Η ΔΙΚΗ ΕΝΟΣ ΣΑΤΙΡΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ο Χριστός ξαναλογοκρίνεται

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

1. / 2.   

Ενας διάσημος σκιτσογράφος της Αυστρίας δικάζεται στην Αθήνα για ένα βιβλίο που κυκλοφορεί ελεύθερα σε όλο τον κόσμο. Εδώ, όμως, είναι Βαλκάνια. Και την υπεράσπιση των χρηστών μας ηθών έχει αναλάβει η Espresso.

Μια βδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα θα καθίσει στο εδώλιο του Δ’ Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών ο διάσημος αυστριακός σκιτσογράφος, γελοιογράφος και ζωγράφος Γκέρχαρντ Χάντερερ. Μαζί του ο υπεύθυνος των εκδόσεων «Οξύ» Νίκος Χατζόπουλος και τέσσερις Αθηναίοι βιβλιοπώλες.

Η κατηγορία αφορά τη συγγραφή, την έκδοση και τη διάθεση στο κοινό ενός μικρού εικονογραφημένου σατιρικού άλμπουμ με τον τίτλο «Η ζωή του Ιησού». Η υπόθεση ξεκίνησε από μια εφημερίδα, την Espresso, γνωστή για τους αγώνες της υπέρ της ηθικής αναμόρφωσης της κοινωνίας μας και της διατήρησης των χρηστών μας ηθών. Με πρωτοσέλιδό της στις 18 Ιανουαρίου 2003 η χριστιανική εφημερίδα κατήγγειλε το γεγονός ότι κυκλοφορεί το άλμπουμ του Χάντερερ στα ελληνικά και ζητούσε την εισαγγελική παρέμβαση. Με υπέρτιτλο «Η απόλυτη πρόκληση» και τίτλο «Ο Χριστός πάει με γυναίκες, καπνίζει χασίς και κάνει σέρφινγκ», η εφημερίδα ενημέρωνε τους αγνούς αναγνώστες της για το «σκάνδαλο». Η εισαγγελία ανταποκρίθηκε με αξιοθαύμαστη ταχύτητα. Αμέσως παρήγγειλε στην Κρατική Ασφάλεια να προβεί σε κατάσχεση του βιβλίου και να γίνει επείγουσα προανάκριση για το αδίκημα «καθύβριση θρησκευμάτων διά του Τύπου». Ζητούσε, μάλιστα, να «διερευνηθεί το ενδεχόμενο τελέσεως της αξιόποινης πράξης της διαφημίσεως ναρκωτικών».

Οπως μας διηγείται ο υπεύθυνος του βιβλιοπωλείου «Πολιτεία» Νίκος Λιβέριος, «χωρίς καμία προηγούμενη κοινοποίηση οποιασδήποτε απαγορευτικής απόφασης, εμφανίστηκαν μία μέρα δύο υπάλληλοι της εισαγγελίας ως πελάτες και ζήτησαν το συγκεκριμένο κόμικ. Στη συνέχεια, αφού επέδειξαν την απαγορευτική απόφαση -που αγνοούσαν οι πάντες εκτός του γραφείου της εισαγγελίας- προχώρησαν στην κατάσχεση των αντιτύπων που υπήρχαν και επί τόπου συνέταξαν το έντυπο που θα αποτελούσε τη βάση της ποινικής δίωξης!» Την ίδια μέρα (σ.σ. 25/2/03) αστυνομικοί κατάσχεσαν αντίτυπα του βιβλίου και από άλλα τρία αθηναϊκά βιβλιοπωλεία («Πρωτοπορία», «Χριστάκη», «Comicon»). Παρόμοια ενέργεια των διωκτικών αρχών (κατάσχεση) είχε να συμβεί από το 1981. «Τότε είχαν κατασχεθεί τα βιβλία του μαρκησίου Ντε Σαντ», θυμάται ο κ. Λιβέριος. Βέβαια τότε είχαν αντιδράσει εκδότες, συγγραφείς και δημοσιογράφοι.. Περιφρουρώντας την ελευθερία της έκδοσης 48 εκδότες είχαν προβεί τότε σε κοινή έκδοση των "120 ημερών στα Σόδομα", παίρνοντας το σχετικό ρίσκο και προκαλώντας την κατάρρευση της σκοταδιστικής απαγόρευσης. Μια παρόμοια κίνηση σήμερα είναι μάλλον αδιανόητη.

Το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών με τους δικαστές Θεόδωρο Κανελλόπουλο, Ευτύχιο Νικόπουλο και Μαλαματένια Κουράκου συνεδρίασε την επομένη και αποδέχτηκε την πρόταση της εισαγγελέως Μαρίας Μαλλούχου ότι πρέπει να διατηρηθεί η κατάσχεση των βιβλίων «δεδομένου ότι όλο το περιεχόμενο των ως άνω βιβλίων αποτελεί, κατά τρόπο χονδροειδή και χυδαίο, περιφρονητική και υβριστική εκδήλωση προς το πρόσωπο και την όλη ζωή του Ιησού Χριστού, η Γέννηση, η Σταύρωση και η Ανάσταση του οποίου αποτελούν την πεμπτουσία της πίστης όλων των Χριστιανών και σκοπεύει φανερά στην ένδειξη περιφρονήσεως, κατά τρόπο χλευαστικό, χωρίς να υπάρχει στο όλο κείμενο ούτε ίχνος αντικειμενικής κριτικής και ελέγχου των δογμάτων της χριστιανικής θρησκείας. Ενδεικτικά, σε σύνολο είκοσι εικονογραφημένων σελίδων, γίνεται αναφορά στην εισπνοή από τον Ιησού δέκα περίπου φορές λιβανιού, το οποίο στην τελευταία σελίδα, με επισημείωση του συγγραφέα, παραλληλίζεται με το χασίς, παρουσιάζοντας έτσι τα περιγραφόμενα στο βιβλίο θαύματα του Ιησού ως απόρροια της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, με απώτερο σκοπό την είσπραξη χρημάτων, διακωμωδώντας έτσι την όλη ζωή και τα θαύματα του Ιησού» (αρ. 882/26/2/03). Σημειώνουμε εδώ ότι η συσχέτιση του λιβανιού με το χασίς δεν οφείλεται στην αρρωστημένη φαντασία του σκιτσογράφου. Είναι γνωστό ότι πράγματι η δραστική ουσία και των δύο είναι η τετραϋδροκανναβινόλη (THC).

Ο Τύπος αντέδρασε με επικριτικά σχόλια, αλλά ήταν πλέον αργά. Μόνο το φυλλάδιο της ναζιστικής Χρυσής Αυγής εμφανίστηκε να επιχαίρει, προσθέτοντας βέβαια και την αντισημιτική της πινελιά: «Είναι η δεύτερη φορά μετά την περίφημη ανάπλαση του προσώπου του Ιησού από το BBC, ψευδοϊστορική ανάπλαση με την οποία εμφανίζετο ο Ιησούς με εβραϊκή φυσιογνωμία, που κάποιοι επιχειρούν να παραστήσουν το πρόσωπο του ιδρυτού του Χριστιανισμού σαν μία τυπική εβραϊκή φιγούρα! Αυτό όμως είναι ψευδές πέρα για πέρα. Το δεύτερο κρούσμα αφορούσε το βιβλίο του Γκέρχαρντ Χάντερερ 'Η ζωή του Ιησού σε κόμικς', που αποσύρθηκε πρόσφατα από την κυκλοφορία. Η γαμψή μύτη, το στενό πρόσωπο, τα μάτια που καμπυλώνουν προς τα άκρα όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση ούτε με την αγιογραφία, ούτε με το πρόσωπο του Ιησού» (6/3/03).

Ιστορία μου, λογοκρισία μου

Τηρουμένων των αναλογιών η υπόθεση θυμίζει ανάλογες ιστορίες έργων τέχνης που υπέστησαν την εισαγγελική απαγόρευση, επειδή θεωρήθηκε ότι προσβάλλουν το θρησκευτικό συναίσθημα ή το ίδιο το πρόσωπο του ιδρυτή της χριστιανικής θρησκείας. Οι γνωστότερες παλιές υποθέσεις αφορούν το διάσημο έργο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο τελευταίος πειρασμός» και τη μετάφραση της κλασικής μελέτης του Ανατόλ Λουνατσάρσκι για την Ιστορία των θρησκειών. Οι σημαντικότερες μεταπολιτευτικές περιπτώσεις αφορούν και πάλι τον Καζαντζάκη (μέσω της κινηματογραφικής μεταφοράς του ίδιου έργου του από τον Μάρτιν Σκορσέζε) και την πιο πρόσφατη περιπέτεια ενός βιβλίου του Μίμη Ανδρουλάκη. Υπάρχουν βέβαια και πολλά άλλα έργα όλων των μορφών της τέχνης που υπέστησαν παρόμοια.

Κοινό χαρακτηριστικό των λογοκριτικών αυτών διώξεων υπήρξε ότι προκλήθηκαν από την επίσημη εκκλησία ή τουλάχιστον από το φανατισμό τοπικών ιεραρχών και παραεκκλησιαστικών οργανώσεων. Στην περίπτωση του κόμικ του Χάντερερ έχουμε την πρωτοτυπία να κινεί όλη τη λογοκριτική διαδικασία (απαγόρευση, κατάσχεση, δίωξη) μια εφημερίδα. Δυστυχώς, όμως, η εκκλησία και πάλι επιβράβευσε την απαγόρευση. Ο εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Οικονόμου έσπευσε αυθημερόν να υποστηρίξει τις κατασχέσεις: «Επραξε καλώς ο εισαγγελεύς. Διότι δεν είναι δυνατόν να διακωμωδούνται τα ιερά και τα όσια και μάλιστα στο πρόσωπο του αρχηγού της Εκκλησίας μας, του Ιησού Χριστού. Μάλιστα είναι και νομοθετικά κατοχυρωμένος ο σεβασμός των προσώπων που συνδέονται με τις θρησκείες - όλες τις θρησκείες -, στα οποία πρόσωπα οφείλουμε τιμή και σεβασμό. Σε αυτά τα θέματα δεν χωρεί αστεϊσμός, ούτε μπορούμε να ισοπεδώνουμε τα πάντα» (Τα Νέα, 26/2/03).

Βέβαια ο π. Επιφάνιος θα μπορούσε να ρωτήσει τον Αρχιεπίσκοπο που επιδίδεται με τόση μαεστρία στην εκφώνηση ανεκδότων, πόσα ανέκδοτα σχετικά με τη ζωή του Ιησού γνωρίζει. Αν έχει ακούσει για παράδειγμα εκείνο που αποδεικνύει ότι ο Ιησούς ήταν Ελληνας («Επειδή η μητέρα του θεωρούσε το γιο της Θεό, επειδή ο ίδιος νόμιζε ότι η μητέρα του ήταν παρθένα, και επειδή ζούσε με τους γονείς του μέχρι τα 33 χρόνια του»). Δεν θα εξαιρούνται άλλωστε από τη σχετική συλλογή του Αρχιεπισκόπου ακόμα και ανέκδοτα για τον Μυστικό Δείπνο («Μήπως είμαι εγώ, Κύριε;»), αλλά και με τη Σταύρωση («Πρώτα τα κάτω καρφιά!») και εκατοντάδες άλλα. Ολα αυτά κάνουν το γύρο της Ελλάδας και του κόσμου, από στόμα σε στόμα, χωρίς να ισοδυναμούν βέβαια με βλασφημία και χωρίς να μαρτυρούν τίποτα για το βαθμό της πίστης όσων τα αναπαράγουν.

Η ιστορία της ζωής του Ιησού είναι ένας από τους πιο γνωστούς και πιο παράξενους αλλά και αγαπημένους ανθρώπινους μύθους. Δεν μπορεί λοιπόν να εξαιρεθεί από την κριτική επεξεργασία του ανθρώπινου νου και είναι φυσικό ότι κι αυτή υφίσταται τη βάσανο του ανθρώπινου χιούμορ. Εξάλλου το χιούμορ είναι πάντοτε το αντίδοτο στη μεγάλη φρίκη που νιώθει ο θνητός απέναντι στο θάνατο και στην ταπείνωσή του μπροστά στο θείο. Αλλά φαίνεται ότι και το χιούμορ θεωρείται από την εκκλησία καλό μόνο όταν εξυπηρετεί κάποιο προπαγανδιστικό πρότυπο. Ας εκδοθεί λοιπόν από την Αρχιεπισκοπή ένας κατάλογος «θεμιτών» ανεκδότων, ας συγκροτηθεί και η βίβλος των «αποδεκτών» γελοιογραφιών, και ας αναλάβουν τα κατηχητικά σχολεία τη σύνταξη των κόμιξ, ώστε να μην αμαρτάνουμε καθημερινά χωρίς να το καταλαβαίνουμε…

Μιλάει ο δημιουργός

Ο 52χρονος Γκέρχαρντ Χάντερερ δεν είναι κανένας τυχαίος «βλάσφημος». Είναι ο σημαντικότερος αυστριακός δημιουργός σατιρικών σκίτσων για την επικαιρότητα και την καθημερινή ζωή στην ευρωπαϊκή Δύση. Από το 1985 δημοσιεύει κάθε βδομάδα σκίτσα του στο αυστριακό περιοδικό Profil και από το 1991 στο γερμανικό Stern. Από την κριτική του πέννα δεν γλίτωσε κανένας από τους πολιτικούς ηγέτες της χώρας του. Το 2000 είχε προκαλέσει αίσθηση το άλμπουμ «Γιέργκι ο δρακοφονιάς», στο οποίο διακωμωδούσε τον διαβόητο αυστριακό πολιτικό Γιεργκ Χάιντερ. Ο φιλοναζιστής πολιτικός και οι οπαδοί του δεν τον συγχώρησαν ποτέ.

Το επίμαχο βιβλίο του Χάντερερ για τη «Ζωή του Ιησού» έχει μέχρι στιγμής εκδοθεί σε Γερμανία, Αγγλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία, Σουηδία, Ολλανδία και Αυστρία. Στην Αυστρία, μάλιστα, πούλησε 80.000 αντίτυπα. Ζητήσαμε από τον διωκόμενο δημιουργό να σχολιάσει την τύχη του άλμπουμ του στην Ελλάδα. Ο κ. Χάντερερ εκφράζει στην «Κ.Ε» την απογοήτευσή του: «Απ’ όσα γνωρίζω, το βιβλίο μου έχει μέχρι στιγμής μεταφραστεί σε επτά γλώσσες και δεν υπήρξαν πουθενά συγκρίσιμες αντιδράσεις σε αυτές τις χώρες. Μόλις έμαθα για τις κατασχέσεις στην Ελλάδα, αισθάνθηκα πραγματικό σοκ. Μέχρι τότε πίστευα ότι παρόμοιες μεσαιωνικές διαδικασίες δεν είναι νοητές παρά μόνο σε ορισμένους κύκλους της Αυστρίας και της Βαυαρίας, αλλά ποτέ σε ένα κράτος όπως η Ελλάδα, την οποία οι φίλοι μου εξυμνούν ως κοιτίδα της δημοκρατίας. Αφιερώσαμε σ’ αυτή τη σκέψη μας ένα ωραίο μπουκάλι με σαμιώτικο κρασί και πνίξαμε σ’ αυτό τη στενοχώρια μας».

Η αλήθεια είναι ότι και στην Αυστρία επιχειρήθηκε κάτι παρόμοιο. «Οταν εκδόθηκε το βιβλίο μου τον Απρίλιο του 2001, ο ανώτερος στην ιεραρχία των καθολικών επισκόπων της Αυστρίας, Καρδινάλιος Σένμπορν έγραψε άρθρο σε μια εφημερίδα απαιτώντας να ζητήσω συγγνώμη (Die Presse, 16/3/03). Αδραξα τότε την ευκαιρία να τοποθετηθώ από τις στήλες της ίδιας εφημερίδας μια βδομάδα αργότερα και ξεκαθάρισα ότι δεν προτίθεμαι φυσικά να ζητήσω συγγνώμη. Τότε είναι που ξέσπασε το σκάνδαλο και κράτησε πολλές βδομάδες, σε όλα τα μέσα ενημέρωσης της Αυστρίας. Οι οξύτερες επιθέσεις και οι προσβολές που με έθιγαν προσωπικά προέρχονταν από εκείνους που δεν είχαν καν διαβάσει το βιβλίο μου, γνώριζαν μόνο την καταγγελία του εκκλησιαστικού ηγέτη και της «Kronen Zeitung” (της μεγαλύτερης εφημερίδας ταμπλόιντ στην Αυστρία). Οι υπόλοιποι απλώς κούνησαν το κεφάλι τους, όταν είδαν όλη αυτή τη φασαρία».

Ο κ. Χάντερερ παρατηρεί ότι το άρθρο του Καρδινάλιου Σένμπορν («Διαμαρτύρομαι εναντίον του Γκέρχαρντ Χάντερερ!») δεν στρεφόταν κατά του βιβλίου που υπήρξε η αφορμή, αλλά κατά του προσώπου του δημιουργού. Ακολούθησε ένας πραγματικός στιγματισμός, που πήρε τη μορφή λιντσαρίσματος, στο οποίο συνέπραξαν όλες οι συντηρητικές εφημερίδες της Αυστρίας. Ετσι ξαφνικά πληροφορήθηκε όλος ο κόσμος ότι υπάρχει κάποιος περίεργος σκιτσογράφος που έχει προσβάλει τον Ιησού.

«Φυσικά όλο αυτό ήταν ανοησία, εφόσον εγώ έχω φτιάξει ένα βιβλίο στο οποίο ο Ιησούς παρουσιάζεται με απολύτως θετικό τρόπο», αντιτείνει ο κ. Χάντερερ. «Απέναντι στον Ιησού, αυτή τη μορφή που υπήρξε ή δεν υπήρξε ιστορικά, διατηρούσα πάντοτε μια θετική εντύπωση. Εκανε θετικά πράγματα, υπήρξε ένας κοινωνικός επαναστάτης και εξηγούσε στους ανθρώπους πώς μπορεί κανείς να αλλάξει το κράτος, έτσι ώστε να μπορεί να ζει καλά μέσα σ' αυτό. Δεν έχω κανέναν απολύτως λόγο να τον συκοφαντήσω. Αυτό που έκανα εντελώς συνειδητά ήταν να έρθω σε αντιπαράθεση με το 'προσωπικό εδάφους’, δηλαδή την εκκλησία».

Ηταν λοιπόν επόμενο να αντιδράσει αυτό το προσωπικό εδάφους. «Ενα από τα κύρια επιχειρήματά μου υπήρξε πάντοτε ότι όλοι οι Καθολικοί της Αυστρίας θα έπρεπε κατά την εσπερινή τους προσευχή να συμπεριλαμβάνουν όλα αυτά για τα οποία δεν έχω σκιτσάρει. Ακριβώς εκείνη την περίοδο που κυκλοφόρησε το βιβλίο μου, αποκαλύφτηκαν σκάνδαλα παιδεραστίας (καθολικών ιερωμένων) στην Αμερική, την Ιρλανδία και την Πολωνία. Στην Αυστρία κάποιοι σκηνοθέτησαν όλο αυτό τον θόρυβο στα μέσα ενημέρωσης, προκειμένου να παραβλέψουμε τα δικά μας ανάλογα σκάνδαλα».

Αλλά παρά το γεγονός ότι εναντίον του Χάντερερ συσπειρώθηκαν όλος ο συντηρητικός Τύπος και πολλοί εκκλησιαστικοί παράγοντες της χώρας, η υπόθεση δεν έφτασε στα δικαστήρια. «Το γεγονός ότι στην Αθήνα καταλήγουμε τελικά στα δικαστήρια με κάνει να απορώ», μας λέει ο κ. Χάντερερ. «Υπήρξαν και στην Αυστρία κάποιες καταγγελίες εναντίον του βιβλίου μου. Η αρμόδια εισαγγελία, όμως, δεν έδωσε συνέχεια στην υπόθεση. Ουδέποτε φτάσαμε εδώ σε δίκη. Αλλά θεωρώ ότι η δίκη της Αθήνας μας δίνει και μια ευκαιρία: Ισως μ’ αυτή την αφορμή, να μπορέσουμε να ξεκαθαρίσουμε το ερώτημα σε ποιον αιώνα τελικά ζούμε, στον δέκατο έκτο ή στον εικοστό πρώτο;»

Για την ιστορία, αναφέρουμε ότι ο επικεφαλής της εισαγγελίας της Βιέννης Τόμας Μιλμπάχερ ανακοίνωσε στις 13 Ιουνίου 2002 ότι η υπόθεση μπαίνει στο αρχείο και ότι δεν είναι δυνατόν να ασκηθεί καμιά δίωξη εις βάρος του Χάντερερ και του εκδότη του, διότι «η 'Ζωή του Ιησού’ δεν προσβάλλει την καθολική εκκλησία με τρόπο που θα προκαλούσε δικαιολογημένη οργή. Η παύση της δίωξης θεμελιώνεται στην έλλειψη πραγματικών δεδομένων για τη θεμελίωση κατηγορίας".

Η δίκη της Αθήνας

Εδώ, όμως, είναι Βαλκάνια. Η εισαγγελία προχώρησε στην κατάσχεση και η υπόθεση φτάνει στο ακροατήριο. Ο Νίκος Λιβέριος υποστηρίζει ότι η δίωξη αυτή εκπέμπει πολλαπλά μηνύματα προς διάφορους αποδέκτες:

«Το μήνυμα για το αναγνωστικό κοινό είναι ότι καταρχήν θεωρείται ανώριμο για να επιλέγει, να αποδέχεται ή να απορρίπτει τα βιβλία που εκδίδονται. Ο ρόλος και η άποψη του κριτικού αντικαθίστανται από την απαγόρευση και τη νομική ισχύ των εισαγγελικών αποφάσεων. Οι εκδότες θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους συμβούλους εκδόσεων με μία καλή νομική υπηρεσία.

Το ίδιο μήνυμα για τα βιβλιοπωλεία είναι ότι όχι μόνο πρέπει να γνωρίζουν (από νομική άποψη) το ακριβές περιεχόμενο 80.000 τίτλων που κυκλοφορούν και άλλων 6.000 που προστίθενται κάθε χρόνο, αλλά πρέπει και να τα κρίνουν και να τα λογοκρίνουν προληπτικά.

Με τέτοιου είδους λογοκριτικές πρακτικές και την ποινικοποίηση που τις συνοδεύει, ποιος εγγυάται ότι αύριο δεν θα έχουν την ίδια αντιμετώπιση π.χ. βιβλία που αντιπροσωπεύουν μία εκδοχή της θρησκευτικής ιστορίας άλλου είδους από τη θεολογική ερμηνεία, ή κάποια άλλα, γενικώς "ανατρεπτικά" βιβλία; Με αυτή τη λογική, καλού κακού, καλύτερα να φύγουν τα μισά βιβλία από τη μέση. Γιατί τουλάχιστον τα μισά βιβλία που κυκλοφορούν, κάποιο 'προβληματάκι" με την ισχύουσα νομοθεσία το έχουν. Τελικά, προκύπτει το ερώτημα αν τη θρησκεία μπορεί να την προσβάλλει η ανορθόδοξη οπτική ενός αυστριακού συγγραφέα ή την προσβάλλουν πολύ περισσότερο κάποιες αντιλήψεις για την προστασία της».

Σε ένα μήνα θα μάθουμε αν και στην Ελλάδα θα δοθεί μια λύση προς την κατεύθυνση της ελευθερίας της έκφρασης ή θα επιβραβευτεί η δημιουργία ενός νέου Index, ενός νέου καταλόγου απαγορευμένων βιβλίων, στο πνεύμα της Ιεράς Εξέτασης. Μόνο που αυτή τη φορά το ρόλο των εγγυητών της χριστιανικής ηθικής των βιβλίων θα αναλάβουν οι εφημερίδες τύπου Espresso. Αλλά τότε δεν θα βρισκόμαστε πολύ μακριά από την αντιμετώπιση που έτυχε η Ρουσντί από τους Ιρανούς αγιατολάδες, όταν με τους Σατανικούς του Στίχους έδωσε τη δική του εκδοχή για τον Προφήτη και το Ιερό του βιβλίο. Η απαγόρευση του βιβλίου του Χάντερερ θα μας κατατάξει κι εμάς στην κατηγορία των θεοκρατικών καθεστώτων, τα οποία επιβάλλουν στους υπηκόους με τη βία τη μονοδιάστατη θρησκευτική πεποίθηση.

Πριν από μερικά χρόνια, ανάλογα προβλήματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (και τη δική μας βέβαια) είχε αντιμετωπίσει η ξεκαρδιστική ταινία των Μόντι Πάιθον «Η ζωή του Μπράιαν». Στη Σουηδία, όπου προβλήθηκε αμέσως και χωρίς περικοπές, η ταινία διαφημίστηκε με το εύγλωττο σλόγκαν: «Αυτή η ταινία είναι τόσο αστεία, ώστε απαγορεύτηκε στη Νορβηγία». Μένει να δούμε κι εμείς αν σ’ όλο τον κόσμο, όπου κυκλοφορεί ελεύθερα το άλμπουμ του Χάντερερ, θα αρχίζει να διαφημίζεται ως «το άλμπουμ που είναι τόσο χαριτωμένο, ώστε απαγορεύτηκε στην Ελλάδα».

------------------------------------------------------------------
* Στο ρεπορτάζ συνεργάστηκε η Αντα Ψαρρά.

 

(Ελευθεροτυπία, 16/11/2003)