Ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΧΟΥΣΕΙΝ

Επικήδειος σε έναν "Ειρηνιστή"

1.   2.   3.

Ο εστεμμένος μεροκαματιάρης της CIA

Τώρα που ο πάνδημος θρήνος για το χαμό του βασιλιά Χουσεϊν της Ιορδανίας καταλάγιασε πια, μπορούμε να κάνουμε με την ησυχία μας τον απολογισμό της κάλυψης του γεγονότος από την παγκόσμια βιομηχανία των ΜΜΕ. Το ενδιαφέρον μας δεν εστιάζεται φυσικά στο κοσμικό κουτσομπολιό γύρω από τη μεταθανάτια τελετουργία, αλλά στο ουσιαστικό μέρος των σχετικών δημοσιευμάτων -σε όσα, δηλαδή, αφορούσαν το βίο και την πολιτεία του εκλιπόντος μονάρχη. Σπάνια έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τέτοια ομοφωνία στις μεταθανάτιες βιογραφίες κάποιου τριτοκοσμικού ηγέτη: πρότυπο καλού καγαθού ηγεμόνα με τη σκέψη του αφιερωμένη στην ειρήνευση της πολύπαθης Μέσης Ανατολής, δε δίστασε να τα βάλει με κάθε λογής "εξτρεμιστικά" στοιχεία για να δικαιωθεί πανηγυρικά, κερδίζοντας ταυτόχρονα την αγάπη του λαού "του", ο οποίος με τη σειρά του έχυσε μαύρο δάκρυ πάνω απ' το φέρετρο. Με απειροελάχιστες εξαιρέσεις, ακόμη κι εκείνοι που μπήκαν στον κόπο να θυμηθούν τις λιγότερο λαμπρές στιγμές της σταδιοδρομίας του θανόντος, το έκαναν με μίαν εξαιρετική διακριτικότητα. Χρειάζεται λχ να ψάξει κανείς πολύ ανάμεσα στις γραμμές της Washington Post, για να ανακαλύψει μια και μοναδική αναφορά σε αυτό που υπήρξε κάποτε μια από τις μεγαλύτερες δημοσιογραφικές επιτυχίες της εφημερίδας: "οι Ιορδανοί", διαβάζουμε στο φύλλο της 8/2/99, "είχαν σοκαριστεί το 1977 όταν αποκαλύφθηκε ότι ο βασιλιάς τους περιλαμβανόταν στον κατάλογο πληρωμών της CIA επί 20 χρόνια". Για την εξίσου διακριτική Christian Science Monitor, η "αποκάλυψη του Χουσεϊν ως πράκτορα της CIA" δεν ήταν παρά ένα από τα πολλά προβλήματα που ο μακαρίτης κλήθηκε να υπερπηδήσει στην πολυτάραχη ζωή του. Είναι προφανές ότι αυτή η υπενθύμιση εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τα γοερά πρωτοσέλιδα και τηλεοπτικά αφιερώματα στον εκλιπόντα. Γιατί, αν κάτι χαρακτηρίζει την πολιτεία του Χουσεϊν από την πρώτη μέρα της βασιλείας του, αυτό δεν είναι βέβαια ο ειρηνόφιλος χαρακτήρας του (αφού, προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία, δε δίστασε να πνίξει στο αίμα την ίδια του την πρωτεύουσα το 1970), αλλά η συνεπής εξυπηρέτηση των δυτικών εκείνων συμφερόντων που τον ανέβασαν στο θρόνο και τον διατήρησαν εκεί.

Η σχέση αυτή, της πρακτόρευσης ιμπεριαλιστικών συμφερόντων στο μαλακό υπογάστριο της Μέσης Ανατολής, ξεκινά ήδη με την επιλογή του Χουσεϊν ως μονάρχη τον Αύγουστο του 1952. Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, ο 17χρονος τότε Χουσεϊν διαδέχθηκε τον πατέρα του Ταλάλ, όταν αυτός κηρύχθηκε έκπτωτος του αξιώματος λόγω τρέλας. Ανατρέξαμε στο διεθνή Tύπο της εποχής και διαπιστώσαμε ότι τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Σε πρωτοσέλιδο άρθρο της με τον τίτλο "τα παρασκήνια της καθαίρεσης του Ταλάλ" (13/8/52), η έγκυρη παρισινή Le Monde πληροφορούσε χαρακτηριστικά το κοινό της ότι ο ιδιόρρυθμος έκπτωτος μονάρχης Ταλάλ, "ορισμένες πλάκες του οποίου είχαν στραφεί εναντίον βρετανικών προσωπικοτήτων, είχε καταλήξει να ενσαρκώνει στην Ιορδανία, αλλά και σε όλη την αραβική Ανατολή, την αντίσταση κατά της Αγγλίας" και πως "η αρρώστιά του αμφισβητήθηκε από ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, που κατηγορούσε την Αγγλία ότι επιδίδεται σε σκοτεινές μηχανορραφίες για να τον απομακρύνει από το θρόνο". Υπενθυμίζοντας πως "η γνώμη της βρετανικής κυβέρνησης υπήρξε καθοριστική στο ζήτημα της διαδοχής, όπως και σε πολλά άλλα", το ίδιο δημοσίευμα ανέλυε με κάθε λεπτομέρεια τις κινήσεις στις οποίες προέβη το Φόρεϊν Οφις εκείνα τα χρόνια. Σημείο εκκίνησης ήταν φυσικά η αναπάντεχη δολοφονία του πρώτου ιορδανού μονάρχη (και παππού του Χουσεϊν) Αμπντουλάχ από έναν παλαιστίνιο πρόσφυγα, αγανακτισμένο με τις επαφές του ιορδανού μονάρχη με το Ισραήλ και τη βίαιη προσάρτηση της Δυτικής Οχθης του Ιορδάνη (20/7/1951). Ελλείψει αξιόπιστης εναλλακτικής λύσης (ο μικρότερος γιος του Αμπντουλάχ, ο Ναϊφ, ήταν ήδη άσχημα μπλεγμένος με το λιβανέζικο υπόκοσμο σε υποθέσεις λαθρεμπορίου), το Λονδίνο δέχτηκε την ανάρρηση του Ταλάλ στο βασιλικό αξίωμα, εκτιμώντας ότι "δεν έμοιαζε αποφασισμένος να αποσύρει την Ιορδανία από τη βρετανική σφαίρα επιρροής" και ποντάροντας, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι αυτός "είχε στείλει το διάδοχο Χουσεϊν στο Χάροου" για σπουδές. Οταν αυτές οι εκτιμήσεις διαψεύσθηκαν από τα πράγματα, "το Λονδίνο επέστρεψε στο αρχικό του σχέδιο: παραμερισμός του Ταλάλ και τοποθέτηση του γιού του, του νεαρού Χουσεϊν, στο θρόνο. Η επιχείρηση έγινε σε δυο στάδια. Αρχικά το Κοινοβούλιο έθεσε τον Ταλάλ σε `άδεια λόγω ασθενείας', θεσπίζοντας ένα συμβούλιο αντιβασιλείας για το ενδιάμεσο διάστημα. Χθες, τέλος, ο βασιλιάς καθαιρέθηκε και ο γιος του κλήθηκε να τον διαδεχθεί". Με το μπαμπά στο ψυχιατρείο, ήξερε καλά τι έπρεπε να αποφύγει.

Το πέρασμα του Χουσεϊν από την υπηρεσία του Λονδίνου σε εκείνη της Ουάσιγκτον έγινε λίγα χρόνια αργότερα, στο πλαίσιο των ευρύτερων γεωπολιτικών ανακατατάξεων που γνώρισε η περιοχή. Τον Οκτώβριο του 1956, οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές στην ιστορία της Ιορδανίας έφεραν στην κυβέρνηση μια συμμαχία αντιιμπεριαλιστών και κομμουνιστών, υπό την ηγεσία του Σουλεϊμάν Ναμπούλσι. Δυο μήνες αργότερα ο αμερικανός πρόεδρος Αϊζενχάουερ εξήγγειλε την επέκταση προς ανατολάς του Δόγματος Τρούμαν, με σκοπό την "ανάσχεση του διεθνούς κομμουνισμού" στη Μέση Ανατολή. Ο Χουσεϊν δεν έχασε την ευκαιρία. Στις 10 Απριλίου απέλυσε την κυβέρνηση Ναμπούλσι και πραγματοποίησε βαθιά εκκαθάριση στην ηγεσία του στρατού. Οταν ο λαός βγήκε στους δρόμους διαμαρτυρόμενος για το ανακτορικό πραξικόπημα, το λόγο είχαν τα τανκς και η ανακτορική Φρουρά. Η χώρα κηρύχθηκε σε κατάσταση πολιορκίας, τα πολιτικά κόμματα διαλύθηκαν και οι φυλακές γέμισαν πολιτικούς κρατούμενους. Εκφράζοντας την υποστήριξή της προς το νεαρό δυναμικό μονάρχη, η Ουάσιγκτον έσπευσε να εγγυηθεί την "ακεραιότητα και ανεξαρτησία" του βασιλείου του και να τον βοηθήσει οικονομικά και στρατιωτικά.
Από την εποχή αυτή χρονολογείται και η πρόσληψη του Χουσεϊν στη CIA. "Πρόσληψη" με την έννοια ότι δεν επρόκειτο για μια καθαρά πολιτική σχέση ανάμεσα σε δυο χώρες, αλλά για μια τακτική μισθοδοσία του ίδιου του βασιλιά, ως ατόμου, από την αμερικανική υπηρεσία. Το γεγονός αποκάλυψε είκοσι χρόνια αργότερα ο γνωστός δημοσιογράφος Μπομπ Γούντγουορντ στην Washington Post (18/2/77), προσθέτοντας ότι οι σχετικές πληρωμές καταβάλλονταν σε ετήσια βάση (τουλάχιστον 750.000 δολάρια το 1976), "με την Υπηρεσία να παρέχει επίσης στον Χουσεϊν θηλυκή συντροφιά" κατά περιόδους. Αντίτιμο της στρατολόγησης ήταν η παροχή πλήρους ελευθερίας κινήσεων στους πράκτορες της CIA μέσα στη χώρα. Ο Χουσεϊν δεν περιορίστηκε ωστόσο σε αυτό, αλλά "παρείχε ο ίδιος πληροφορίες στη CIA και διένειμε μέρος των πληρωμών που του καταβάλλονταν σε άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους που παρείχαν επίσης πληροφορίες ή συνεργαζόντουσαν με την υπηρεσία" (Blum 1986, σ.98). Οι ιθύνοντες της κατασκοπευτικής κοινότητας των ΗΠΑ δεν κατάφεραν να κρατήσουν μέχρι τέλους μυστικό το γεγονός. Οταν λχ τον Απρίλιο του 1972 η CIA κατέφυγε στα δικαστήρια, ζητώντας να της επιτραπεί η λογοκρισία του αποκαλυπτικού βιβλίου που είχε γράψει ο πρώην υπάλληλός της Βίκτορ Μαρκέτι, ένα από τα βασικά επιχειρήματα που επικαλέστηκε ο υποδιευθυντής της Τομ Καραμεσίνης ήταν "οι αποκαλύψεις του Μαρκέτι ότι ο αξιωματικός της CIA Τζακ Ο' Κόνελ ήταν ο πράκτορας στον έλεγχο του οποίου υπαγόταν ο βασιλιάς Χουσεϊν της Ιορδανίας", πληροφορία η διαρροή της οποίας θεωρούνταν βλαπτική για τα εθνικά συμφέροντα (McKenzie, σ.45-6). Οι αποκαλύψεις της Washington Post, ωστόσο, όχι μόνο έθεσαν τέλος σ' αυτή την έμμισθη σχέση (καθώς, επισήμως τουλάχιστον, ο πρόεδρος Κάρτερ υποχρεώθηκε να διαγράψει τον ιορδανό μονάρχη από τον τακτικό πίνακα πληρωμών), αλλά θεωρήθηκαν και παράδειγμα προς αποφυγήν μιας τέτοιας μισθωτής σχέσης της υπηρεσίας με εν ενεργεία αρχηγούς κρατών. Οταν, π.χ, το 1982 ένας άλλος πράκτορας της CIA, ο λιβανέζος φαλαγγίτης Μπασίρ Τζεμαγέλ εξελέγη πρόεδρος της χώρας του, η μισθοδοσία του διακόπηκε αυτόματα για να μην έχει την τύχη του Χουσεϊν.

(Ελευθεροτυπία, 28/2/1999)