτικά Βαλκάνια στην τύχη τους. Εμείς όμως προχωρούμε στις συμφωνίες σταθεροποίησης και σύνδεσης με την ΕΕ. Αυτό σημαίνει ευρωπαϊκός προσανατολισμός. Δημιουργείς συμβατικό πλαίσιο για την οικονομία, για τους δημοκρατικούς θεσμούς, για τη διοίκηση, που αν δεν τηρείται, το κράτος που δεν το ακολουθεί δεν θα προχωρήσει να γίνει κάποτε μέλος της ΕΕ. Είναι το στρώσιμο του δρόμου. Αποδεικνύει δηλαδή η Ελλάδα ότι δεν κράτησε για τον εαυτό της το όφελος της ένταξης στην κοινωνία της ΕΕ, αλλά το διευρύνει στην περιοχή, διότι πιστεύει ότι αυτό θα δημιουργήσει συνθήκες ομαλότητας στο μέλλον. 
Οποιοι πιστεύουν ότι είναι ανέξοδη η βαλκανική κόπωση της διεθνούς κοινότητας είναι μακριά νυχτωμένοι. Τους θυμίζω τη δολοφονία του Τζίντζιτς. Οποιος βλέπει με χαρά τη διεθνοτική σύγκρουση μέσα στην ΠΓΔΜ είναι εξίσου γελασμένος. Πρόκειται για επικίνδυνα παιχνίδια".

- Υπάρχουν και πρακτικά μέτρα για να διασκεδαστεί αυτή η εντύπωση της "ηγεμονεύουσας" δύναμης;

Α. Λοβέρδος: "Οι ουρές για τη βίζα. Να ένα μέτρο που πρέπει να το αντιμετωπίσεις γιατί παράγει μίσος. Τρώει ο άλλος ήλιο και βροχή και τον κερδοσκόπο που στήνει ό,τι μπορεί γύρω από την ουρά. Το έχω ζήσει αυτό στα Σκόπια. Ημουν παρών σε σχετικό επεισόδιο. Αυτά πρέπει να τελειώσουν".

- Αντιμετωπίζετε το ενδεχόμενο να καταργηθεί η βίζα για τους πολίτες της ΠΓΔΜ, να ανοίξει προξενείο στα Μπίτολα ή να βγαίνει η βίζα στα σύνορα;

Α. Λοβέρδος: "Προσπαθούμε να το λύσουμε με όποιον τρόπο μπορούμε. Το θεωρώ μεγάλη προτεραιότητα να λύνουμε άμεσα τέτοια προβλήματα. Το θέμα αυτό δεν επικεντρώνεται μόνο στα Σκόπια, αφορά πολλές χώρες. Θα πάω φέτος το καλοκαίρι και θα δω επιτόπου τα προβλήματα, γιατί πολλές φορές ένα απλό διοικητικό μέτρο παρεμποδίζει την υλοποίηση της εξωτερικής πολιτικής που σχεδιάζουμε".

"Τους περιμένουμε να γυρίσουν !"

Η εξαγγελία του Υφυπουργού Εξωτερικών ότι αναζητείται άμεση λύση στο ζήτημα των πολιτικών προσφύγων, βρίσκει σύμφωνη την τοπική κοινωνία της Δυτικής Μακεδονίας και ειδικότερα του νομού της Φλώρινας, από τον οποίο κυρίως προέρχονται οι πρόσφυγες αυτής της κατηγορίας.
Οι εκπρόσωποι όλων των πολιτικών δυνάμεων της περιοχής ομοφωνούν. Είχαμε φιλοξενήσει σχετικές δηλώσεις σε παλιότερο αφιέρωμα (27/1/02), με καταφατικές απαντήσεις του γραμματέα της ΝΕ του ΠΑΣΟΚ Χρήστου Ναούμ, του προέδρου της ΝΟΔΕ της Νέας Δημοκρατίας Ευστάθιου Κωνσταντινίδη, του γραμματέα της ΝΕ του ΚΚΕ Δημήτρη Μούλη, του γραμματέα της ΝΕ του ΣΥΝ Θανάση Γερμανίδη και του εκπρόσωπου του "Ουράνιου Τόξου" Παύλου Βοσκόπουλου. 
Ο νέος νομάρχης της Φλώρινας Γιάννης Στρατάκης θεωρεί ότι είναι αυτονόητο για την ευρωπαϊκή Ελλάδα η ελεύθερη επιστροφή των πολιτικών προσφύγων και μας μεταφέρει την ομόθυμη διάθεση των πολιτών του νομού να λυθεί το ζήτημα. Θεωρεί ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί ο πλήρης επαναπατρισμός και όχι μόνο η ελεύθερη επίσκεψή τους. Εκτιμά ότι οι αρχές σε όλες τις Βαλκανικές χώρες πρέπει να σέβονται την ονοματολογία των γειτόνων τους, έτσι ώστε να μην προκύπτουν υπόγειες εθνοτικές αντιθέσεις. Εκφράζει και το πάνδημο αίτημα της περιοχής να διευκολυνθεί γενικά η είσοδος των πολιτών της ΠΓΔΜ στο ελληνικό έδαφος, ώστε να αρθεί το ιδιότυπο εμπάργκο που έχουμε επιβάλει εμείς οι ίδιοι στη Φλώρινα. Οσο διατηρείται η βίζα, μια λύση είναι να εκδίδεται σε προξενική αρχή στα Μπίτολα ή στα σύνορα, με απλές διαδικασίες. 
Πολλά από τα πολιτικά στελέχη του νομού έχουν άμεση προσωπική σχέση με το πρόβλημα των προσφύγων, εφόσον έχουν κι οι ίδιοι συγγενείς που εμπίπτουν σ' αυτή την κατηγορία. Ανάμεσά τους ο δικηγόρος Μιχάλης Τσότσκος, ένα από τα πιο δημοφιλή στελέχη του ΠΑΣΟΚ στην περιοχή. Είναι από τους πρώτους που μας εξήγησαν με απλά λόγια το πρόβλημα, από το φθινόπωρο του 1990, τότε που ο Καντιώτης κυνηγούσε τον Αγγελόπουλο, εξαιτίας ακριβώς της αναφοράς του κινηματογραφιστή σε προβλήματα συνόρων και σε πολιτικούς πρόσφυγες. 
Το σημαντικό είναι ότι και οι δύο βουλευτές του νομού συμφωνούν να δοθεί άμεση λύση στην ελεύθερη είσοδο των τελευταίων πολιτικών προσφύγων. Και ο μεν Γιώργος Λιάνης έχει εκφράσει αυτές τις απόψεις σε πολύ δύσκολους καιρούς, με τίμημα τις συκοφαντικές επιθέσεις της ακροδεξιάς (Καρατζαφέρης, κλπ). Αλλά και ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Νίκος Κορτσάρης υποστηρίζει πλήρως το δικαίωμα της ελεύθερης επίσκεψης και την επίλυση των ανθρωπιστικών πλευρών της υπόθεσης. Επισημαίνει μόνο τον κίνδυνο να διαρραγεί ο κοινωνικός ιστός από τις διεκδικήσεις των περιουσιών:
"Δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ ούτε χαρές (γλέντια, γάμους) ούτε λύπες (αρρώστιες, θανάτους), που θα έλειπαν αυτοί οι άνθρωποι. Να έρχονται να βλέπουν τους συγγενείς τους. Πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων από την ΠΓΔΜ προς την Ελλάδα (ενώ από δω προς τα εκεί είναι ελεύθερο) και για λόγους οικονομικούς. Ο εμπορικός κόσμος της Φλώρινας επιθυμεί την κάθοδο αυτών των ανθρώπων. Στο παρελθόν η αγορά της Φλώρινας είχε ανθίσει από τις αμφίπλευρες αυτές μετακινήσεις". Μοναδικός όρος είναι ο σεβασμός του νόμου και του Συντάγματος και η προσοχή στη χρήση των παλιών τοπωνυμίων που παραπέμπουν σε εθνοτικούς ανταγωνισμούς.

(Ελευθεροτυπία, 8/6/2003)