ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΣΟΚ

Η Πράσινη Αλληλεγγύη

1.   2.   3.

Με τις παρωπίδες του εθνικού συμφέροντος 

Η υποστήριξη του ΠΑΣΟΚ προς το κίνημα κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική φαινόταν σταθερή και απολύτως λογική. Ωστόσο μια ιστορική "ιδιομορφία" στις σχέσεις της ελληνικής κοινωνίας με το ρατσιστικό νοτιοαφρικανικό κράτος έμελλε να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα πολιτικής και ιδεολογικής συνέπειας στο ΠΑΣΟΚ, ιδίως μετά το 1985. Το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς το λευκό καθεστώς είχε αρχίσει να κλονίζεται συθέμελα. Οι διεθνείς οργανισμοί και οι περισσότερες κυβερνήσεις υπό την πίεση των γεγονότων, αλλά και των κινημάτων συμπαράστασης προς την υφιστάμενη τα πάνδεινα πλειοψηφία, προσπαθούσαν να παρέμβουν στις εξελίξεις. Ηδη από το 1982 ο ΟΗΕ είχε αποφασίσει να προχωρήσει σε μια καμπάνια οριστικής απομόνωσης του καθεστώτος με την επιβολή πρακτικών μέτρων τιμωρίας και η τότε ΕΟΚ ψαχνόταν στην ίδια κατεύθυνση.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Κ. Λαλιώτης στις 19.8.1985 υποστήριζε ότι η χώρα μας "αποθαρρύνει κάθε είδους συνεργασία με τη Ν. Αφρική, και δεν είναι αντίθετη στην επιβολή οικονομικών ή άλλης φύσεως κυρώσεων". Μακάρι να ήταν έτσι. Τα στοιχεία που ήρθαν στην επιφάνεια αποκάλυπταν την κλασική διγλωσσία του "κινήματος των μη προνομιούχων αντιιμπεριαλιστών". Οι πληροφορίες για την ακμάζουσα ελληνική κοινότητα στη χώρα του απαρτχάιντ, οι τεκμηριωμένες αναφορές στις προνομιακές της σχέσεις με τους λευκούς ρατσιστές (με τον ίδιο τον τότε πρόεδρο Πίτερ Μπότα), οι αποδείξεις των ανθηρών οικονομικών (και πολιτιστικών) συναλλαγών Ελλάδας-Ν. Αφρικής, και ιδιαίτερα η στάση της ελληνικής διπλωματίας στον ΟΗΕ, ανέτρεψαν πλήρως την ειδυλλιακή εικόνα αλληλεγγύης προς τους καταπιεσμένους που επιθυμούσε να δημιουργήσει η κυβέρνηση Α. Παπανδρέου.
Οι ανθρωπιστικές αξίες πήγαιναν περίπατο μπρος στις φιλοδοξίες οικονομικής "διείσδυσης" στο κράτος του απαρτχάιντ, με το πρόσχημα της υποστήριξης στην ελληνική διασπορά. Η ίδρυση του Ελληνο-νοτιοαφρικανικού εμπορικού και βιομηχανικού επιμελητηρίου παρουσιάζεται σαν μεγάλη επιτυχία του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών. Η Γενική Γραμματεία Αποδήμων διαφημίζει τις επιχειρηματικές, πνευματικές, θρησκευτικές και άλλες επιδόσεις του εκεί ελληνισμού, που ξεπερνά τις 90.000 άτομα, χωρίς να κάνει τον κόπο να τοποθετήσει αυτή την "επιτυχία" στις τραγικές (για την πλειονότητα) πολιτικοκοινωνικές τοπικές συνθήκες. Η Εθνικής Τράπεζα, με τα οκτώ υποκαταστήματα της θυγατρικής της SABA, εργάζεται ανελλιπώς για τη διακίνηση κεφαλαίων που τονώνουν την "αυτοδύναμη ανάπτυξη". Εκατοντάδες πλοία ελληνικών συμφερόντων ξεφορτώνουν εκατομμύρια τόνους πετρελαίου στα λιμάνια της Ν. Αφρικής, ποσότητες που αποτελούσαν το 35% του συνόλου των εξακριβωμένων παραβιάσεων του εμπάργκο των Ηνωμένων Εθνών την περίοδο εκείνη. Η αδυναμία του ΠΑΣΟΚ να τοποθετηθεί αποφασιστικά -έστω και στο συμβολικό πεδίο- κατά του απαρτχάιντ, φάνηκε ακόμα και μέσα στο ναό της Δημοκρατίας μας. Η ελληνική Βουλή, το Νοέμβριο του 1986, δεν υιοθέτησε την πρόταση του Μανώλη Γλέζου (και όλων των αριστερών κομμάτων και κινημάτων) για την απόσυρση του τοτέμ του ρατσισμού, της προτομής δηλαδή, που υπήρχε μέσα στο κτίριο της Βουλής, του θεμελιωτή των φυλετικών διακρίσεων Γιαν Σματς. Ο λόγος ήταν, προφανώς, "εθνικός". Ο Σματς ήταν φίλος των βασιλιάδων μας και "φιλέλλην". Το είχε πει από το 1946 ο "γέρος της δημοκρατίας", ο Γ. Παπανδρέου.
Εως και το 1989, λίγους μήνες πριν την απελευθέρωση του κρατούμενου επί 27 χρόνια ηγέτη του ANC Νέλσον Μαντέλα, οι διπλωμάτες των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ απέφευγαν συστηματικά στις Γ.Σ. του ΟΗΕ να ψηφίσουν τις κυρώσεις κατά του νοτιοαφρικανικού καθεστώτος. Μόνον όταν οι συνθήκες της μετάβασης προς τον εκδημοκρατισμό στη Ν. Αφρική φάνηκαν να σταθεροποιούνται υπέρ των προτάσεων του ANC και των συμμάχων του, αρχίσαμε να μαθαίνουμε για έναν πραγματικά μεγάλο συμπατριώτη μας. Ως τότε, ο Γιώργος Μπίζος, που ήταν από τα βασικά στελέχη του αντιρατσιστικού κινήματος στη Ν. Αφρική και δικηγόρος από το '60 του Μαντέλα, αναγνωριζόταν μόνο από τους "εθνικώς ύποπτους" διεθνιστές.

ΣΤΟ ΟΡΙΟ

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (1). Στις 3 Ιουνίου 1970, σε διάλεξή του στη Νέα Υόρκη με θέμα "Ο απελευθερωτκός μας αγώνας και η υπόθεση της πολιτικής λύσεως", ο αρχηγός του ΠΑΚ κατήγγελλε για μια ακόμη φορά την αμερικανική ανάμειξη στο πραξικόπημα των συνταγματαρχών και στήριζε πολλές ελπίδες για την ανατροπή της δικτατορίας στην έμπρακτη αλληλεγγύη των ευρωπαϊκών κρατών: "Σας πληροφορώ ότι η Νορβηγία βρίσκεται πολύ κοντά στο να φύγει από το ΝΑΤΟ με βάση το ελληνικό θέμα. Η κίνηση αυτή ενισχύεται ιδιαίτερα από τη νεολαία της Νορβηγίας, η οποία έχει αρχίσει να αρνείται ένταξη στο στράτευμα συλλογικά, ομαδικά, εφόσον η Νορβηγία ανήκει στην ίδια συμμαχία με τον Παπαδόπουλο. Θέλω να ελπίζω ότι η Δανία και η Νορβηγία μέσα στο χρόνο που μας έρχεται θα προχωρήσουν πολύ παραπέρα. [...] Πάντως ορισμένοι Ευρωπαίοι δίνουν μάχη πλέον με το Πεντάγωνο γύρω από το ελληνικό θέμα. Θα πρόσθετα ότι και η Ιταλία βασικά βρίσκεται κοντά μας" ( κυκλοφόρησε σε πολυγραφημένα αντίγραφα τον Ιούλιο 1970).

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (2). Τρία χρόνια μετά, σε εισήγησή του στο Πολιτικό Σεμινάριο του ΠΑΚ στο Βίρτσμπουργκ, ο αρχηγός επανατοποθετείται: "Δεν έχουμε ούτε Ωνάσηδες ούτε ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που θα μας βοηθήσουνε. Μπορεί αύριο. Αλλά σήμερα όχι. Ωστόσο θα βρούμε συμμάχους. Μικρότερους. Ποιοι θα είναι; Θα είναι οι προοδευτικές επαναστατικές δυνάμεις του κόσμου. Και βρίσκονται παντού αυτές, και στον Τρίτο Κόσμο και στον Αραβικό χώρο και στη Νοτιοανατολική Ασία και στη Λατινική Αμερική και ακόμα στην Ευρώπη" ( 28/7/1973).

ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ. Από εισήγησή του ως εκπροσώπου του ΠΑΚ Ευρώπης στην Πανευρωπαϊκή Διάσκεψη Αλληλεγγύης για το λαό της Χιλής που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι τον Ιούλιο του 1974: "Ο αγώνας μας, ανηφορικός και πολυσύνθετος, κυρίως μετά τη βίαιη ανατροπή του Αλιέντε, πρέπει να ξεπεράσει ακόμα πολλές δυσκολίες. [...] Δίπλα στη Χιλή και στην Ελλάδα, υπάρχουν τα απελευθερωτικά κινήματα της Αφρικής και η Ινδοκίνα, φωτεινό παράδειγμα για τη δυνατότητα των λαών να γονατίσουν ακόμα και τον τεχνοκρατικό γίγαντα της Δύσης" (Σ. Κωστόπουλου, "Για ένα πατριωτικό σοσιαλιστικό κίνημα", Καρανάσης 1984, σ. 207).

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΑΡΣΕΝΗΣ. Οταν οι μετέπειτα σύντροφοί του γοητεύονταν από την "τριτοκοσμική θεωρία", εκείνος υπήρξε ανώτερο στέλεχος διεθνών οργανισμών. Προφανής επομένως η διαφοροποίησή του: " Η 'τριτοκοσμική προσέγγιση', όπως την καταλαβαίνουμε εδώ, δεν είναι διέξοδος ούτε για τις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Είναι η παθολογική έκφραση ορισμένων εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων που εκφυλίστηκαν στην πορεία σε αυταρχικά καθεστώτα, τα οποία καταπίεζαν στο εσωτερικό τις δημιουργικές και δημοκρατικές δυνάμεις και φανάτιζαν τις μάζες με μισαλλοδοξία και ξενοφοβία (Γ. Αρσένης, "Πολιτική κατάθεση", Οδυσσέας 1987, σ. 54-55).

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ. Το γνωστό σχήμα περί ιστορικών εχθρών και φίλων του ελληνισμού και των σχέσεων έχθρας ή αλληλεγγύης που απορρέουν από αυτό διαθέτει και τη "φεμινιστική" εκδοχή του: "Η ψεύτικη συνείδηση που κυριάρχησε στον ελλαδικό χώρο μετά το 1974 εμπόδισε τις γυναίκες να επανασυνδεθούν με την ιστορική τους μνήμη μετά τη νέα τουρκική πρόκληση και τον εθνικό βιασμό της Κύπρου. Η απροθυμία και η αδιαφορία του ελλαδικού γυναικείου χώρου, του λεγόμενου κινήματος, ήταν επιπλέον εκδήλωση της απουσίας εθνικού προσωπικού αυτοσεβασμού και αξιοπρέπειας. [...] Ο,τι όμως δεν είναι αυθεντικό, ό,τι είναι ψεύτικο, πεθαίνει. Εκεί οφείλεται ο θάνατος του παλιού, αυτού του τύπου των γυναικείων οργανώσεων που ασχολήθηκαν, και καλώς έπραξαν, με το βιασμό, αλλά δεν είδαν και δεν εμβάθυναν τους βιασμούς που υφίσταται ιστορικά η ελληνίδα γυναίκα από τον τουρκικό ρατσιστικό στρατό. [...] Οι Πόντιες γυναίκες [...] θα πρέπει να πρωταγωνιστήσουν στη νέα αφετηρία του κινήματος των ελληνίδων γυναικών. Ηρθε ο καιρός να κάνουν τους λογαριασμούς τους με το ένοχο για τα εγκλήματα τουρκικό κράτος και τον τουρκικό στρατό" ("Ε", 8/4/95).


ΔΙΑΒΑΣΤΕ

"Από το ΠΑΚ στο ΠΑΣΟΚ" (Αθήνα 1976, Εκδόσεις Λαδιά). Κείμενα του Ανδρέα Παπανδρέου της πρώιμης αντιιμπεριαλιστικής περιόδου (1970-1976), ενδεικτικά των πολιτικοϊδεολογικών αναλύσεων και των συνακόλουθων συμμαχιών της εποχής. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και την ανακοίνωση διακοπής των σχέσεων του ΠΑΣΟΚ με το συριακό Μπάαθ, την επαύριο της επέμβασης εναντίον των Παλιαστινίων στο Λίβανο.

Σωτήρης Κωστόπουλος "Για ένα πατριωτικό σοσιαλιστικό κίνημα" (Αθήνα 1984, εκδ. Καρανάση). Πολιτικά κείμενα του ιστορικού στελέχους του ΠΑΣΟΚ και πάλαι ποτέ κυβερνητικού εκπροσώπου, από την εποχή του ΠΑΚ ώς τα πρώτα χρόνια της "Αλλαγής". Διάσπαρτες αναφορές στις αντιλήψεις της εποχής για τη διεθνιστική αλληλεγγύη.

Μιχάλης Χαραλαμπίδης "Εθνικά ζητήματα. Τραγική απροθυμία, ανεπάρκεια και ολιγωρία του αθηναϊκού κράτους" (Αθήνα 1989, εκδ. Ηρόδοτος). Συλλογή κειμένων (άρθρα δημοσιευμένα σε εφημερίδες και περιοδικά, επιστολές, εισηγήσεις, δηλώσεις), στα οποία ο συγγραφέας προτείνει μια "νέα εθνική στρατηγική" μέσα από την ανάδειξη "των μετώπων της ελληνικής αντίστασης στον τουρκικό επεκτατισμό".

Νίκος Σουρής "Το τελευταίο αγώνισμα του δέκαθλου. Η γοητευτική περιπέτεια του Αντώνη Τρίτση" (Αθήνα 1997, εκδ. Σίσυφος). Βιογραφία του κεφαλονίτη πολιτικού, από τα βουνά της Βολιβίας μέχρι τη δημαρχία της Αθήνας.

Δημήτρης Τρίμης "Το ελληνικό Απαρτχάιντ" (περ. "Σχολιαστής" τχ.30, Σεπτέμβριος 1985). Εκτενές ρεπορτάζ για τις ανομολόγητες σχέσεις του εθνικού κέντρου με το ελληνικό τμήμα της κυρίαρχης λευκής μειοψηφίας της Ν.Αφρικής και, κατ' επέκταση, με το ρατσιστικό καθεστώς του Απαρτχάιντ.


ΔΕΙΤΕ

BIOS και πολιτεία του Νίκου Περάκη (1987). Απολαυστική σάτιρα της πρώτης πασοκικής εξαετίας, εστιασμένη στις αλλοπρόσαλλες εκδοχές της προσαρμογής των "σοσιαλιστικών οραμάτων" στην προκρούστεια κλίνη του "εφικτού". Η "πραγματιστική" διεθνής αλληλεγγύη της εποχής είναι φυσικά κι αυτή πανταχού παρούσα.

(Ελευθεροτυπία, 28/3/1999)