Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΠΕΖΩΝ

Ετσι θα πάρουμε την Πόλη

1.   2.   3.

Ο άνθρωπος που πατάει τα αυτοκίνητα

Ενα αυτοκίνητο που πατάει έναν πεζό δεν είναι ασφαλώς είδηση, παρά μόνο για τα πολύ ψιλά της εφημερίδας. Αλλά ένας άνθρωπος που πατάει ένα αυτοκίνητο, αυτό μάλιστα, αυτό αποτελεί είδηση. Και αν αυτός ο άνθρωπος πατάει 3.000 αυτοκίνητα, ε τότε μιλάμε για πραγματικά μεγάλη είδηση! Ομως για τον Μίκαελ Χάρτμαν, τον Γερμανό ακτιβιστή που έχει αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα κατά του αυτοκινήτου στην πόλη δεν υπάρχουν πολλά μέσα ενημέρωσης πρόθυμα να τον προβάλουν.
Ο Χάρτμαν αποφάσισε να ξεκινήσει τον ειρηνικό αλλά αδυσώπητο πόλεμο κατά του αυτοκινήτου ένα ωραίο πρωί, τον Μάρτιο του 1988. Ηταν τότε μόλις 22 χρόνων. Περπατούσε στους δρόμους του Μονάχου, της πόλης που γεννήθηκε, και διαπίστωσε με οργή ότι τα αυτοκίνητα που είχαν παρκάρει παράνομα του έκλειναν το πεζοδρόμιο και τον υποχρέωναν να κατέβει στο δρόμο για να περάσει. Ετσι, αυθόρμητα, πήρε τη μεγάλη απόφαση. Δεν θα σταματούσε. Πάτησε πάνω στον προφυλακτήρα του πρώτου αυτοκινήτου που τον εμπόδιζε, σκαρφάλωσε στο καπό, κι από 'κει στην οροφή, στο πορτ-μπαγκάζ και κάτω.
Οι αντιδράσεις των άλλων πεζών ήταν ποικίλες. Οι περισσότεροι έμειναν εμβρόντητοι, κάποιοι χειροκρότησαν γελώντας, και ελάχιστοι -ανάμεσά τους και οι οδηγοί των παράνομα παρκαρισμένων αυτοκινήτων- έδειξαν έτοιμοι να λιντσάρουν τον Χάρτμαν. Κάποιοι αστυνομικοί κινήθηκαν εναντίον του, αλλά κοντοστάθηκαν όταν διαπίστωσαν ότι τα "πατημένα" αυτοκίνητα δεν είχαν ούτε γρατσουνιά. Πώς να τον συλλάβουν; Με ποια κατηγορία; Δεν υπάρχει νόμος που να απαγορεύει το περπάτημα πάνω σε αυτοκίνητα! Οσο δεν καταστρέφεις το αμάξωμά τους, είναι απολύτως νόμιμο να κάνεις περίπατο επάνω τους.
Τα επόμενα δέκα χρόνια ο Χάρτμαν αναδείχθηκε σε πρωτοπόρα μορφή του αγώνα των πεζών κατά της μονοκρατορίας των αυτοκινήτων στην πόλη. Αυτή η μορφή δράσης, το Car-Walking, έγινε γρήγορα γνωστή και βρήκε πολλούς μιμητές. Κανείς όμως δεν διαθέτει την άψογη τεχνική και την ικανότητά του να μην αφήνει ούτε μια μικρή λακκουβίτσα στο αυτοκίνητο που πατάει.
"Ο λόγος που πατάω πάνω στα αυτοκίνητα είναι για να διώξουμε τους οδηγούς από τα πεζοδρόμια. Να φοβούνται ότι θα τους πατήσουν οι πεζοί, και ότι μπορεί να γρατσουνιστεί η καλογυαλισμένη επιφάνεια της περιουσίας τους." Κατά μέσο όρο ο Χάρτμαν πατάει 5 αυτοκίνητα την ημέρα. Σε μια από τις πιο παραγωγικές του περιόδους, από τις 21 Μαίου μέχρι τις 2 Αυγούστου 1995, πάτησε περισσότερα από 350 αυτοκίνητα. Στα 50 ήταν μέσα οι οδηγοί! Απ' αυτούς μόνο οι δύο διαμαρτυρήθηκαν έντονα, αλλά χωρίς να μεταχειριστούν βία. Οι περισσότεροι άρχισαν να ψάχνουν για ζημιές. Οσο για την αστυνομία, ο Χάρτμαν υποστηρίζει ότι δεν έχει κανένα λόγο να τη φοβάται: "Τα πρώτα δυο χρόνια, το 1988 και το 1989 ανέβηκα πάνω σε 1500 αυτοκίνητα και με συνέλαβαν 7 φορές. Στις 6 απ' αυτές δεν είχα προκαλέσει καμιά ζημιά και με απάλλαξαν. Στην τελευταία υπήρχε ένα μικρό βαθούλωμα στο καπό, αλλά και πάλι δεν πλήρωσα τίποτα."
Ακολούθησε το Street-Walking. Η δεύτερη μορφή διαμαρτυρίας του Χάρτμαν είναι να βαδίζουν οι πολίτες στη μέση του δρόμου, υποδηλώνοντας εμπράκτως ότι "ο άνθρωπος προηγείται του αυτοκινήτου". Μεταφέρει έτσι τη σύγκρουση στο στρατόπεδο του αντιπάλου. Η διαμαρτυρία αυτή παίρνει διάφορες μορφές. Ξεκίνησε με ένα κολατσιό στο δρόμο. Ο γερμανός ακτιβιστής έστρωσε την πετσέτα του και άρχισε να τρώει ένα σάντουιτς στη μέση ενός πολυσύχναστου δρόμου του Μονάχου. Το επιχείρημά του είναι απλό: "Αφού οι πεζοί είναι υποχρεωμένοι στο πεζοδρόμιο να παρακάμπτουν τα αυτοκίνητα, πρέπει και οι οδηγοί να παρακάμπτουν τους πεζούς στο δρόμο."
Η πιο προχωρημένη μορφή του Street-Walking περιλαμβάνει την πλήρη κατάργηση των διαβάσεων. Ο Χάρτμαν και η παρέα του διασχίζουν τα σταυροδρόμια διαγωνίως και περνούν πάντα με κόκκινο τις διαβάσεις. Ο σκοπός τους είναι να υποβάλουν στους οδηγούς την ιδέα ότι κάθε στιγμή μπορεί να αντιμετωπίσουν έναν πεζό στο δρόμο, και έτσι να υποχρεωθούν να κινούνται με πολύ μικρή ταχύτητα.
Το κύριο σύνθημα της ομάδας είναι αφοπλιστικό: "Μόνο πεζοί στα πεζοδρόμια." Εξίσου εύληπτα είναι και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν
Το 1995, όταν ο Χάρτμαν είχε αρχίσει να γίνεται γνωστός σ' όλη τη Γερμανία, οι αρχές έδειξαν τα πρώτα σημάδια εκνευρισμού. Το περπάτημα στο δρόμο θεωρήθηκε από ένα δικαστήριο ως "επικίνδυνη προσβολή της οδικής κυκλοφορίας" και ο ίδιος ο Χάρτμαν οδηγήθηκε σε ψυχιατρείο για λίγες μέρες. Θορυβημένοι οι διώκτες του, επιχείρησαν να του αποδώσουν μειωμένο καταλογισμό, προβάλλοντας μάλιστα ένα παλιό τραύμα στο κεφάλι, από σοβαρό οδικό ατύχημα. Η υπόθεση πήρε διαστάσεις στον Τύπο, και τελικά το ανώτερο δικαστήριο τον δικαίωσε.
Σήμερα ο Μίκαελ Χάρτμαν παραδίδει σεμινάρια σε όλη την Ευρώπη και συμμετέχει σε κάθε σχετική δραστηριότητα. Μεταφέρουμε ορισμένες συμπληρωματικές συμβουλές του Χάρτμαν για ειδικές κατηγορίες πολιτών:
"1. Είναι γνωστό ότι τα αναπηρικά καρότσια είναι τα πρώτα που εμποδίζονται από τα αυτοκίνητα στα πεζοδρόμια. Συνιστάται στους αναπήρους να κυκλοφορούν στη μέση του δρόμου, έχοντας στηριγμένη στο καρότσι τους μια σημαία σε ύψος δύο μέτρων από το έδαφος.
2. Οσοι θέλουν να τρέξουν ή να κάνουν τζόκινγκ είναι καλό να φορούν ένα μεγάλο νούμερο πάνω στην αθλητική τους φόρμα, για παράδειγμα το 1296. Ετσι οι οδηγοί θα νομίζουν ότι πρόκειται για κάποιον που συμμετέχει σε μεγάλη αθλητική διοργάνωση και θα γίνουν προσεκτικότεροι.
3. Οι γονείς μπορούν άφοβα να μεταφέρουν τα παιδικά καροτσάκια στο δρόμο. Οταν περνάω με τον μικρό Σάμουελ τις διαβάσεις με κόκκινο, όλα τα αυτοκίνητα σταματούν. Ούτε ένα δεν κορνάρει. Εξηγώ βέβαια στα παιδιά ότι δεν πρέπει ποτέ να το κάνουν αυτό και μόνα τους.
4. Οι ηλικιωμένοι συμπολίτες μας πρέπει να καθυστερούν όσο γίνεται περισσότερο στις διαβάσεις, έτσι ώστε να συνηθίζουν οι οδηγοί στην ιδέα να περιμένουν."

Δεν γνωρίζουμε αν οι συμβουλές αυτές είναι κατάλληλες για την Ελλάδα. Είναι γνωστό ότι οι κυκλοφοριακές συνθήκες στην Αθήνα είναι πολύ πιο άγριες απ' ό,τι στο Μόναχο. Ισως όμως αυτό να διευκολύνει την ανάπτυξη ανάλογων πρωτοβουλιών των απηυδισμένων πολιτών. Στις 18 Ιουνίου διοργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Αθήνα το Συνέδριο των Πόλεων Χωρίς Αυτοκίνητα (Car Free Cities). Πρόκειται για το πανηγυρικό κλείσιμο του προγράμματος En Route II, το οποίο αφορά την ορθολογική χρήση της ενέργειας στις αστικές συγκοινωνίες. Ομως ο ελαφρώς παραπειστικός τίτλος του συνεδρίου είναι ίσως μια ευκαιρία. Μήπως θα 'πρεπε να κληθεί ο Μίκαελ Χάρτμαν να διδάξει την τεχνική του και στους άμοιρους Αθηναίους;

(Ελευθεροτυπία, 21/2/1999)