ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΔΩΔΕΚΑΘΕΟ

Οι Ιουλιανοί του 2004

1.   2.   3.

Το ράσο και η χλαμύδα 

Ποιος είπε ότι τα έργα για τους Ολυμπιακούς αγώνες καθυστερούν; Η Ιερά Σύνοδος έχει ήδη ανασκουμπωθεί και δουλεύει. Στα μισά της Σαρακοστής συγκρότησε επταμελή επιτροπή, με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου Ιερόθεο, προκειμένου να προλάβει τελετές αναβίωσης αρχαίων ειδωλολατρικών τελετών! Η Ιεραρχία της Εκκλησίας έχει θορυβηθεί από το γεγονός ότι πολλαπλασιάζονται οι κινήσεις, οι ομάδες και οι συντροφιές που επικαλούνται το Δωδεκάθεο, και ζητούν την επαναφορά της αρχαίας θρησκείας ως μόνης ικανής να εκφράσει το "ελληνικό ιδεώδες", την "ελληνική ψυχή". Ετοιμάζεται, λοιπόν, η Εκκλησία να χτυπήσει τον νέο "κίνδυνο", ο οποίος προβλέπεται ότι θα μεγαλώσει όσο πλησιάζουμε στο ορόσημο του 2004.
Είναι αλήθεια ότι έχει ήδη αναπτυχθεί στην Ελλάδα αυτό το ιδεολογικό ρεύμα που αμφισβητεί τη μονοσήμαντη σύνδεση ελληνισμού-ορθοδοξίας και αναζητά στους "πατρώους θεούς" τα σπέρματα μιας νέας θρησκείας. Ινδάλματα και σημεία αναφοράς του ρεύματος αυτού ο αυτοκράτορας Ιουλιανός και ο Πλήθων, τα σύμβολα των δυο ιστορικών εγχειρημάτων αναβίωσης του αρχαίου κόσμου. Δεκάδες έντυπα, βιβλία και περιοδικά αναπτύσσουν έναν πρωτόγνωρο προβληματισμό και συγκροτούν ένα νέο και δυναμικό χώρο διαλόγου. Φυσικά, όπως συμβαίνει σε κάθε αυθόρμητο κίνημα σκέψης, κυριαρχεί κι εδώ η σύγχυση. Από τους παραψυχολόγους και τους μελετητές των UFO μέχρι τους απογοητευμένους οικολόγους και τους διαταραγμένους αριστερούς, όλοι ανακαλύπτουν στην αρχαία θρησκεία κάτι που τους ταιριάζει. Και πίσω από όλους καραδοκούν οι δυο μόνιμοι εκμεταλλευτές της αρχαιολατρίας: οι ακροδεξιοί πολιτευτές και οι απλοί κερδοσκόποι.
Δεν είναι πρώτη φορά που το φαινόμενο της αρχαιολατρίας στην Ελλάδα εγγίζει τα όρια της θρησκευτικής πίστης. Ομως μέχρι σήμερα το φαινόμενο αυτό περιοριζόταν σε λιγοστούς διανοούμενους ή στους κλειστούς κύκλους κάποιων σκοτεινών οργανώσεων. Σ' αυτές τις ιστορικές αναβιώσεις της αρχαίας θρησκείας η σημασία αποδιδόταν κυρίως στην τελετουργική μίμηση.
Για πρώτη ίσως φορά βρισκόμαστε μπροστά σε κάτι διαφορετικό. Οι κινήσεις και τα άτομα που συναποτελούν το νέο ρεύμα διεκδικούν μια πραγματική βάση "πιστών" και θεωρούν δικαίωμά τους να τελούν τα δικά τους "μυστήρια", σε ανοιχτούς και δημόσιους χώρους. Οι σχετικές τελετές έχουν ήδη αρχίσει. Ντυμένοι με χλαμύδες και ακολουθώντας ένα τυπικό που βασίζεται σε αρχαία κείμενα, οι οπαδοί του ρεύματος έχουν αρχίσει να λατρεύουν το Δωδεκάθεο, να "θύουν" στον Απόλλωνα και να προσαρμόζουν τη σύγχρονη καθημερινότητα στις επιταγές του χαμένου "κλέους".
Ηδη έχει κατατεθεί επίσημη αίτηση, από την Εταιρία Αρχαιοφίλων, για να αναγνωριστεί επισήμως η αρχαία θρησκεία, μια προοπτική στην οποία αντιδρά με σφοδρότητα η Εκκλησία. Πώς, όμως, μπορεί μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα να στερήσει από τους πολίτες της το δικαίωμα να θρησκεύονται όπως θέλουν;
Η Εκκλησία, για να αντιμετωπίσει το ρεύμα αυτό, ενεργοποίησε -τι άλλο;- το μηχανισμό του "αντιαιρετικού αγώνα". Στην Θ' Συνδιάσκεψη Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών Μητροπόλεων για Θέματα Αιρέσεων και Παραθρησκείας που συνήλθε στις 8-13 Οκτωβρίου 1997 στον Αγιο Ιωάννη το Ρώσο, οι ειδικοί επί των αιρέσεων 11 ορθοδόξων εκκλησιών (Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, Ρωσίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Κύπρου, Ελλάδος, Πολωνίας, Τσεχίας και Σλοβακίας, Φιλανδίας) ασχολήθηκαν για πρώτη φορά με "τη νεοφανή απειλή της νέο-ειδωλολατρίας". Στα Πορίσματα της Συνδιάσκεψης διαβάζουμε:
"Οι νέο-ειδωλολατρικές ομάδες μονοπωλούν και καπηλεύονται την ελληνική εθνική συνείδηση, αυτοχαρακτηριζόμενες ως 'τελευταία σανίδα σωτηρίας για την πλήρη αναβίωση του Αρχαίου Ελληνικού Μεγαλείου', κάτι το οποίο - κατά τις "Νεοεποχίτικες" αντιλήψεις τους αποτελεί 'Συμπαντική ανάγκη'. Το ίδιο συμβαίνει και στους άλλους Ορθόδοξους λαούς."
"Διαστρέφουν την Εκκλησιαστική ιστορία και παρερμηνεύουν το ρόλο της Εκκλησίας στην πορεία του Ελληνικού έθνους, χαρακτηρίζοντας την Ορθοδοξία ως 'ξενόφερτη εβραϊκή θρησκεία' και τους λειτουργούς της ως 'εβραιόδουλους ρασοφόρους', που βασικά ευθύνονται για τα 'σκοτάδια' του σημερινού πολιτισμού. Επαγγέλλονται την αναβίωση της αρχαιοελληνικής 'Πόλης' ως πανάκεια για όλα τα κοινωνικά προβλήματα, θεωρώντας την ως μόνη σωτηρία 'κραυγή αληθείας' και ως τον 'ομφαλό της γης', στον οποίο θα ενοποιηθεί όλος ο κόσμος."
H πανορθόδοξη αυτή συνδιάσκεψη στις προτάσεις της ζητεί "σαφή οριοθέτηση της Ορθοδόξου Πίστεως" και επισημαίνει ότι "παρίστανται ως ανάδοχοι μέλη ασυμβίβαστων προς την Ορθόδοξη Πίστη ή συνάπτονται γάμοι με μέλη παραχριστιανικών ή εξωχριστιανικών ομάδων ή ακόμα τελούνται κηδείες τέτοιων ατόμων, γεγονός που οφείλεται στην άγνοια εφημερίων και χριστεπωνύμου πληρώματος."
Ομως η Εκκλησία δεν περιορίζει την αντίδρασή της εδώ. Στο στόχαστρό της βρίσκονται και κάθε λογής τελετές ή παραδόσεις που παραπέμπουν στην αρχαία θρησκεία. Εκ μέρους της Εκκλησίας της Ελλάδας στη συνδιάσκεψη παρέστη ο π. Κυριακός Τσουρός, γραμματέας της Συνοδικής Επιτροπής επί των αιρέσεων. Σε πρόσφατη μελέτη του, ο ειδικευμένος θεολόγος παρατηρεί ότι "οι ομάδες αυτές παρουσιάζονται κάτω από αθώους και εντυπωσιακούς τίτλους" και απαριθμεί μια σειρά εκδηλώσεων, οι οποίες κατά τη γνώμη του μπορεί να είναι απλά "προσωπεία" και "τεχνάσματα" για την επανεισαγωγή της αρχαίας θρησκείας. Σ' αυτές τις εκδηλώσεις περιλαμβάνονται τα "Παναθήναια", τα "Ελευσίνια μυστήρια", τα αναστενάρια, οι φωτιές του Αη-Γιαννιού, τα Καρναβάλια, η απόλαυση της πανσελήνου από την Ακρόπολη, εκδηλώσεις για τα ηλιοστάσια, κλπ.
Φυσικά, περιττό να πούμε, ότι αυτή η αντίδραση της Εκκλησίας κάθε άλλο παρά θορυβεί τους θρησκευόμενους αρχαιολάτρες. Ορισμένοι απ' αυτούς είναι έτοιμοι να δεχτούν το χαρακτηρισμό του "παραβάτου" ως υπέρτατη αναγνώριση της ελληνολατρίας τους. Και αν η Εκκλησία υιοθετήσει τις πιο ακραίες απόψεις που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί στους κόλπους της από σκοταδιστές ιεράρχες (αγώνας για την κατάργηση του Καρνάβαλου, αφορισμός των αναστενάρηδων, κλπ), τότε θα δικαιωθούν όσοι επιχειρούν την αναθεώρηση της ιστορίας και επικαλούνται τους διωγμούς των Βυζαντινών εις βάρος των "Ελλήνων" της εποχής.
Διαπιστώνουμε για μια ακόμα φορά ότι η αντίθεση δύο απόλυτων ιδεολογικών ρευμάτων ενισχύει την αυτοπεποίθηση και το μηχανισμό αυτοσυντήρησης του καθενός. Υπάρχει, όμως, και μέσα στο ίδιο το ρεύμα των αρχαιολατρών μια ισχυρή τάση που αρνείται τη σκοπιμότητα ανασύστασης του Δωδεκάθεου. Το περιοδικό "Δαυλός", για παράδειγμα, το οποίο διεκδικεί την πρωτιά μεταξύ των εκφραστών του ρεύματος, διαφωνεί ριζικά με τη θεσμική οργάνωση της αρχαίας θρησκείας. Σε πρόσφατο σχόλιό του, το περιοδικό παρατηρεί με ενοχλημένο ύφος: "Εκείνο που δεν έχει επαρκώς συνειδητοποιηθεί από τον σημερινό Ρωμιό είναι, ότι η ελληνική θρησκεία δεν ήταν καν οργάνωση. Πραγματικά δεν υπήρχε ιεραρχημένος ούτε επαγγελματικός (αμειβόμενος) κλήρος. [...] Δόγμα, ιερά βιβλία, ιεραρχία, επαγγελματικός κλήρος, οργάνωση είναι πράγματα που εμφανίσθηκαν στην Ελλάδα μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού. Επομένως η σήμερα διαφημιζόμενη ιδέα της οργανώσεως και ιεραρχήσεως ελληνικής θρησκείας είναι μη ελληνική και έχει ασιατική καταγωγή." (τ. 205, Ιανουάριος 1999) Περιττό να υπενθυμίσουμε το πόσο αρνητική και υποτιμητική είναι αυτή η "ασιατική καταγωγή" στα μυαλά των οπαδών του συγκεκριμένου ρεύματος.
Εξίσου αρνητικοί είναι και όσοι ελπίζουν να εκμεταλλευτούν πολιτικά τη διαμόρφωση αυτού του χώρου. Ο Κώστας Πλεύρης, ο οποίος επιδιώκει να ηγηθεί κάποιας νέας ακροδεξιάς πολιτικής κίνησης στις προσεχείς Ευρωεκλογές, έχει από καιρό εγκαταλείψει την κριτική προς το χριστιανισμό και περιορίζει την αρχαίο(πολύ)λογία του σε πιο ανώδυνα θέματα. Στους ομοϊδεάτες του κλείνει το μάτι: "Δεν είναι ώρα τώρα για διχασμούς μεταξύ αρχαίας θρησκείας και χριστιανισμού." Βλέπετε είναι και οι επιζώντες χουντικοί της Ελλάδος των Ελλήνων Χριστιανών που ψηφίζουν ακόμα.

(Ελευθεροτυπία, 11/4/1999)