Η ΓΥΑΡΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ

Εξορία πέντε αστέρων

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

1. / 2.   

Η «αποκλειστικότητα» του Πλεύρη

Οι μοναδικοί «δημοσιογράφοι» που εξασφάλισαν την άδεια της χούντας να επισκεφτούν και να περιγράψουν το κάτεργο της Γυάρου ήταν δύο στελέχη του «Κόμματος 4ης Αυγούστου», έμπιστοι του φιρερίσκου Κώστα Πλεύρη. Ο Σπύρος Μανωλόπουλος, «περιφερειακός διοικητής Θεσσαλονίκης» της οργάνωσης του Πλεύρη και ο Πολύδωρος Δάκογλου, στέλεχος της ηγεσίας και ιδρυτής μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας του χουντικού ΕΝΕΚ.

Οι δυο «δημοσιογράφοι» παρέμειναν «επί ικανόν χρονικόν διάστημα» στη Γυάρο και, από ό,τι λένε οι ίδιοι, περιτριγύριζαν το στρατόπεδο ελεύθερα, μιλούσαν με όποιον φυλακισμένο επιθυμούσαν και επικοινωνούσαν με τον διοικητή όποτε ήθελαν. Δεν είναι σαφές με ποια ακριβώς ιδιότητα βρέθηκαν στη Γυάρο για τόσο μεγάλο διάστημα οι δυο νεαροί χουντικοί: του επισκέπτη, του πληροφοριοδότη των αρχών, του δεσμοφύλακα; Το σίγουρο είναι ότι το αποτέλεσμα της έρευνάς τους δημοσιεύτηκε στην φιλοναζιστική εφημερίδα «4η Αυγούστου» (αρ. φύλλου 38, Σεπτέμβριος 1967) με τίτλο «Αποκλειστικόν ρεπορτάζ 4ης Αυγούστου: Γυάρος». Οι συντάκτες δεν παραλείπουν να τονίσουν την μοναδικότητα: Copyright by “4 August”. Το κείμενο υπογράφει μόνο ο Μανωλόπουλος, αλλά στην εισαγωγή αναφέρεται και ο Δάκογλου.

Οι δύο «δημοσιογράφοι» ξεκαθαρίζουν εξαρχής ότι τα μόνα δημοσιεύματα για τη Γυάρο, τα οποία θεωρούν αξιόπιστα είναι «άι δηλώσεις των υπουργών Δημοσίας Τάξεως και Εσωτερικών κ.κ. Τοτόμη και Παττακού, ως και του γ.γ. του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως Συνταγματάρχου κ. Ιωάννου Λαδά, οι οποίοι επανειλημμένως επεσκέφθησαν την νήσον και ούτω έχουν ιδίαν αντίληψιν της καταστάσεως».

Για τους δυο φανατικούς θαυμαστές των ολοκληρωτικών καθεστώτων η Γυάρος «έχει εντελώς ιδιάζουσαν μορφήν, πολύ ολίγον ομοιάζουσαν με στρατόπεδον πολιτικών κρατουμένων». Τους θυμίζει κατασκήνωση του υπουργείου Παιδείας! Οι φυλακισμένοι περνούν ζωή και κότα, με μπάνιο, φαΐ και καλοπέραση. Οι εγκαταστάσεις κατά τεταρταυγουστιανούς είναι άνετες και οι παροχές πλουσιοπάροχες. Στην καντίνα υπάρχουν τα πάντα: «από τσιμπιδάκια μέχρι μαγιό ελάνκα, και από τσιγάρα μέχρι παγωμένα αναψυκτικά».

Εκεί που αρχίζει να βρομάει λίγο η αντικειμενικότητα του ρεπορτάζ, είναι όταν εμφανίζονται οι ίδιοι οι κρατούμενοι να κάνουν δίαιτα: «Αρχικώς έκαστος κρατούμενος εδικαιούτο 500 γραμμάρια άρτου ημερησίως. Επειδή όμως η ποσότης ήτο μεγάλη, η Φρουρά, τη αιτήσει και τη υποδείξει των κρατουμένων, το περιώρισεν εις 400 γραμμάρια». Για να απαντήσουν στις κατηγορίες περί βασανιστηρίων, οι συντάκτες διατυπώνουν την πεποίθησή τους ότι ...παχαίνουν: «Ολοι έχουν παχύνει περί τα 3-4 κιλά».

Οι ανταποκριτές του Πλεύρη περιγράφουν την καθημερινότητα των φυλακισμένων: «Παιχνίδια και γέλια με την θάλασσαν, βουτιές και 'πατητές’, ηλιοκαμένα σώματα και κρέμες προστατευτικές διά την ηλιοθεραπείαν (…) Οι όρμοι το πρωί έχουν την εικόνα πλαζ. Οι κρατούμενοι κάνουν ηλιοθεραπείαν, γυμναστικήν ή κολυμβούν. Πολλοί εξ αυτών διαθέτουν αναπνευστήρας, βατραχοπέδιλα και όπλα δι’ υποβρύχιον ψάρεμα, εις το οποίον επιδίδονται ελευθέρως. Η νήσος έχει άφθονον ψάρι και δεν είναι λίγοι εκείνοι, οι οποίοι γυρίζουν εις τους θαλάμους των με το δίχτυ των γεμάτο».

Αλλά και η συμπεριφορά των δεσμοφυλάκων είναι -κατά τους τεταρταυγουστιανούς- υποδειγματική. Υποτίθεται ότι τα μεγάφωνα καλούν τους φυλακισμένους λέγοντας «παρακαλούμε τον κύριο τάδε…». Και συμπληρώνουν: «Χαρακτηριστικόν επίσης της ευγενείας, η οποία επικρατεί εις το στρατόπεδον είναι ότι το ότι, εφόσον κληθούν κρατούμενοι δι’ υποθέσεις των εις τας αρμοδίας υπηρεσίας, ουδέποτε ίστανται ορθοί κατά το διάστημα της εκεί παραμονής των. Πάντοτε τους προσφέρεται κάθισμα». Μόνο ένα παράπονο άκουσαν από τους 2.000 κρατούμενους. Ηταν η διαμαρτυρία της βουλευτού της ΕΔΑ Μαρίας Καραγιώργη, για την προμήθεια κάποιων ειδών. Ο διοικητής του στρατοπέδου έσπευσε να καθησυχάσει τους δαιμόνιους ρεπόρτερ. Κατ’ αυτόν οι κρατούμενες ζητούσαν «εσώρουχα μαύρου χρώματος με δαντέλα, μπικίνι, μπικουτί, ρόλεϊ και λακ για τα μαλλιά, μαγιό 'ντε πιες’, λάδι ηλίου διαφορετικής μάρκας από το της καντίνας και άλλα παρόμοια».

Αυτή υπήρξε η μοναδική «δημοσιογραφική» μαρτυρία για τη Γυάρο.
 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Marc Marceau "La Grece des colonels" (Παρίσι 1967, εκδόσεις Robert Laffont). Η πρώτη εκδοχή του ανταποκριτή της έγκυρης Le Monde για το καθεστώς των συνταγματαρχών ταυτίζεται με τη χουντική προπαγάνδα. Μετά την πτώση των συνταγματαρχών, ο συγγραφέας φρόντισε να κυκλοφορήσει και δεύτερη, με κάπως τροποποιημένο περιεχόμενο.

Γιάννη Φάτση (κείμενο), Αγλαΐα Φανουράκη (φωτογραφίες) «Γυάρος», (εκδ. Ερμείας, Αθήνα 1974. Οι πρώτες εικόνες της Γυάρου μετά την πτώση της χούντας.

Ρούσσου Κούνδουρου «Η ασφάλεια του καθεστώτος» (πρόλογος Αριστ. Μάνεση. Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1978). Ανάλυση του θεσμού των εκτοπίσεων στην Ελλάδα από το 1924 ως τη μεταπολίτευση του 74. Ειδική αναφορά στη Γυάρο και στις ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες ζωής των κρατουμένων.

Μαρία Πινιού-Καλλή «Η μεγάλη ανατριχίλα» (Ελευθεροτυπία, 19/4/97). Η πραγματική κατάσταση των φυλακισμένων και των εκτοπισμένων της χούντας σε μαρτυρία της διευθύντριας του Κέντρου Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων. Η συγγραφέας φυλακίστηκε στη Γυάρο και υπηρέτησε ως γιατρός στο αναρρωτήριο της φυλακής.

Ευάγγελου Μαχαίρα «Πίσω από το Γαλανόλευκο Παραπέτασμα. Μακρόνησος Γιούρα και άλλα κάτεργα», (εκδ. «Προσκήνιο», Αθήνα 2000). Περιγραφή της Γυάρου την περίοδο του εμφυλίου.

ΔΕΙΤΕ

"Χάππυ Νταίη" του Παντελή Βούλγαρη (1976). Η "ανάνηψη" των "εθνοπροδοτικών μιασμάτων" στη Μακρόνησο, γυρισμένο από τον σκηνοθέτη λίγο μετά τη δική του επιστροφή από τη Γυάρο.
 

(Ελευθεροτυπία, 25/4/2004)